Hội nghị Ban Chấp hành Đảng bộ TPHCM lần thứ 2 khóa I vào đầu tuần này, là hội nghị đầu tiên sau khi Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị quyết 98/2023/QH15 được Quốc hội thông qua, nên từ các nhóm thảo luận đến phần kết luận đều tập trung vào giải pháp nhằm triển khai nhanh nhất, bài bản nhất những công trình, dự án.
Với việc xác quyết một nhiệm vụ quan trọng của năm 2026 là thúc đẩy các dự án đầu tư trọng điểm bằng nguồn đầu tư công, thì công tác giải phóng mặt bằng (GPMB) là khâu quan trọng hàng đầu. Dù con số giải ngân đầu tư công trong 7 tháng đầu năm 2025 đạt mức cao nhất so với cùng kỳ nhiều năm qua, nhưng sau ngày 1-7-2025, nếu các sở ngành không quyết liệt giải quyết những tồn đọng, khả năng cuối năm sẽ khó đạt tỷ lệ 100% kế hoạch giải ngân được giao.
Một thống kê đáng suy ngẫm: Ban Hạ tầng chờ bàn giao mặt bằng theo tiến độ của hàng loạt dự án (nạo vét, cải tạo môi trường, xây dựng hạ tầng rạch Xuyên Tâm; nạo vét trục thoát nước rạch Xóm Củi; xây dựng tuyến đê bao rạch Tra từ cầu Xáng (tỉnh lộ 15) đến cầu An Hạ (quốc lộ 22); nâng cấp, cải tạo rạch Bến Mương; nâng cấp, gia cố cấp bách hệ thống thủy lợi bờ hữu ven sông Sài Gòn... Rõ ràng, nếu triển khai theo cách cũ, tức GPMB theo từng dự án cùng với công tác đầu tư, phân bổ ngân sách rải đều qua các năm, dễ dẫn đến việc dừng thi công để chờ mặt bằng “sạch”…
Do đó, tại phiên thảo luận tổ của Hội nghị Thành ủy, Bí thư Thành ủy TPHCM Trần Lưu Quang đã chỉ rõ, trong thời gian tới, các xã phường sẽ có ban quản lý dự án, ban GPMB. Thành phố cũng sẽ lập “đội đặc nhiệm” khoảng 200 cán bộ đưa về cơ sở trong khoảng một năm, thực hiện nhiệm vụ cầm tay chỉ việc cho các địa phương trong giai đoạn đầu thực hiện công tác này. Bên cạnh những giải pháp như rút ngắn quy trình, thủ tục đầu tư, nâng cao năng lực của nhà thầu và quản lý thi công, việc thay đổi phương pháp quản lý hướng đến kết quả (Results Based Management) cũng là một trong những giải pháp mang tính đột phá, sẽ góp phần tạo ra chuyển biển mới.
Thay vì chỉ quản lý theo “đầu vào”, dựa vào kế hoạch đầu tư, phân bổ vốn cụ thể, chi tiết hàng năm mang tính cứng nhắc, thường phân đều cho các dự án đầu tư, thì chúng ta nên áp dụng phương pháp quản lý theo kết quả “đầu ra”.
Theo đó, mục tiêu cuối cùng chính là hoàn thành tất cả dự án giai đoạn 2026-2030 với kết quả giải ngân đúng hoặc vượt tiến độ. Quan trọng nữa là phân lập những dự án cốt lõi, tạo đột phá về hạ tầng (như Vành đai 3 và 4, tuyến Metro, hạ tầng chống ngập quy mô lớn, khu đô thị mới trọng điểm…). Ưu tiên giải quyết dứt điểm GPMB cho nhóm dự án này trước. TPHCM có thể đề xuất cơ chế cho phép nghiên cứu thành lập Quỹ Phát triển đất đai (trước đây đã có thí điểm tại TPHCM) để huy động các nguồn. Chẳng hạn phân bổ một phần đáng kể (40%-60%) vốn đầu tư công hàng năm cho giai đoạn 2026-2027 để giải quyết GPMB cho những dự án ưu tiên trong quỹ đất này. Hay được ứng trước ngân sách hoặc vay tín dụng ưu đãi từ Trung ương dành riêng cho công tác này. Hoặc áp dụng hình thức PPP trong phát triển quỹ đất nhằm chủ động về vốn, tạo nguồn kinh phí sẵn có, chuyên dùng để chi trả công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi cần, không phải chờ phân bổ ngân sách hàng năm.
Như vậy, một mặt GPMB đã được cởi trói bằng việc giải ngân trên từng dự án độc lập; mặt khác chọn lọc, lập thành nhóm dự án ưu tiên, trọng điểm để hình thành cơ chế tài chính nhằm huy động vốn, nhân sự, quỹ phát triển đất đai… Theo đó, tính toán cả việc hình thành khu tái định cư tập trung (có thể theo mô hình “ngân hàng” nhà ở tái định cư) chất lượng, ở vị trí hợp lý. Song song đó, áp giá bồi thường minh bạch và gần sát giá thị trường đối với phạm vi các dự án trong quỹ đất dự trữ, dựa trên cơ chế định giá phù hợp.
