Mặc dù vậy, tiến độ triển khai NƠXH tại một số địa phương vẫn chưa đáp ứng yêu cầu. Một số địa phương có tiến độ triển khai chậm, thậm chí đến nay gần như chưa khởi công dự án mới. Sự chênh lệch về kết quả thực hiện giữa các địa phương cho thấy việc triển khai, mức độ quan tâm của chính quyền địa phương và khả năng huy động nguồn lực đóng vai trò quan trọng trong hiện thực hóa các mục tiêu phát triển NƠXH.
Bên cạnh đó, việc giải ngân gói tín dụng ưu đãi 120.000 tỷ đồng còn chậm, chưa đáp ứng được nhu cầu thực tế của doanh nghiệp đầu tư NƠXH và nhà ở cho công nhân. Quá trình tiếp cận nguồn vốn ưu đãi còn gặp khó khăn, vướng mắc khiến ảnh hưởng đến tiến độ chung của chương trình.
Trong bối cảnh đó, nhu cầu về nhà ở của công nhân, người lao động ngày càng cấp thiết. Phần lớn công nhân hiện đang thuê trọ tại các khu dân cư tự phát, điều kiện sinh hoạt còn hạn chế, chi phí thuê nhà chiếm tỷ lệ đáng kể trong thu nhập hàng tháng.
Tình trạng này không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống của người lao động mà còn tác động lâu dài đến năng suất lao động, mức độ gắn bó với doanh nghiệp và sự ổn định của thị trường lao động. Đây cũng là vấn đề được nhiều đại biểu Quốc hội, tổ chức công đoàn, doanh nghiệp phản ánh trong quá trình thảo luận, hoàn thiện các chính sách về NƠXH và nhà ở cho công nhân trong thời gian qua.
Xuất phát từ yêu cầu thực tiễn, Đảng và Nhà nước luôn nhất quán quan điểm phát triển kinh tế gắn với bảo đảm an sinh xã hội, trong đó nhà ở là một trụ cột quan trọng. Chính sách này đã được cụ thể hóa qua Đề án “Đầu tư xây dựng ít nhất 1 triệu căn hộ NƠXH cho đối tượng thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp giai đoạn 2021-2030” do Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Mục tiêu đến năm 2030, tổng số căn hộ NƠXH cần đạt khoảng 1.062.200 căn.
Đáng chú ý, Luật Nhà ở năm 2023 (được Quốc hội khóa XV thông qua và có hiệu lực từ ngày 1-1-2025) đã bổ sung quy định giao Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam làm cơ quan chủ quản các dự án đầu tư xây dựng NƠXH bằng nguồn tài chính công đoàn, dành cho công nhân, người lao động thuộc diện được hưởng chính sách NƠXH cho thuê.
Quy định này không chỉ tạo thêm hành lang pháp lý mà còn xác định rõ hơn vai trò, trách nhiệm của tổ chức công đoàn trực tiếp tham gia giải quyết nhu cầu nhà ở - một nhu cầu thiết yếu của đoàn viên, người lao động. Đây là điểm mới quan trọng, thể hiện rõ hơn vai trò cũng như sự tham gia trực tiếp, sâu hơn của tổ chức công đoàn vào các chính sách an sinh xã hội dành cho người lao động.
Trên thực tế, việc đầu tư xây dựng NƠXH, trong đó có nhà ở cho công nhân, thời gian qua có sự tham gia của nhiều doanh nghiệp. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, khi mục tiêu lợi nhuận được đặt lên hàng đầu, người lao động khó tiếp cận nhà ở do giá bán hoặc giá thuê vượt quá khả năng chi trả.
Từ thực tế đó, việc phát triển các mô hình đầu tư mang tính xã hội, phi lợi nhuận hoặc lợi nhuận thấp là cần thiết nhằm bảo đảm đúng đối tượng thụ hưởng chính sách NƠXH. Yêu cầu đặt ra hiện nay là đơn giản hóa thủ tục đầu tư, cấp phép dự án và xác định quỹ đất ưu tiên cho NƠXH; đẩy nhanh giải ngân gói tín dụng ưu đãi và mở rộng nguồn lực tài chính cho NƠXH - nhà ở công nhân; tăng cường phối hợp giữa chính quyền địa phương, tổ chức công đoàn để cụ thể hóa các dự án mẫu, điển hình.
Theo ông Nguyễn Đình Khang, Chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, công đoàn không dừng lại ở việc xây dựng nhà ở mà hướng tới hình thành những “tổ ấm” cho người lao động. Cách tiếp cận này nhằm đáp ứng đồng thời cả nhu cầu vật chất và tinh thần của người lao động, phù hợp với mục tiêu phát triển con người toàn diện. Ở góc độ dài hạn, việc triển khai các dự án NƠXH do công đoàn tham gia đầu tư còn có ý nghĩa củng cố niềm tin của người lao động đối với tổ chức công đoàn.
