Tìm mô hình phù hợp để phát triển đất nước

Ngày 28-8, tại TPHCM, Ủy ban Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992 tổ chức tọa đàm trao đổi, thảo luận về việc tiếp thu, chỉnh lý chế định chính quyền địa phương trong dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992. Tham dự có các đồng chí: Nguyễn Sinh Hùng, Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch Quốc hội, Chủ tịch Ủy ban Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992; Lê Thanh Hải, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Thành ủy TPHCM, cùng lãnh đạo một số tỉnh thành, các chuyên gia, nhà khoa học.

Khắc phục tính hình thức

Theo TS Nguyễn Sĩ Dũng, Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội, chính quyền địa phương (CQĐP) là một thành tựu của dân chủ và CQĐP không thể hình thành nếu thiếu sự tham gia của người dân (thông qua đại diện là HĐND). Đề cập đến kết quả thí điểm không tổ chức HĐND ở cấp huyện, quận, phường trên địa bàn TPHCM trong thời gian qua, bà Nguyễn Thị Quyết Tâm, Chủ tịch HĐND TPHCM, khẳng định: “Tiếng nói dân chủ, quyền lợi của người dân không bị ảnh hưởng, vì họ vẫn có người đại diện là các tổ đại biểu HĐND cấp TP”. Ông Lê Văn Hoạt, Phó Chủ tịch HĐND TP Hà Nội, đặt vấn đề cần xem xét lại cơ cấu tổ chức để làm sao cho quyền đại diện của người dân thật sự hiệu quả hơn, vì “với cơ chế hiện nay, HĐND hoạt động không hình thức mới là lạ” và không thể kéo dài đối với HĐND các cấp, đặc biệt là cấp huyện. Do vậy, mô hình CQĐP mới phải khắc phục được thực trạng này. PGS-TS Nguyễn Ngọc Điện, Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Kinh tế - Luật TPHCM, cho rằng không cần tổ chức đại trà HĐND ở các cấp mà tùy từng địa phương sẽ tổ chức sao cho phù hợp, thật sự phát huy hiệu quả về mặt quản trị nhà nước.

Một nội dung hết sức quan trọng được đặt ra là đối với CQĐP, mô hình nào để tạo động lực phát triển cho những đô thị lớn, có tính chất đặc thù như TPHCM, đồng thời vẫn tạo được sự thống nhất về mặt hành chính quốc gia, lãnh thổ. TS Trần Du Lịch, Phó trưởng đoàn ĐBQH TPHCM, cho rằng đây là vấn đề đổi mới căn bản nên cần thống nhất quan điểm tổ chức CQĐP chỉ 2 cấp với cơ chế phân quyền, tự chủ, tự chịu trách nhiệm một cách minh bạch. Điều này sẽ xóa được tình trạng dân chủ hình thức, đảm bảo được tính chất chính quyền của dân, do dân và vì dân. Mặt khác, theo TS Trần Du Lịch, việc tổ chức CQĐP 2 cấp sẽ tạo điều kiện tổ chức lại hệ thống chính trị tương ứng của mỗi cấp, tinh gọn bộ máy hành chính, tạo điều kiện để cải thiện tiền lương cho cán bộ, công chức. Cách thức phân cấp như hiện nay tạo cơ chế xin - cho, thiếu địa chỉ rõ ràng, đặc biệt vô cùng phức tạp về thủ tục hành chính nhưng lại tạo quá nhiều kẽ hở để tiêu cực.

Theo TS Nguyễn Sĩ Dũng: “Chúng ta muốn xã hội lớn và nhà nước nhỏ thì có 2 cấp, còn nếu ta muốn chính quyền can thiệp nhiều hơn thì ta có 3 cấp. Hầu hết các nước đều có 2 cấp: cấp tỉnh ở trên và dưới là cấp cơ sở”. Chúng ta hoàn toàn có thể tổ chức CQĐP 2 cấp ở TP, nhưng cần phải chuẩn bị về hành lang pháp lý. Cũng nêu ra những bất cập về cơ chế, chính sách, ông Lê Văn Thi, Chủ tịch UBND tỉnh Kiên Giang, đề nghị sửa đổi Hiến pháp nên mạnh dạn, có hướng mở để có thể phát triển được, nếu không thì loay hoay mãi “bởi chiếc áo đã chật rồi”.

Phục vụ nhân dân tốt nhất

Bà Phạm Phương Thảo, nguyên Chủ tịch HĐND TPHCM, đề cập đến mục tiêu: “Dù với mô hình nào cũng phải xác định được việc sẽ phục vụ dân tốt hơn, bộ máy gọn nhẹ, không chồng chéo, bớt trung gian đối với những đô thị đặc thù và cần phân cấp rõ trung ương - địa phương. Phải rõ ràng việc gì cấp này làm, cấp kia không làm. Việc gì nhà nước làm, việc gì xã hội làm…, phải rành mạch”. Cùng quan quan điểm, GS-TS Mai Hồng Quỳ, Hiệu trưởng Trường ĐH Luật TPHCM cho rằng dù thay đổi như thế nào đi nữa nhưng cuối cùng phải trả lời được người dân lợi gì. PGS-TS Nguyễn Ngọc Điện cũng cho rằng: “Đối với người dân, chỉ có một nhu cầu, đó là dù trung ương hay địa phương đều phải cung ứng dịch vụ công tốt”.

Từ thực tiễn của TPHCM, Bí thư Thành ủy TPHCM Lê Thanh Hải đưa ra ý kiến: Mô hình chính quyền đô thị TP đã ấp ủ từ rất nhiều năm trên cơ sở chủ trương, Nghị quyết của Đảng để xây dựng bộ máy tổ chức chính quyền vừa tạo động lực cho TP phát triển vừa đúng với bản chất chế độ ta.

Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng kết luận: Tốc độ đô thị hóa trên phạm vi cả nước ngày càng mạnh mẽ, đặc biệt là tại các đô thị lớn đòi hỏi phải sửa đổi mô hình quản lý cho phù hợp. Hiện nay, chính quyền của chúng ta có 4 cấp như nhau, ở đâu có HĐND thì có UBND. Thực tiễn lúc đầu là phù hợp nhưng bây giờ đất nước phát triển với trình độ khá cao nên đòi hỏi phải có mô hình cho thích hợp để phát triển mạnh hơn, bền vững hơn; phải thiết kế bộ máy hành chính hiện đại, tinh gọn, có sức mạnh để đủ sức lãnh đạo, quản lý. Vấn đề quan trọng nhất là tìm mô hình phù hợp, đảm bảo quyền lực thuộc về dân. Mô hình được thiết kế phải có giá trị khoa học và phù hợp với thực tế, phù hợp với yêu cầu của nhân dân.

VÂN ANH