Sống chung với ô nhiễm
Khoảng 2.000km đường sông, kênh rạch phủ kín được xem là nguồn lực quan trọng của TPHCM trong phát triển kinh tế - xã hội nhưng nay đang bị ô nhiễm nghiêm trọng ảnh hưởng tới đời sống người dân. Ghi nhận thực tế cho thấy, hệ thống kênh rạch ở nhiều quận, huyện đã và đang bị ô nhiễm nặng bởi rác thải, nước thải ngày một gia tăng từ hoạt động sản xuất kinh doanh và sinh hoạt của con người. Hơn 10 năm qua, người dân sống ở khu vực phường 15, quận Tân Bình đang phải sống chung với ô nhiễm bên kênh Hy Vọng. Nhiều người dân cho biết, tình trạng ô nhiễm kéo dài ở đây đã khiến cho cuộc sống, sinh hoạt của họ rất mệt mỏi. Mở mắt ra là thấy rác lù lù trước mặt, ruồi muỗi vo ve cả ngày, chuột bọ chạy tứ tung, mùi hôi thối bốc lên nồng nặc. Cứ mùa mưa tới là rác sinh hoạt lại kết thành từng bè ngập đầy kênh. Cống nghẹt rác làm nước ngập, có khi tràn cả vào nhà dân.
Gần 20 năm qua, người dân khu vực rạch Xuyên Tâm, quận Bình Thạnh cũng phải sống chung với tình trạng ô nhiễm nặng nề. Theo phản ánh của người dân, những năm thập niên 90, dòng nước rạch Xuyên Tâm trong xanh, nhìn thấy tận đáy. Hai bên bờ kênh cây xanh rì rào, gió thổi mát rượi. Dòng kênh bắt đầu ô nhiễm khi người dân chuyển đến sinh sống ngày càng đông. Nhiều đoạn kênh bị người dân lấn chiếm, dựng nhà lụp xụp làm thu hẹp dòng chảy. Mọi hoạt động sinh hoạt của con người dân ở đây đều xả thẳng ra tuyến kênh. Khi nước xuống, mặt kênh trơ đáy lộ nhiều vật dụng, rác thải lẫn trong lớp bùn đen kịt. Thành phố đã có nhiều chỉ đạo triển khai các dự án cải tạo kênh, thế nhưng đến nay vẫn giậm chân tại chỗ.
Những năm qua, TPHCM đã có nhiều nỗ lực để ngăn chặn lấn chiếm, giảm thiểu ô nhiễm kênh rạch và hạn chế rác thải sinh hoạt xả thẳng ra môi trường, nhưng vẫn chưa giải quyết được tận gốc. Tình trạng kênh rạch bị ô nhiễm vẫn tái diễn. Nguyên nhân được thành phố đưa ra là do khó khăn về nguồn vốn để đầu tư, cải tạo các dự án. Hàng ngày, thành phố vẫn duy trì phương pháp thủ công là thuê công nhân đi ghe, thuyền trên kênh để vớt rác đưa lên bờ. Và đây chỉ là cách làm hạn chế ô nhiễm chứ không thể giải quyết triệt để. Theo TS Nguyễn Văn Hồng, Phân viện Khoa học Khí tượng thủy văn và Biến đổi khí hậu, để bảo vệ kênh rạch không bị ô nhiễm, thành phố cần đầu tư các trạm xử lý nước tập trung để gom về nhà máy xử lý. Kênh rạch nào có mật độ dân cư cao, ô nhiễm nặng thì ưu tiên đầu tư xây dựng trước. Do ngân sách có hạn nên không thể làm trong ngắn hạn, mà phải đầu tư có trọng tâm, trọng điểm. Đồng thời tuyên truyền nâng cao ý thức người dân không xả rác thải, nước thải trực tiếp ra kênh rạch. Song song đó là biện pháp chế tài những hành vi cố ý vi phạm Luật Bảo vệ môi trường.
Kỳ vọng xóa ô nhiễm, giảm ngập úng
Qua rà soát, thành phố xác định 2 dự án trọng điểm cấp bách cần ưu tiên triển khai trong lĩnh vực môi trường đó là dự án cải tạo kênh Hy Vọng và rạch Xuyên Tâm (từ kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè đến sông Vàm Thuật).
Theo UBND TPHCM, khu vực rạch Xuyên Tâm hiện là các khu nhà lụp xụp, tạm bợ, lấn chiếm rạch, môi trường bị ô nhiễm nặng, tiềm ẩn nguy cơ dịch bệnh lây lan. Dự án cải tạo thoát nước, môi trường rạch Xuyên Tâm kết hợp xây dựng đường giao thông mới và hạ tầng kỹ thuật đồng bộ dọc tuyến, thu gom nước thải tập trung của thành phố góp phần cải thiện môi trường, phòng chống ô nhiễm, ngăn ngừa rác thải, nước thải từ các hộ dân, khu công nghiệp đổ trực tiếp xuống kênh, tạo cảnh quan môi trường và nâng cao chất lượng sống cho người dân trong khu vực. Trong khi đó, với dự án cải tạo kênh Hy Vọng sẽ góp phần giải quyết tiêu thoát nước mưa, giảm ngập úng cho khu vực Cảng hàng không quốc tế Tân Sơn Nhất (lưu vực A41 và khoảng 51,3ha khu vực lân cận như khu công nghiệp, công trình công cộng, dân cư). Kết hợp xây dựng 2 tuyến đường dọc kênh bảo đảm giao thông thuận lợi; cải tạo vệ sinh môi trường, phòng chống ô nhiễm từ rác thải, nước thải.
Theo ông Lê Hòa Bình, Phó Chủ tịch UBND TPHCM, hiện thành phố đã và đang ưu tiên sử dụng nguồn vốn ngân sách thành phố để đảm bảo kinh phí cho công tác phòng chống dịch Covid-19 nên nguồn ngân sách thành phố phân bổ cho các dự án đầu tư công rất khó khăn. Thành phố đã có công văn gửi Bộ KH-ĐT đề xuất bố trí từ ngân sách Trung ương giai đoạn 2021-2025 để đầu tư các dự án trọng điểm. Thành phố rất cần Bộ KH-ĐT quan tâm hỗ trợ, kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chấp thuận bổ sung vốn ngân sách Trung ương giai đoạn 2021-2025 cho thành phố để đầu tư một số dự án trọng điểm cấp bách trong nạo vét kênh rạch, chỉnh trang đô thị, giảm ô nhiễm môi trường kết hợp đầu tư phát triển hạ tầng giao thông đô thị trên địa bàn. Thành phố đề nghị ngân sách Trung ương hỗ trợ 1.980 tỷ đồng để đầu tư dự án kênh Hy Vọng và 9.353 tỷ đồng cho dự án rạch Xuyên Tâm.
