Đại tướng Võ Nguyên Giáp là một thiên tài quân sự. Trong suốt sự nghiệp của mình, ông đã vạch ra chiến thuật, chiến lược giúp đất nước chiến thắng những kẻ thù mạnh nhất. Những hoàn cảnh, yếu tố nào đã giúp ông bộc lộ, phát triển tài năng hiếm có ấy? Trăn trở với câu hỏi đó, GS Cecil B. Currey, Đại học Nam Florida (Mỹ) bắt đầu hành trình.
| |
Giáo sư Cecil B. Currey đọc những tài liệu về Việt Nam xuất bản bằng tiếng Anh; văn kiện chính thức của chính phủ; tài liệu của tình báo Pháp, Mỹ. Đó những công trình nghiên cứu dù gián tiếp nhưng hữu ích. Ông gặp gỡ, trò chuyện với rất nhiều người Việt Nam biết rõ tướng Giáp và được họ kể cho nghe nhiều kỷ niệm về vị đại tướng của mình. Ông phỏng vấn những người Mỹ từng dính líu đến cuộc chiến tranh ở Việt Nam để nghe họ đánh giá về người đã đánh thắng mình. Và hữu ích nhất, theo ông là: “Đó là sự giúp đỡ của chính tướng Giáp, ông đã vui lòng cung cấp cho tôi nhiều thông tin dù còn hạn chế về cuộc đời hoạt động cách mạng của mình.
Tháng 12-1988 ông đã đồng ý gặp tôi và cho phép tôi phỏng vấn ông. Khi trở về, tôi đã quyết định viết cuốn sách này”. Tác giả cũng viết nhiều thư gửi Đại tướng Võ Nguyên Giáp, được đại tướng trả lời và còn gửi cho nhiều tấm ảnh của mình cùng vợ và các con. Đại tướng kể cho ông nghe về gia đình, dòng tộc, quê hương, về những năm tháng đi học, niềm say mê từ rất sớm với chủ nghĩa cộng sản, chuyện bị kết án tù, chuyện làm báo, thời gian dạy học, thành lập đội quân đầu tiên… với ngôn ngữ giản dị đời thường, hóm hỉnh. Tháng 10 năm 1995, công trình mới hoàn thành.
Sách gồm bốn phần với hai mươi ba chương, bắt đầu từ hồi ức của chuyến trở lại thăm Pắc Bó, tỉnh Cao Bằng để sống lại những ký ức không thể phai mờ của Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Lần lượt, tác giả vẽ lại cuộc đời của một chiến lược gia bậc thầy trong các giai đoạn: An Xá (1911 - 1940), Hà Nội (1941 - 1946), Điện Biên Phủ (1946 - 1954), Sài Gòn (1955 - 1991). Từ mảnh sân hẹp có một cây chè dại được tỉa theo dáng một con hổ lớn, ở làng An Xá, tổng Đại Phong, huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình, nơi tối tối dưới ánh đèn dầu, cậu bé Giáp được mẹ kể cho nghe các vụ án rất tàn bạo mà quân Pháp xử các nghĩa quân Cần Vương trong đó có ông ngoại, ông nội mình; được cha đọc cho nghe những bài thơ yêu nước như vè Thất thủ kinh đô… để tắm mình trong tinh thần yêu nước sục sôi.
Đại tướng Võ Nguyên Giáp học rất giỏi và chịu ảnh hưởng của một nhà cách mạng nổi tiếng là chí sĩ Phan Bội Châu đang bị Pháp giam lỏng tại Huế để từ một lần nghe Phan Bội Châu đến thăm trường và đọc một bài diễn văn công kích hệ thống thuộc địa Pháp, Võ Nguyên Giáp chăm chú nghe và quyết định phải hành động. Rồi đến khi phải dùng đến vũ khí thì “mỗi người dân là một người lính” để “chiến đấu đến giọt máu cuối cùng”… Mỗi sự kiện đều được Cecil B. Currey, “một nhà sử học có lương tâm” (theo đánh giá của Đại tướng Võ Nguyên Giáp) dựng lại bối cảnh, nhìn từ nhiều góc độ và lý giải rất mềm mại để vẽ nên chân dung của một con người tính tình linh hoạt, kiên nhẫn và ngoan cường. Chính vì thế 454 trang đều rất cuốn hút.
Thượng tướng - TS Nguyễn Huy Hiệu nhận xét: “Chiến thắng bằng mọi giá là một trong những cuốn sách đầy đủ, chi tiết nhất về Đại tướng Võ Nguyên Giáp của người nước ngoài. Cecil B. Currey, một sử gia quân sự, đã giúp người Việt Nam chúng ta làm một công việc cần thiết và vô cùng đáng trân trọng, đó là giúp thế giới hiểu về lịch sử - truyền thống Việt Nam, hiểu về đất nước, con người Việt Nam, hiểu về vị tướng lĩnh tài ba của Việt Nam - Đại tướng Võ Nguyên Giáp - mà theo đánh giá của ông là “thiên tài quân sự vĩ đại nhất thế kỷ 20 và là một trong những vĩ nhân của mọi thời đại. Ngoài việc khắc họa, làm nổi bật những sự kiện lịch sử tiêu biểu, những bước ngoặt trong cuộc đời Đại tướng Võ Nguyên Giáp, Currey đã có những phân tích khá sắc sảo, thấu đáo để trả lời câu hỏi:
Tại sao Võ Nguyên Giáp lại trở thành một thiên tài quân sự của thế kỷ 20? Tác giả đã phân tích, mổ xẻ theo nhiều quan điểm, nhiều đánh giá khác nhau, từ những người trong cuộc đến những người ngoài cuộc, từ những người thân, những người “cùng tuyến” đến những người đối đầu, “khác tuyến” với Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Currey cũng thẳng thắn phân tích những thất bại trong cuộc đời binh nghiệp của Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Và tất cả những điều đó để cuối cùng, Currey đi đến sự đánh giá về người anh cả của quân đội nhân dân Việt Nam: “Những thử thách mà tướng Giáp phải vượt qua đã khiến ông trở thành bậc thầy chiến lược, chiến thuật và nghệ thuật quân sự… Tướng Giáp là chuyên gia hiện hữu vĩ đại nhất về chiến tranh nhân dân”.
ĐỖ QUANG TUẤN HOÀNG
