Ngày 7-2, cựu Bộ trưởng Văn hóa, Thể thao và Du lịch Cho Yoon-sun cùng cựu Chánh văn phòng Tổng thống Hàn Quốc Kim Ki-choon đã bị truy tố tội lập và quản lý danh sách đen nhằm loại những nghệ sĩ bất đồng chính kiến khỏi các chương trình hỗ trợ của nhà nước. Danh sách đen này tạo thêm sức ép với Tổng thống Park Geun-hye, người đang đối mặt phiên tòa luận tội với các cáo buộc tham nhũng và lạm quyền liên quan người bạn thân Choi Soon-sil.
“Gom” gần 10.000 nghệ sĩ hàng đầu
Báo Hàn Quốc Hankook Ilbo tháng 10-2016 lần đầu tiên phanh phui danh sách đen 100 trang gồm 9.473 nghệ sĩ mà Phủ Tổng thống (Nhà Xanh) đã chuyển cho Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch vào tháng 5-2015. Danh sách đen có nghệ sĩ mọi lĩnh vực, được phân thành 4 nhóm theo hoạt động chính trị của họ:
Cựu Chánh Văn phòng Tổng thống Kim Ki-choon (trái) và Bộ trưởng Văn hóa, Thể thao và Du lịch bị bắt vì lập và quản lý danh sách đen nghệ sĩ Hàn Quốc. Ảnh: YONHAP
Nhóm 1 gồm 594 nghệ sĩ đã ký tuyên bố chung ngày 1-5-2015 chỉ trích chính phủ phản ứng chậm trễ trong thảm họa chìm phà Sewol năm 2014. Trong nhóm 1 có đạo diễn Park Chan-wook (giải Grand Prix LHP Cannes 2004 với phim Old Boy và Giải Ban giám khảo LHP Cannes 2009 với phim Thirst); ngôi sao Song Kang-ho (phim Snowpiercer), người được Viện Hàn lâm Khoa học và Nghệ thuật Điện ảnh Mỹ (AMPAS) mời làm thành viên năm 2016; các đạo diễn Kim Jee-woon (phim Age Of Shadows) và Ryoo Seung-wan (phim Veteran); nhà sản xuất Kang Hye-jung; các diễn viên Kim Hye-soo (phim Coin Locker Girl), Park Hae-il (phim The Host) và Kim Tae-woo (phim Like You Know It All)...
Nhóm 2 gồm 754 nghệ sĩ đã ký tuyên bố yêu cầu chính phủ phải chịu trách nhiệm thảm họa chìm phà Sewol. Nhóm 3 gồm 6.517 nghệ sĩ đã ủng hộ Moon Jae-in, lãnh đạo đảng đối lập Minjoo, trong cuộc bầu cử tổng thống năm 2012 mà ông Moon đã thua bà Park Geun-hye. Nhóm 4 gồm 1.608 nghệ sĩ đã ủng hộ Park Won-soon trong cuộc bầu cử năm 2014 đưa ông trở thành Thị trưởng Seoul, vượt qua đối thủ được bà Park Geun-hye ủng hộ. Cả Moon Jae-in và Park Won-soon hiện đang là các ứng viên tổng thống hàng đầu trong cuộc bầu cử tổng thống tháng 12-2017.
Trước khi Hankook Ilbo phanh phui danh sách đen, trong cuộc thanh tra thường kỳ của Quốc hội với Nhà Xanh ngày 10-10-2016, ông Do Jong-hwan, nhà thơ trở thành nghị sĩ của đảng đối lập Minjoo, đã công bố biên bản các cuộc họp của Hội đồng Nghệ thuật Hàn Quốc (ACK, tổ chức trực thuộc Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch chịu trách nhiệm hỗ trợ các nghệ sĩ), trong đó thừa nhận sự tồn tại của danh sách đen được chính phủ gửi cho Bộ. Nghị sĩ Do cho biết, năm ngoái, ACK đã theo danh sách đen loại đạo diễn sân khấu nổi tiếng Park Geun-hyung dù trước đó ACK đã chọn tài trợ vở All Soldiers are Pitiful của ông. Vào năm 2013, đạo diễn này có vở Frog chỉ trích Park Chung-hee, cha của Tổng thống Park Geun-hye.
Nhà Xanh đã liên tục phủ nhận sự tồn tại của danh sách đen nghệ sĩ nhưng ngày 8-1, nhóm công tố viên độc lập công bố kết quả điều tra cho thấy có danh sách này và ngày 9-1, Bộ trưởng Văn hóa, Thể thao và Du lịch Cho Yoon-sun chính thức thừa nhận danh sách đen và xin lỗi các nghệ sĩ.
Truy tố các cựu quan chức
Cuộc điều tra danh sách đen nghệ sĩ, nằm trong cuộc điều tra toàn diện vụ bê bối của Tổng thống Park Geun-hye đã vào giai đoạn kết thúc. Ngày 7-2, nhóm công tố viên đặc biệt đã truy tố 4 cựu trợ lý của Tổng thống Park tội lập và quản lý danh sách đen, gồm 2 người đứng đầu lập danh sách đen đã bị bắt ngày 21-1 là cựu Chánh văn phòng Tổng thống Kim Ki-choon và Bộ trưởng Văn hóa, Thể thao và Du lịch Cho Yoon-sun, cùng 2 người được tại ngoại là cựu trợ lý cấp cao của tổng thống về văn hóa và giáo dục Kim Sang-ryul và cựu Bộ trưởng Văn hóa và Thể thao Kim So-young.
Bà Cho Yoon-sun là trợ lý cấp cao của tổng thống về các vấn đề chính trị thời kỳ 2014-2015, được bổ nhiệm Bộ trưởng Văn hóa, Thể thao và Du lịch vào năm ngoái, đã từ chức ngay sau khi bị bắt. Ông Kim Ki-choon, Chánh văn phòng Tổng thống thời kỳ 2013-2015, còn bị truy tố về tội ép 3 lãnh đạo Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch từ chức. Bà Cho và ông Kim đều bị buộc tội khai man về danh sách đen khi điều trần trước Quốc hội năm ngoái. Với 4 người bị truy tố ngày 7-2, tổng cộng có 7 người đã bị truy tố trong vụ danh sách đen nghệ sĩ, gồm cựu Bộ trưởng Văn hóa, Thể thao và Du lịch tiền nhiệm của bà Cho là Kim Jong-deok.
Phát ngôn viên nhóm công tố viên đặc biệt Lee Kyu-chul công bố, Tổng thống Park bị buộc tội đồng lõa trong vụ danh sách đen nhưng bà không bị truy tố do được quyền miễn trừ khi đương nhiệm. Tổng thống Park đã liên tục phủ nhận việc bà biết danh sách đen như vậy. Dự kiến vào tuần tới, nhóm công tố viên độc lập sẽ thẩm vấn trực tiếp Tổng thống Park về vai trò của bà trong vụ lập danh sách đen cùng những cáo buộc khác, sẽ làm bà Park trở thành tổng thống đương nhiệm đầu tiên của Hàn Quốc bị thẩm vấn hình sự.
Lãnh đạo Bộ Văn hóa, Thể thào và Du lịch Hà Quốc xin lỗi về danh sách đen nghệ sĩ, sau khi Bộ trưởng Cho Yoon-sun bị bắt ngày 21-1-2017. Ảnh: REUTERS
Giới nghệ sĩ phản ứng mạnh
Ngày 9-2, nguyên đơn là 461 nghệ sĩ Hàn Quốc đã kiện Chính phủ, Tổng thống Park và cựu Chánh văn phòng Tổng thống Kim Ki-choon cùng cựu Bộ trưởng Văn hóa, Thể thao và Du lịch Cho Yoon-sun lên Tòa án Trung tâm Seoul vì danh sách đen, đòi bồi thường mỗi người 1 triệu won (873 USD). Hiệp hội Luật sư vì xã hội dân chủ, đại diện các nguyên đơn, tuyên bố: “Danh sách đen đã xâm phạm quyền cá nhân, quyền tự do phát biểu và quyền bảo vệ sự riêng tư của các nghệ sĩ”.
Hiệp hội Đạo diễn Hàn Quốc (DGK) cho biết, ngày 7-2, hơn 1.000 nhà làm phim đã ký thỉnh nguyện thư yêu cầu phải cách chức cả Chủ tịch Hội đồng Điện ảnh Hàn Quốc (KFC) Kim Se-hoon và Thị trưởng Busan Suh Byung-soo, cựu Chủ tịch Liên hoan Phim quốc tế Busan (BIFF), vì 2 lãnh đạo này của công nghiệp điện ảnh đã ủng hộ danh sách đen của chính phủ.
Tháng 10-2014, ông Suh đã nỗ lực ngăn chặn BIFF trình chiếu bộ phim tài liệu The Truth Shall Not Sink With Sewol về thảm họa chìm phà Sewol tháng 4-2014. Ban tổ chức BIFF tuyên bố đã bị “trả đũa chính trị” dưới hình thức cắt giảm mạnh kinh phí và bị kiểm soát kiểm toán chưa từng có sau khi vẫn cho trình chiếu bộ phim tài liệu này. Một số thành viên sáng lập BIFF đã bị ép từ chức, gồm Giám đốc BIFF Lee Yong-kwan và Giám đốc Hội chợ Phim Châu Á (AFM) Jay Jeon.
KFC đã cắt giảm phân nửa kinh phí cho BIFF, từ 1,3 triệu USD năm 2014 chỉ còn 731.000 USD năm 2015, nhưng giải thích là theo chương trình mới để tài trợ các liên hoan phim địa phương nhỏ hơn. Tổng thống Park luôn tuyên bố một ưu tiên hàng đầu là thúc đẩy các bộ phim Hàn Quốc và các sản phẩm văn hóa khác, nhưng điều tra đã tìm thấy bằng chứng, ngoài lệnh lập danh sách đen, lệnh cắt giảm kinh phí cho BIFF đến trực tiếp từ Nhà Xanh sau khi BIFF trình chiếu bộ phim tài liệu về thảm họa chìm phà Sewol. Tháng 12-2016, công đoàn KFD đã ra tuyên bố lên án Chủ tịch KFC Kim Se-hoon đã “không hoàn thành nhiệm vụ và ủng hộ các biện pháp không công bằng của chính quyền Park Geun-hye kiểm soát công nghiệp điện ảnh”.
“Vấn đề nghiêm trọng nhất là chính quyền đang cố gắng kiểm soát tư tưởng chúng tôi. Tự do tư tưởng và thể hiện là những giá trị lớn nhất của chúng tôi và thật thất vọng khi điều đó đang bị tước đoạt”, đạo diễn kỳ cựu Ryoo Seung-wan nói. Ryoo cho biết ông đã phần nào cảm nhận danh sách đen khi việc trình chiếu bộ phim The Unjust của ông đã gặp nhiều khó khăn tại các liên hoan phim trong nước. The Unjust nói về cách Cảnh sát Quốc gia Hàn Quốc tìm cách che đậy sai lầm trong một vụ án nghiêm trọng giết người hàng loạt bằng cách thuê người đóng thế nghi phạm chính.
THIỆN NGUYỄN
