Chưa lúc nào người nuôi bò sữa TPHCM gặp nhiều khó khăn như hiện nay. Tỷ suất lợi nhuận từ 30% - 40% hiện giảm dần xuống cùng với giá giống bò sữa. Nhiều hộ vỡ nợ...

• Thị trường con giống ngưng đọng

Ông Lê Hoàng Tùng, chủ trang trại cung cấp bò giống hàng đầu cả nước tại huyện Bình Long, tỉnh Bình Phước, cho biết, đầu năm đến nay anh chưa bán được con bò sữa giống nào, những năm trước, phải lên lịch để không bị trùng lắp. Giá bò sữa hiện nay xuống rất thấp, chỉ còn khoảng 35.000 – 40.000 đồng/kg so với trước đây là 60.000 – 70.000 đồng/kg (giảm gần 50%).

Theo điều tra của Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn TPHCM - địa phương khởi nguồn phát triển bò sữa cả nước, vào quý 2 và 3 năm 2003, bò cái tơ có giá 15-16 triệu đồng, đến nay chỉ còn 12-13 triệu đồng/con. Theo kỹ sư Bùi Thế Đức, nguyên cán bộ Trung tâm Nghiên cứu và chuyển giao tiến bộ kỹ thuật chăn nuôi (Viện Chăn nuôi quốc gia), nhiều lái chuyên tìm bò sữa cung cấp cho các tỉnh hiện chỉ mua bò sữa để bán cho các... lò mổ.

Trước đây, hộ nuôi bò sữa có thể lãi 30%-40%, nay còn khoảng 10%, nhưng với điều kiện nuôi từ 10 con trở lên và phải nuôi thật chuyên nghiệp, nếu dưới số đó chỉ lấy công làm lời hoặc phải chịu lỗ. Có tình trạng này là do chi phí đầu vào nuôi bò sữa như thuốc thú y, cỏ và thức ăn tinh tăng 30%-40%.

Mặt khác, giá con giống bò sữa bắt đầu “xì hơi”, trở về với giá trị thực của nó. Cách đây hơn 2 năm, khi Chính phủ có chương trình phát triển đàn bò sữa, nhiều tỉnh đua nhau làm dự án và tìm mua con giống... ở TPHCM, đẩy con giống tăng đến mức không tưởng, từ trên dưới 10 triệu lên 20 triệu đồng/con. Đến khi hầu hết các dự án bị thất bại, thị trường giao dịch bò sữa bị trầm lắng.

• Trật con toán, bán... 20 con trâu

Những hộ nuôi bò có khoản nợ ngân hàng lớn, khi vay vốn nuôi bò cách nay khoảng 2 năm, đang có nguy cơ mất đất, mất nhà. Theo anh Lê Quốc Hưng, để nuôi bò sữa cho chắc ăn, 3 năm trước anh lặn lội đến Trường Đại học Nông Lâm TPHCM học kỹ thuật chăn nuôi, sau đó về địa phương mở trại nuôi bò sữa. Anh nuôi khá bài bản, mỗi con bò đều đánh dấu từng ngày cho sữa và tiêu thụ thức ăn bao nhiêu.

Anh tính toán: “Hàng tuần bò cho sữa tốt nhất là 16kg/ngày, nhưng mỗi tuần phải tiêu tốn 1 bao cám thực phẩm, 1 bao xác mì, 1 bao hèm bia và trên 200kg rơm, cỏ… , nếu tính theo đơn giá hiện nay mất hơn 300.000 đồng. Trong khi đó, 16kg sữa/con/ngày, hàng tuần nếu bán cho Vinamilk thì được khoảng 330.000 đồng, còn Foremost được 350.000 đồng, nhưng tính luôn tiền công vắt sữa, tiền điện, nước… lỗ gần cả triệu đồng/tháng”. Anh Hưng rao bán đàn bò gần 1 tháng nay nhưng những thương lái các nơi vẫn thờ ơ hoặc mua theo giá bò thịt với giá 7 triệu đồng/con.

Tình trạng này không phải là ít ở ngoại thành, nhất là huyện Củ Chi. Đứng trước 2.000m2 đất vừa cắt ra bán, anh Nguyễn Văn Cỡ, ấp 2A Tân Thạnh Tây, chưa vơi nỗi buồn, cho biết: “Gần 2 năm trước, vay ngân hàng 70 triệu đồng mua 4 con bò. Nay đến ngày đáo hạn, không còn gì trả nợ, nên bán cả chuồng bò hơn chục con, nhưng chỉ được 60 triệu đồng. Không còn con đường nào khác, anh phải cắt 2.000m2 đất bán, trả nợ ngân hàng”.

Bi đát hơn, anh Nguyễn Văn H. ngụ Tân Thạnh Đông, huyện Củ Chi, 2 năm trước anh bán đi một phần đất vườn để xây chuồng trại nuôi bò qui mô lớn. Lúc đó, những con bò sữa loại 1 được chào bán với giá 16 triệu trở lên, anh đều “tậu” về, với tổng đàn lên 20 con. Do trăm thứ đều thuê, kết quả, hàng tháng lỗ từ 2 đến 3 triệu đồng.

Thấy không thể kéo dài tình trạng này được, anh rao bán tất cả. Nhưng sau 2 tuần, một thương lái đến xem và ra giá 5,5 triệu đồng/con. Với số tiền này so với thời miếng đất đã bán, anh mất đứt gần 1 tỷ đồng! Có câu “trật con toán, bán con trâu”, với anh H, trật con toán bán... 20 con trâu vẫn không đủ!

• Khó khăn hay thời cơ?

Thạc sĩ Vương Ngọc Long, Viện KHKT nông nghiệp miền Nam, nhận định, đàn bò sữa TP phát triển trải qua nhiều giai đoạn, thuận lợi và khó khăn đan xen lẫn nhau. Giai đoạn hiện nay, người nuôi bò sữa lại gặp khó khăn. Ngoài giá bán sữa xem ra khó có thể nhích lên sau khi Vinamilk đã tăng 300 đồng/kg (từ 1-9-2004), con đường duy nhất là phải tìm mọi cách giảm giá thành chăn nuôi.

Trước hết là thức ăn. Người chăn nuôi đang gánh chịu giá thức ăn chế biến (tinh) hiện nay cao so với khu vực. Nuôi bò sữa nhất thiết phải tự trồng cỏ - thức ăn (thô xanh) và chủ động nguồn rơm, tận dụng phân làm biogas, tiến tới tự vắt sữõa, thay vì thuê như nhiều hộ hiện nay.

Biết sàng lọc đàn bò hiện có, chỉ giữ lại con bò sữa nào vắt được trung bình (tính cả chu kỳ) 15 kg sữa/ngày trở lên, những con còn lại cương quyết thải loại, bán thịt, để giảm bớt gánh nặng chi phí. Giai đoạn khó khăn này sẽ sàng lọc người chăn nuôi bò sữa TP thêm một lần nữa. Chỉ những hộ nuôi mang tính chuyên nghiệp cao, toàn tâm, toàn ý với con bò sữa mới trụ lại. Xu thế này sẽ giảm số hộ nuôi xuống, nhưng tăng quy mô đàn lên.

Theo các chuyên gia bò sữa của Minami (tổ chức JICA), bò sữa khác hẳn những vật nuôi truyền thống khác, không thể nuôi bỗ bã được, mà đòi hỏi phải có đầy đủ cơ sở vật chất, kiến thức, tay nghề (về dinh dưỡng, thú y...), con giống tốt và có đất trồng cỏ. Nếu không, nguy cơ luôn rình rập.

Giá bò sữa xuống thấp hiện nay thực ra là trở về giá trị thật của nó, nên nhìn khía cạnh khác, chính là cơ hội rất tốt cho những ai muốn khởi nghiệp nuôi bò sữa (tất nhiên phải chuyên nghiệp và có đủ điều kiện).

Có thể nói, bò sữa vẫn là vật nuôi mà đầu ra ổn định nhất và giá thành còn có thể giảm xuống hơn nữa một khi chủ động nguồn cỏ, nâng cao chất lượng sữa qua kỹ thuật nuôi và nâng năng suất sữa lên hơn nữa. Điều này nằm trong khả năng của nhà chuyên môn. Đó là điều mà nhiều vật nuôi, cây trồng khác không có được.

Như vậy, khó khăn hiện nay là thách thức cho người chăn nuôi, là thời cơ để nâng chất lượng. Do vậy, về mặt số lượng và hộ nuôi của TP thời gian tới sẽ chựng lại, thậm chí giảm xuống, nhưng bò sữa vẫn tiếp tục phát triển. 

CÔNG PHIÊN – QUANG ĐẠT