Tình trạng gia tăng số người hút thuốc đang trở thành vấn đề báo động trên phạm vi toàn cầu, tới mức mà Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đã coi đây là nhân tố lớn nhất đóng góp vào sự gia tăng các bệnh dịch không truyền nhiễm. Thuốc lá gây ra hơn 20 căn bệnh khác nhau có khả năng dần dẫn tới tử vong, trong đó hơn 71% số ca tử vong do ung thư phổi trên toàn cầu do thuốc lá. Mặc dù “nạn dịch” do thuốc lá không gây chết người ngay hay nhiễm bệnh hàng loạt nhưng nó lại rất nguy hiểm khi hàng ngày, hàng giờ âm thầm gặm nhấm sức khỏe con người, cũng như rút tỉa không thương xót hầu bao của biết bao người.
Việt Nam được xếp loại là 1 trong 15 nước trên thế giới có số người hút thuốc cao nhất. Điều tra mới nhất của Bộ Y tế cho thấy, có 47,4% nam giới nước ta (khoảng 21 triệu người) hút thuốc và xấp xỉ 1,5% chị em cũng… đốt thuốc. Nguyên nhân chính khiến tỷ lệ người hút thuốc lá ở Việt Nam luôn ở mức rất cao là việc thực thi các biện pháp kiểm soát, phòng chống thuốc lá chưa đủ mạnh. Quy định về cấm hút thuốc nơi công cộng và chế tài xử phạt cũng đã được ban hành, nhưng sau một năm thực hiện, số người bị phạt vì hút thuốc nơi công cộng chỉ đếm trên đầu ngón tay.
Việt Nam cũng đã tham gia Công ước khung về kiểm soát thuốc lá của WHO. Trong đó có quy định, trên bề mặt vỏ bao thuốc lá phải in hình ảnh cảnh báo tác hại đối với sức khỏe, cũng như phải tăng thuế và giá bán thuốc lá. Tuy nhiên, thực tế trên các bao thuốc lá ở nước ta chỉ có dòng chữ “Hút thuốc lá có hại cho sức khỏe”. Còn hơn 10 năm qua, mức thuế và giá bán thuốc lá hầu như không có sự thay đổi nên Việt Nam trở thành một trong những quốc gia có giá bán thuốc lá rẻ nhất thế giới (trung bình 5.000 đồng/bao).
Có ý kiến cho rằng, nếu chúng ta siết chặt các biện pháp kiểm soát thuốc lá thì Nhà nước sẽ thất thu một khoản ngân sách không nhỏ, nông dân vùng trồng cây thuốc lá nguyên liệu lao đao và công nhân nhà máy thuốc lá thất nghiệp. Tuy nhiên đây chỉ là sự ngụy biện, khi chúng ta biết rằng hàng năm ở nước ta có hơn 40.000 người chết vì các bệnh liên quan đến thuốc lá, gấp 4 lần số người chết vì tai nạn giao thông. Chỉ riêng chi phí cho 3 loại bệnh có do thuốc lá gồm: ung thư phổi, nhồi máu cơ tim, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính đã là trên 1.000 tỷ đồng/năm.
Nếu tình hình không được cải thiện, dự báo tới năm 2030 số người chết do thuốc lá ở Việt Nam sẽ lên tới 70.000 người/năm. Tuy nhiên “nạn dịch” thuốc lá hoàn toàn có thể kiểm soát và ngăn chặn được nếu như Công ước khung về kiểm soát thuốc lá được thực thi một cách triệt để và toàn diện. Để giảm dần số người hút thuốc, ngay từ bây giờ cần phải thực hiện nghiêm quy định về cấm quảng cáo, tiếp thị và khuyến mãi thuốc lá, xử lý nghiêm tất cả trường hợp hút thuốc nơi công cộng. Đồng thời thực hiện nghiêm túc việc in cảnh báo tác hại thuốc lá bằng hình ảnh trên bao thuốc, tăng thuế và giá bán thuốc lá, cũng như kiểm soát chặt chẽ việc buôn lậu thuốc lá.
NGUYỄN QUỐC
