Người đồng bào Raglai ở thôn A Xây, xã Khánh Nam (huyện Khánh Vĩnh, tỉnh Khánh Hòa) tự hào gọi quê mình là “Làng Bác Hồ”, bởi chiến công bắn rơi 7 máy bay địch. Đất nước hòa bình, A Xây đang vươn mình làm giàu, xứng đáng với bản làng mang tên Bác.
Thắp hương tưởng nhớ người có công tại Đài tưởng niệm A Xây.
Làng anh hùng
A Xây nằm lọt thỏm dưới chân núi Hòn Dù, cách thành phố Nha Trang khoảng 40km về phía Tây. Trong kháng chiến chống Mỹ, Hòn Dù nổi tiếng với những căn cứ cách mạng bí mật, là nơi che chở để cách mạng hoạt động, trưởng thành dưới những cánh rừng sâu.
Kể về những năm tháng hào hùng quê mình, ông Cao Dáng, Chủ tịch UBND xã Khánh Nam, cho biết: Trong khoảng thời gian quân Mỹ - Ngụy thực hiện chiến lược Việt Nam hóa chiến tranh, núi Hòn Dù là một trong những địa cứ mà kẻ thù nhắm đến để tiêu dịch lực lượng cách mạng. Vì thế, từ năm 1968-1973 quân Mỹ cho xây 3 sân bay dã chiến tại vùng núi Hòn Dù, chỉ cách trung tâm làng A Xây khoảng 3km. Trên đỉnh núi Hòn Dù, một lượng lớn quân địch tập kết tại đây để chuẩn bị cho các đợt càn quét, bình định quy mô lớn…
Cao điểm những đợt càn quét của quân Mỹ tại vùng cách mạng A Xây là vào các năm 1969-1970. Để thực hiện các kế hoạch này, quân Mỹ huy động nhiều trực thăng, cho một lượng lớn quân đổ bộ xuống các vùng quanh núi Hòn Dù. Vốn là những người con sinh ra từ rừng núi, người dân A Xây hiểu rừng như nhà. Họ cùng cán bộ cách mạng len lỏi qua từng cánh rừng sâu, men theo từng con suối để ẩn náu rồi bất ngờ tấn công địch bằng những trận đánh du kích chớp nhoáng. Vậy nên, quân và dân A Xây đã triệt hạ hàng chục lính địch, đặc biệt bắn rơi 7 máy bay địch tại Hòn Dù.
Ông Cao Thiêng, 60 tuổi, một trong những cán bộ cách mạng của thôn A Xây vẫn còn nhớ như in những ngày khốc liệt ấy. Theo ông Thiêng, để kìm hãm ý chí chiến đấu và tiêu diệt lực lượng cách mạng của ta, quân Mỹ không trừ thủ đoạn nào để đánh vào núi Hòn Dù. Thời đó, chúng ném bom cả ngày lẫn đêm, với tần suất ngày một tăng. Không chỉ thế, một lượng lớn hơi cay, chất độc được quân Mỹ dội xuống các bản làng, vùng núi khiến cây cối, lương thực của dân chết cháy. Thế nhưng, chúng hung hăng chừng nào, dân làng A Xây càng căm thù và một lòng cùng quân cách mạng bền chí đáp trả, giành nhiều chiến thắng vang dội.
A Xây ngày mới
Dẫn chúng tôi đi một vòng quanh bản, già làng thôn A Xây, ông Pi Năng Xanh, nhớ lại những ngày gian nan nhất của quê mình. “Từ ngày giặc ném bom phá hoại bản làng, dân chúng lâm cảnh cơ cực. Thế nhưng, vượt qua những khó khăn đó, nhất là sau chiến công bắn rơi 7 máy bay địch, khí thế dân làng càng tăng, cái tên “Làng Bác Hồ” cũng ra đời từ đó. Chỉ cái tên đó thôi cũng là động lực vô giá để dân A Xây đứng lên”, ông Pi Năng Xanh tâm sự.
Từ những mảnh vườn tan hoang do đạn bom, người dân A Xây đã nỗ lực ngày đêm để hàn gắn, nên không lâu sau những mảnh đồi đã xanh lúa trở lại. Cái bụng lại no với dân bản. Làng A Xây hiện có 149 hộ với gần 580 khẩu. Không ai tin nổi rằng nơi đây một thời như “vùng đất chết” lại hồi sinh đến lạ thường. Chủ tịch UBND xã Khánh Nam tự hào rằng, hiện 80% đồng bào ở “Làng Bác Hồ” có cuộc sống đều khá giả, không có người đói, chạy ăn từng bữa như trước. Không chỉ vậy, người dân tộc Raglai ở A Xây còn mua được xe tải, ô tô riêng. Có đầy đủ miếng ăn, người dân Raglai có thêm điều kiện lo cho con đến trường học chữ để phục vụ cho quê nhà. A Xây hiện có trường mẫu giáo, tiểu học, và việc học của con em nơi đây tiến bộ mỗi ngày. Vậy nên, trong nhiều năm liền A Xây là một trong những thôn có tỷ lệ học sinh đến trường đứng đầu xã và huyện. Nói như ông Cao Dáng, ở A Xây, nay tìm người không biết chữ, biết viết khó lắm!
Tôi hỏi già làng Pi Năng Xanh, thước đo nào thể hiện sự sung túc của người Raglai ở đây? Ông cười ồ, nói chẳng có thước đo gì, chỉ biết nhiều năm nay người dân A Xây nhà nào thóc ngô cũng đầy bồ, con cái lớn lên đều được đến trường và ngày xuân thôn bản rộn tiếng ca, trẻ em tươm tất trong bộ đồ mới…
VĂN NGỌC
