Giá vàng thế giới trong nhiều tuần qua liên tục tăng vọt. Dự báo, giá vàng có thể vượt mức 500 USD/ounce trong thời gian sắp tới. Đây là một chu kỳ tăng giá như từng xảy ra trong lịch sử. Nguyên nhân dẫn đến việc tăng giá vàng lần này do đâu?
- Sản lượng vàng sụt giảm
Công nhân khai thác vàng ở Nam Phi đình công.
Phần lớn nền công nghiệp khai thác vàng của các nước trên thế giới bắt đầu từ thế kỷ XVII-XIX. Giai đoạn những năm 1930 khi nền kinh tế Mỹ tuột dốc cũng là lúc đánh dấu nền công nghệ khai thác vàng bùng nổ tại Mỹ.
Người ta đổ xô đi khai thác vàng trên khắp nước Mỹ, đặc biệt là tại khu vực miền Tây. Nhờ những tiến bộ trong phương pháp khai thác vàng, việc khai thác trở nên dễ thành công hơn trước. Hàng loạt các mỏ vàng đã được phát hiện chỉ sau một thời gian ngắn thăm dò. Mỹ trở thành một trong những nước có trữ lượng vàng khai thác lớn của thế giới.
Từ thế kỷ XIX-XX, Nga cũng là một trong những nhà sản xuất vàng chủ yếu của thế giới. Trước đó, vào thế kỷ XVII, phần lớn vàng của Nga đều phải nhập từ nước ngoài. Peter Đại đế là người có công đầu tiên áp dụng các kỹ thuật khai thác mới sau khi ông từ Tây Âu trở về. Năm 1719, Nga sản xuất thỏi vàng đầu tiên. Sau đó, hàng loạt mỏ vàng được phát hiện và khai thác chủ yếu nằm ở miền Viễn Đông Siberia.
Giá vàng thế giới ổn định ở mức 35 USD/ounce cho tới năm 1967. Kể từ đây, giá vàng bắt đầu tăng đều đặn do nhu cầu vàng của thế giới ngày càng tăng cao cùng với chi phí khai thác ngày càng lớn và trữ lượng vàng lại không tăng nhiều.
Lịch sử khai thác vàng cũng gắn liền với lịch sử hàng loạt cuộc đình công của các thợ mỏ. Nam Phi hiện là nước đứng đầu thế giới về sản lượng vàng khai thác. Những cuộc đình công của các công nhân mỏ tại đây hầu như năm nào cũng xảy ra. Ngành công nghiệp khai thác vàng Nam Phi hiện có gần 150.000 công nhân nhưng điều kiện sống và làm việc vẫn rất thấp, lương bình quân chỉ khoảng 388 USD/tháng (trong điều kiện làm việc rất gian khổ). Cứ mỗi lần công nhân khai thác vàng ở Nam Phi đình công là lập tức giá vàng thế giới cũng biến động.
Chính vì những nguyên nhân trên nên sản lượng vàng khai thác của các công ty đôi khi giảm bất ngờ. Trong đợt tăng giá này sản lượng vàng của các công ty khai thác hàng đầu trên thế giới như Newmont Mining Corp., Barrick Gold Corp., Freeport-McMoran Copper & Gold… đều giảm. Thế nhưng, giá trị của các công ty vàng tại các thị trường chứng khoán lại tăng nên họ càng không muốn tăng lượng vàng khai thác nhằm duy trì lợi thế.
- Tăng dự trữ quốc gia
Đào vàng ở châu Phi.
Trước năm 1850, vàng chưa phải là kim loại quý mà chỉ là kim loại hiếm. Sản lượng vàng khai thác trên thế giới thời kỳ 1800-1850 khoảng 1.200 tấn. Từ năm 1851-1900, sau khi các mỏ vàng xuất hiện tại Mỹ, Australia và sau đó là Nam Phi, tổng sản lượng vàng trên thế giới đạt 10.400 tấn, tăng gần 10 lần.
Sản lượng vàng ngày càng tăng cùng với hệ thống tài chính, ngân hàng ngày càng phát triển đã giúp đưa giá trị của vàng lên cao tạo ra một tiêu chuẩn vàng trên toàn thế giới và trở thành một phần của lưu thông tiền tệ ở nhiều nước, chẳng hạn như đồng tiền vàng của Trung Quốc. Do đó vàng bắt đầu được các ngân hàng quốc gia dự trữ. Ngân hàng Anh trong giai đoạn 1800-1850 đã có từ 50-100 tấn vàng dự trữ. Tại Pháp, giai đoạn 1850-1859 có 1.155 tấn vàng dự trữ. Số lượng vàng được đúc thành tiền cũng tăng tương ứng. Tại Mỹ, lượng vàng để đúc tiền trong giai đoạn 1840-1844 là 38 tấn, sau đó tăng lên 326 tấn vào giai đoạn 1850-1854.
Các ngân hàng đã nhận thức được rằng lượng vàng dự trữ làm một yếu tố cơ bản để đảm bảo cho giá trị của đồng tiền. Một số nước trước 1850 sử dụng bạc để dự trữ rồi cũng chuyển sang dự trữ vàng. Ấn Độ là một ví dụ. Giai đoạn 1855-1859, nước này dự trữ 117 tấn vàng.
Kể từ năm 1914 khi chiến tranh thế giới thứ nhất xảy ra, giá trị của vàng càng được củng cố. Trong giai đoạn 1900-1913, Pháp, Đức và Nga tăng gấp đôi số vàng dự trữ để chuẩn bị chiến tranh, Mỹ thì tăng gấp 4 lần lượng vàng dự trữ. Chiến tranh thế giới thứ nhất trở thành cuộc thử lửa đầu tiên đối với vàng. Hơn thế nữa, nhiều nước khác cũng gửi vàng dự trữ của mình ở Ngân hàng Anh. Do chiến tranh bùng nổ, Ngân hàng Anh cũng mua vàng tại Nam Phi và Australia, làm tăng lượng vàng dự trữ lên trên 500 tấn.
Hiện tại, các nước lớn trên thế giới đang gia tăng lượng vàng dự trữ với nhiều lý do: nạn lạm phát đang có dấu hiệu tăng, bạo động và bất ổn nhiều nơi trên thế giới và đặc biệt là nguy cơ xảy ra đại dịch cúm gia cầm. Ngoài ra, các nhà đầu tư cũng đang sợ rủi ro nên tích trữ vàng cho chắc ăn. Các ngân hàng trung ương, chủ yếu là của Mỹ và châu Âu hiện đang có lượng vàng dự trữ chiếm 1/5 lượng vàng dự trữ trên toàn thế giới (khoảng 2.034 tấn). Con số này đang tiếp tục gia tăng. Nga hiện có 500 tấn vàng dự trữ cũng cho biết họ có kế hoạch tăng gấp đôi số vàng dự trữ này. Ngân hàng trung ương Nam Phi và Argentina cũng có kế hoạch tăng dự trữ vàng.
- Nhu cầu trang sức tăng nhanh
Theo Hội đồng vàng thế giới (WGC), nhu cầu về trang sức bằng vàng trên thế giới tăng 7% trong quý 3 năm 2005. Ước tính, vàng trang sức hiện nay chiếm 73% lượng vàng tiêu thụ. Vùng Trung Đông có nhu cầu trang sức bằng vàng cao nhất với tốc độ tăng là 12%, Trung Quốc 8%, Mỹ 4% so với năm 2004. Riêng với Trung Quốc, do nền kinh tế phát triển, đời sống của người dân khấm khá nên trang sức bằng vàng trở thành quà tặng phổ biến, nhất là trong dịp quốc khánh và Tết âm lịch.
Ước tính doanh thu trung bình hàng năm từ kinh doanh vàng trang sức tại Trung Quốc là 100 triệu USD, con số này đang tiếp tục tăng nhanh. Còn nhu cầu nữ trang tại Trung Đông tăng là do nền kinh tế các nước trong khu vực tăng trưởng mạnh cùng với giá dầu cao. Ngoài ra lượng du khách tới đây tăng cũng góp phần làm tăng nhu cầu nữ trang, nhất là đối với Saudi Arabia.
HUY QUỐC (Theo Bloomberg, WGC)
