Tờ trình dự án Luật Tham gia lực lượng gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc cho thấy, hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc là cơ chế đặc biệt dựa trên sự đóng góp của các quốc gia thành viên về nguồn lực và lực lượng, được đặt dưới sự chỉ huy của Liên hợp quốc theo các quy định về an ninh tập thể của Hiến chương Liên hợp quốc.
Theo Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Phan Văn Giang, kể từ khi triển khai hoạt động gìn giữ hòa bình lần đầu tiên năm 1948, đến nay Liên hợp quốc đã triển khai 71 phái bộ gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc trên khắp thế giới. Tính đến tháng 8-2023, có tất cả 14 phái bộ gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc đang được triển khai với tổng số gần 103.200 nhân viên; trên 120 trong số 193 quốc gia thành viên Liên hợp quốc đã và đang cử lực lượng tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc.
Bộ trưởng Phan Văn Giang cho rằng, là một thành viên có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế, Việt Nam đã tích cực, chủ động trong việc tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc. Để triển khai thực hiện, Quốc hội, Chính phủ, Bộ Quốc phòng, Bộ Công an và các bộ, ngành đã ban hành nhiều văn bản quy phạm pháp luật để tạo cơ sở pháp lý cho việc thực hiện.
Người đứng đầu Bộ Quốc phòng cũng cho biết, bên cạnh những kết quả đạt được, quá trình triển khai thực hiện nhiệm vụ tham gia lực lượng gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc thời gian qua đã phát sinh những hạn chế, bất cập trong công tác tổ chức xây dựng lực lượng; cơ chế, quy trình triển khai lực lượng tham gia lực lượng gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc chưa đầy đủ, chặt chẽ; công tác bảo đảm nguồn lực, tài chính, chế độ, chính sách chưa đáp ứng được tình hình thực tiễn; công tác bồi thường thiệt hại chưa có cơ chế xử lý...
Những hạn chế, bất cập này một phần xuất phát từ việc thiếu cơ chế, chính sách, hành lang pháp lý chưa đủ mạnh, chưa đáp ứng được tình hình thực tế của công tác tham gia lực lượng gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc.
Từ các lý do trên, Bộ trưởng Phan Văn Giang cho rằng, việc xây dựng, ban hành Luật Tham gia lực lượng gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc là cần thiết, tạo hành lang pháp lý đầy đủ, vững chắc, lâu dài, ổn định cho việc triển khai lực lượng tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc, đồng thời củng cố sự đồng thuận chính trị và sự ủng hộ của xã hội đối với chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, đóng góp vào sứ mệnh cao cả gìn giữ hòa bình thế giới của Liên hợp quốc.
Trình bày báo cáo thẩm tra dự án Luật Tham gia lực lượng gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc, Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng An ninh và đối ngoại Lê Tấn Tới cho hay, việc ban hành luật nhằm hoàn thiện pháp luật về việc Việt Nam tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc.
Việc lực lượng vũ trang nhân dân tham gia gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc là trực tiếp đóng góp vào sứ mệnh cao cả của Liên hợp quốc; đồng thời, là cơ hội mở rộng hợp tác quốc tế, trao đổi kinh nghiệm, tiếp cận những vấn đề mới cả về quân sự, dân sự, an ninh, trật tự trên quy mô và phạm vi rộng lớn, với điều kiện môi trường địa - chính trị, kinh tế - xã hội, văn hóa đa dạng, khó khăn, phức tạp; góp phần nâng cao năng lực tổ chức, chỉ huy, kỹ năng và hiệu quả thực hiện nhiệm vụ của lực lượng vũ trang nhân dân trong bảo vệ độc lập, chủ quyền toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc.
Tuy vậy, vẫn còn có ý kiến cho rằng, việc triển khai thực hiện quy trình cử cán bộ đi thực hiện nhiệm vụ tại phái bộ huấn luyện của Liên minh châu Âu tại Cộng hòa Trung Phi (Phái bộ EUTM-RCA) theo Hiệp định FPA là vận dụng quy định, quy trình đối với việc cử sĩ quan tham gia lực lượng gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc.
Vì vậy, các ý kiến đề nghị Chính phủ nghiên cứu, ban hành văn bản quy phạm pháp luật quy định quy trình cử lực lượng tham gia hoạt động trong trường hợp này và các hiệp định tương tự (nếu có) bảo đảm chặt chẽ, thống nhất.
