Mặc dù từ đầu tháng 5-2010 Chính phủ đã có nghị quyết yêu cầu Ngân hàng Nhà nước (NHNN) phải có biện pháp phù hợp để khẩn trương giảm dần lãi suất (LS) VND xuống mốc “vào” 10%/năm và “ra” 12%/năm nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, nhưng đến nay thị trường tiền tệ vẫn chưa đạt trạng thái như mong muốn.
Đến những ngày đầu tháng 6-2010, LS cho vay bình quân của các ngân hàng thương mại (NHTM) vẫn còn ở mức cao, dao động từ 14% - 15,5%/năm; LS huy động thực ở nhiều kỳ hạn nằm xấp xỉ 12%/năm, cá biệt có NHTM huy động trên cả mức này. Do LS cao nên hết tháng 5-2010, tín dụng VND chỉ tăng 7,46% so với cuối năm 2009, đây là con số tăng trưởng khá thất vọng so với mục tiêu 25% của cả năm nay. Hiện tại, các NHTM đang ganh đua nhau thu hút tiền gởi bằng nhiều chiêu thức tinh vi nhằm giải quyết thanh khoản cũng như chuẩn bị nguồn vốn trung dài hạn.
Để thực hiện chủ trương của Chính phủ, lãnh đạo NHNN đã ra khuyến cáo sẽ thanh tra những NHTM nào có LS huy động từ 12%/năm trở lên. Đây được giới chuyên gia tài chính và các NHTM đánh giá là biện pháp nặng về mệnh lệnh hành chính hơn là một giải pháp điều hành phù hợp với thị trường. Liệu pháp này hầu như không mang lại hiệu quả khi LS tín dụng đã được vận hành theo cơ chế thỏa thuận.
Cuối năm ngoái, NHNN cũng đã từng “răn đe” các NHTM có LS huy động từ 10,5%/năm trở lên. Trong cả hai hoàn cảnh nêu trên, các NHTM đều tìm cách “lách” và đã thành công. Trên thực tế, việc cấm các NHTM huy động với LS 10,5%/năm hoặc 12%/năm trở lên khó khả thi vì không vững chắc về cơ sở pháp lý. Cùng với đó, NHNN cũng buộc các NHTM không được vay quá nhiều trên thị trường liên NH, NHTM nào có số vốn vay từ thị trường liên NH vượt quá 20% tổng vốn huy động từ dân cư và tổ chức kinh tế sẽ bị “sờ gáy”.
Việc áp dụng hạn mức này là cần thiết trong điều kiện quản trị rủi ro của NHTM còn yếu, nhất là các NHTM vừa và nhỏ. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, không nên cứng nhắc tỷ lệ 20% mà nên điều chỉnh linh động tùy tình hình. Riêng các NHTM vừa và nhỏ thì phản ứng khá quyết liệt. Họ cho rằng, mình yếu thế trong việc vay vốn từ thị trường mở do không sở hữu nhiều giấy tờ có giá bằng các NHTM lớn nên chỉ còn bấu víu vào thị trường liên NH để có được nguồn vốn giá rẻ. Thế nhưng, quy định bất thành văn trên đã đẩy họ vào con đường chạy đua tăng LS huy động lên cao.
Theo một số NHTM, quan điểm của NHNN về tỷ lệ vay vốn liên NH như trên là bất hợp lý và không phù hợp với chuẩn mực an toàn tín dụng cũng như thông lệ quốc tế…
Trong điều kiện kinh tế và đặc điểm hệ thống tài chính nước ta hiện nay, việc thiết lập kỷ cương trật tự bằng những mệnh lệnh hành chính là chuyện phải chấp nhận thường xuyên. Tuy nhiên, để biện pháp hành chính phát huy hiệu quả như kỳ vọng, không tạo ra những bất ổn thì tất yếu những biện pháp đó phải có tính thuyết phục về cơ sở pháp lý, lý luận chuyên ngành cũng như phù hợp với thực tế.
Một nền kinh tế cũng như thị trường tài chính ngày càng hội nhập với “luật chơi” toàn cầu, những kiểu điều hành dạng “mệnh lệnh” sẽ khó có “đất sống”. Do đó, chính sách điều hành cần hài hòa giữa biện pháp hành chính, giữ gìn kỷ cương và giải pháp linh hoạt khi thực tế thay đổi.
THÁI HOÀNG LIÊM
