Sự kiện đánh dấu lần đầu tiên công chúng được tiếp cận một chuyên đề trưng bày riêng, quy mô và hệ thống về danh họa Tô Ngọc Vân (1906 - 1954) tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam. Chuyên đề giới thiệu 26 tác phẩm được sáng tác trước và sau năm 1945, với nhiều chất liệu như sơn dầu, sơn mài, lụa, màu nước, chì, mực… phản ánh rõ nét hành trình sáng tạo và sự chuyển biến sâu sắc trong tư tưởng nghệ thuật của ông.
Các tác phẩm được tuyển chọn trưng bày cho thấy bước chuyển quan trọng của danh họa - liệt sĩ Tô Ngọc Vân từ khuynh hướng “nghệ thuật vị nghệ thuật” sang “nghệ thuật vị nhân sinh”, gắn sáng tác với đời sống, con người và vận mệnh dân tộc. Không gian trưng bày cũng giới thiệu một số kỷ vật quý do gia đình họa sĩ lưu giữ, giúp công chúng hiểu rõ hơn về đời sống, nhân cách và hành trình cầm cọ của người nghệ sĩ - chiến sĩ.
Họa sĩ Tô Ngọc Vân được xem là người đặt nền móng cho mỹ thuật cách mạng Việt Nam, đồng thời là cầu nối quan trọng giữa hai giai đoạn mỹ thuật, từ Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương đến Trường Mỹ thuật Việt Nam (nay là Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam), nơi ông giữ cương vị Hiệu trưởng đầu tiên.
Cuộc đời và sự nghiệp của ông gắn bó mật thiết với những bước ngoặt lịch sử của đất nước. Năm 1954, ông hy sinh trong Chiến dịch Điện Biên Phủ khi đang trực tiếp ra mặt trận ghi chép, ký họa phục vụ kháng chiến.
Phát biểu tại lễ ra mắt, Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam Lương Xuân Đoàn nhấn mạnh ý nghĩa đặc biệt của chuyên đề trong bối cảnh năm 2025 kỷ niệm 100 năm Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương và hướng tới 120 năm ngày sinh danh họa Tô Ngọc Vân. Ông cho biết: “Ngay từ những ngày đầu của nền độc lập, khi đất nước bước vào kháng chiến, Tô Ngọc Vân đã có những sáng tác kịp thời, tiêu biểu như Hà Nội vùng đứng lên, đặt nền móng cho hình mẫu người nghệ sĩ - chiến sĩ đồng hành cùng dân tộc”.
Theo Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam, Tô Ngọc Vân không chỉ để lại dấu ấn sâu đậm với tư cách một danh họa, mà còn là người thầy lớn của mỹ thuật Việt Nam. Trong những năm tháng ở chiến khu Việt Bắc, ông trực tiếp đào tạo, dìu dắt lớp họa sĩ kháng chiến bằng tinh thần tận tụy, truyền nghề và truyền lửa. Từ môi trường mỹ thuật kháng chiến ấy, nhiều tên tuổi lớn đã trưởng thành, tạo dựng nền cốt cho mỹ thuật Việt Nam hiện đại.
Đại diện Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam cho biết, việc ra mắt không gian trưng bày chuyên đề về danh họa Tô Ngọc Vân là bước tiếp nối trong quá trình đổi mới, chỉnh lý hệ thống trưng bày thường xuyên của bảo tàng. Thời gian tới, bảo tàng sẽ tiếp tục phối hợp với gia đình các họa sĩ, nhà sưu tập và các đơn vị liên quan để giới thiệu tới công chúng những bộ sưu tập, tác phẩm quý, góp phần lan tỏa giá trị di sản mỹ thuật Việt Nam trong đời sống đương đại.
