Xây dựng tài nguyên giáo dục mở quốc gia

Tài nguyên giáo dục mở là những tài liệu dạy - học được chia sẻ miễn phí trên mạng, bao gồm bài giảng, lịch học, danh mục tài liệu tham khảo, bài tập về nhà, bài thi, bài thí nghiệm để người dùng có thể tham khảo cho việc giảng dạy, học tập và nghiên cứu.

Các trường ĐH ngại chia sẻ

GS-TS Nguyễn Thị Doan, nguyên Phó Chủ tịch nước, Chủ tịch Hội Khuyến học Việt Nam, thẳng thắn chia sẻ: “Rất nhiều trường ĐH ở nước ta hiện nay duy trì quá lâu một công thức hoạt động, từ khâu tuyển sinh đến phương pháp đào tạo kiểu hàn lâm, nên đã kìm hãm sự phát triển của chính nhà trường”. Điều này cũng lý giải vì sao công cuộc đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đã đi được một chặng đường khá dài, có nhiều thành tựu, song chất lượng nguồn nhân lực vẫn chưa tương xứng, chưa đáp ứng nhu cầu phát triển của đất nước. Thậm chí, so với khu vực còn khoảng cách quá lớn.

“Chúng ta đứng thứ 3 từ dưới lên về năng suất lao động trong khu vực Đông Nam Á. Nếu cứ đà này, chúng ta sẽ tụt hậu còn xa hơn nữa. Nếu muốn bứt phá thì chỉ có giáo dục và đào tạo nguồn nhân lực đẳng cấp quốc tế, nguồn nhân lực chất lượng cao. Còn với người học, muốn có tri thức đáp ứng yêu cầu công việc và sáng tạo thì cũng cần thay đổi cách tiếp nhận tri thức bằng cách học ở mọi nơi, học mọi lúc và học mọi cách”, GS-TS Nguyễn Thị Doan nhấn mạnh.

Sinh viên được hướng dẫn học trực tuyến tại Trường Đại học Mở TPHCM

Theo GS-TS Nguyễn Tất Dong, Tổng thư ký kiêm Phó Chủ tịch Hội Khuyến học Việt Nam, nguyên nhân của sự nghèo nàn về tri thức và sự thiếu hụt năng lực thu lượm tri thức chủ yếu ở nền giáo dục khép kín, không mở ra những con đường thu gọn, tích tụ tri thức và những cơ chế chia sẻ tri thức, sự bình đẳng về cơ hội tiếp thu và giao lưu tri thức. Hiện tượng này sẽ xuất hiện những khoảng cách tri thức giữa các cộng đồng, vùng miền… Nếu tri thức, ý tưởng được chia sẻ thì chính chúng ta có lợi và có thêm tri thức, chứ không mất đi như thường nghĩ.

PGS-TS Vũ Thị Tú Anh, Phó vụ trưởng Vụ Giáo dục thường xuyên (Bộ GD-ĐT), dẫn chứng thuật ngữ Học liệu mở (Open Course Ware - OCW) được ĐH MIT (Mỹ) giới thiệu vào năm 2002, khi MIT đưa toàn bộ nội dung giảng dạy của mình lên trang web và cho phép người dùng ở mọi nơi trên thế giới truy cập hoàn toàn miễn phí. Hiện nay, học liệu mở của MIT có trên 1.500 môn học, bao gồm bài giảng, lịch học, danh mục tài liệu tham khảo, bài tập về nhà, bài thi, bài thí nghiệm… để người dùng có thể tham khảo cho việc giảng dạy, học tập và nghiên cứu.

Sau khởi đầu của MIT, rất nhiều trường ĐH và viện nghiên cứu trên thế giới đã tham gia phong trào học liệu mở. Hiện có Hiệp hội Học liệu mở (Open Course Ware Consortium) để chia sẻ nội dung, công cụ, cũng như phương thức triển khai học liệu mở sao cho đạt hiệu quả cao nhất. “Trường ĐH luôn có 3 chức năng là đào tạo, nghiên cứu và phục vụ cộng đồng. Thế nhưng, tại Việt Nam, các trường chỉ quan tâm đến đào tạo và nghiên cứu, còn phục vụ cộng đồng vẫn còn bị lãng quên”, PGS-TS Vũ Thị Tú Anh băn khoăn.

Cần chính sách cụ thể

GS-TS Lê Vinh Danh, Hiệu trưởng Trường ĐH Tôn Đức Thắng, khẳng định, bằng mọi giá các trường ĐH, các bộ ngành phải phối hợp để có chính sách tạo tiền đề nhằm xây dựng bằng được tài nguyên giáo dục mở quốc gia. Việc làm này trước tiên các trường phải chủ động, vì lợi ích trước mắt chính là sinh viên các trường thụ hưởng. Kế đến là chúng ta có nguồn tài nguyên giáo dục quốc gia đáp ứng và phục vụ nhu cầu học tập của mọi công dân, nhất là những người lớn tuổi. Tuy nhiên, phải có các chính sách rõ ràng, cách làm cụ thể, không thể chung chung. Đặc biệt là bản quyền của các chương trình nhập khẩu cũng phải được tính tới.

PGS-TS Vũ Văn Đức, Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Mở TPHCM, cho biết nhiều ĐH hàng đầu trên thế giới hiện đã chia sẻ nguồn học liệu miễn phí trên mạng. Tại Việt Nam, cơ sở lợi thế để xây dựng nguồn học liệu mở đó là trên 50% dân số sử dụng internet, hàng trăm đơn vị đào tạo trực tuyến, hàng trăm dự án khởi nghiệp trong lĩnh vực đào tạo trực tuyến… Việc xây dựng nguồn học liệu mở cho cộng đồng thì bản thân các trường ĐH đều muốn, nhưng nếu làm đơn lẻ thì rất khó. Hiện nay, rất nhiều trường làm theo cách lấy chương trình của nước ngoài về dịch ra. Do đó, xây dựng và thiết kế chương trình đào tạo e-learning là hướng đi tốt nhất hiện nay để có nguồn tài nguyên giáo dục mở quốc gia.

Theo TS Nguyễn Hữu Độ, Thứ trưởng Bộ GD-ĐT, vai trò của các trường ĐH đối với nhu cầu học tập suốt đời đã được quy định và đưa vào Luật Giáo dục sửa đổi năm 2019 rất rõ ràng. Sắp tới, Bộ GD-ĐT sẽ có công văn yêu cầu các trường triển khai xây dựng nguồn học liệu mở, đồng thời 2 trường ĐH Mở Hà Nội, ĐH Mở TPHCM là những đơn vị đầu tàu trong việc thí điểm xây dựng nguồn học liệu mở cho quốc gia. Các trường ĐH khác có thể tham gia và chia sẻ. Bên cạnh đó, Bộ GD-ĐT cũng sẽ trình Chính phủ các giải pháp, kiến nghị để Chính phủ ban hành những chính sách, chủ trương cụ thể để thực hiện.