Thực thi ESG bằng AI: Doanh nghiệp nhỏ và vừa làm được

Tại hội thảo, nhiều ý kiến cho rằng, trong mô hình tăng trưởng mới của Việt Nam và thế giới, doanh nghiệp cần thực hành ESG (Môi trường, Xã hội và Quản trị) xuất phát từ chính nhu cầu nội tại.

Việc tích hợp AI sẽ mang lại tư duy mới, mọi hành động phải dựa trên dữ liệu, sự minh bạch và nhất quán.

TS Bùi Thanh Minh, Phó Giám đốc Văn phòng Ban IV (Ban Nghiên cứu phát triển kinh tế tư nhân) cho biết, Ban IV đã có các báo cáo liên quan thuế đối ứng Mỹ, tỷ lệ nội địa hóa và tác động thuế quan theo ngành. Thách thức lớn nhất hiện nay là thiếu số liệu và minh chứng xuất xứ hàng hóa – trong đó AI đóng vai trò quan trọng để xử lý dữ liệu.

Ông Bùi Thanh Minh nhấn mạnh, trên thế giới, các doanh nghiệp muốn xuất khẩu phải đáp ứng tiêu chí phát triển bền vững, trong đó dữ liệu ESG ngày càng trở thành yếu tố bắt buộc. Mỹ, Trung Quốc, Đức đều thúc đẩy chuyển đổi số, sản xuất xanh và hướng tới mục tiêu Net Zero – cũng là mục tiêu Việt Nam đặt ra đến năm 2050.

AI là một phần trong quản trị doanh nghiệp. Bằng nhu cầu nội tại, việc kết hợp AI trong thực thi ESG là tất yếu. AI giúp tối ưu nguồn lực, hỗ trợ thu thập và phân tích dữ liệu ESG.

Tuy nhiên, tại Việt Nam, tuy đã có nhiều luật liên quan như Luật Môi trường 2020, Bộ luật Lao động, Luật Doanh nghiệp… nhưng hệ thống quy định về ESG vẫn phân mảnh, thiếu thống nhất, khiến việc ứng dụng AI vào ESG còn hạn chế.

“Doanh nghiệp trong nước hiện còn lạc trong “ma trận ESG” vì thiếu tiêu chuẩn quốc gia và quy định cụ thể về AI trong báo cáo ESG, ông Bùi Thanh Minh nói và cho rằng, doanh nghiệp cần bắt đầu từ đánh giá nội lực, xác định mục tiêu trọng yếu, tích hợp ESG vào chiến lược, mô hình kinh doanh, tài chính và đầu tư để tạo ra giá trị bền vững lâu dài.

GS-TS Mạc Quốc Anh, Viện trưởng Viện Kinh tế và Phát triển doanh nghiệp, cho biết, khảo sát cho thấy chỉ 27% doanh nghiệp nhỏ và vừa quan tâm ESG và chỉ 11% thực hành thành công. Nguyên nhân chủ yếu do thiếu thông tin chính thống, thiếu nguồn lực đầu tư và chi phí triển khai cao khiến ESG chưa trở thành đòn bẩy cạnh tranh.

Tuy nhiên, có 4 tín hiệu tích cực: ESG bắt đầu được áp dụng tại các hội nghề nghiệp; áp lực từ chuỗi cung ứng buộc doanh nghiệp phải tuân thủ tiêu chuẩn; nhiều tổ chức quốc tế hỗ trợ phần mềm cho doanh nghiệp nhỏ.

Ông Mạc Quốc Anh dẫn chứng một doanh nghiệp bao bì nhỏ đã tiết kiệm đáng kể chi phí điện nhờ thực hành ESG. Việc ứng dụng AI trong ESG cũng được đánh giá là giúp đo lường hiệu quả, tiết kiệm chi phí, rất phù hợp với doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Bàn về thực thi ESG bằng AI, nhìn từ góc độ quản trị, PGS-TS Nguyễn Đức Trung, Hiệu trưởng Trường Đại học Ngân hàng TPHCM, nhận định, AI đang ngày càng đóng vai trò quan trọng trong thực thi ESG, đặc biệt ở khâu lập kế hoạch và giám sát. Tại một số quốc gia, AI đã được ứng dụng toàn diện trong quản trị, con người chỉ giám sát đầu ra.

Mặc dù vậy, AI không thay thế con người, mà là "người bạn đồng hành", giúp doanh nghiệp đạt mục tiêu kép: chuyển đổi số và chuyển đổi xanh. AI hỗ trợ hiệu quả trong xây dựng báo cáo ESG, chỉ ra các thiếu sót và nâng cao năng lực quản trị bền vững.