Chấp hành Lệnh tổng khởi nghĩa của Ủy ban Kháng chiến toàn quốc và kế hoạch của Xứ ủy Nam kỳ, ngay từ đêm 24-8-1945, quần chúng cách mạng ở Sài Gòn – Chợ Lớn và các tỉnh lân cận mang theo giáo mác, tầm vông vạt nhọn… bằng mọi phương tiện rầm rập kéo về nội thành để tham gia khởi nghĩa giành chính quyền. Lực lượng đoàn viên công đoàn và Thanh niên Tiền phong đã có mặt ở khắp mọi nơi để sẵn sàng chiếm lĩnh những mục tiêu được phân công.
Từ 19 giờ ngày 24-8, lực lượng khởi nghĩa tiến chiếm Sở Công an, cảnh sát, nhà ga, bưu điện, nhà đèn, các quận, bót… Đến 22 giờ, Tráng đoàn Lê Lai thuộc Thanh niên Tiền phong chiếm được dinh Khâm sai. Cờ quẻ ly bị hạ xuống, cờ đỏ sao vàng được kéo lên. Việc chiếm “Soái phủ Nam kỳ” không vấp phải sự kháng cự nào vì hầu hết những viên chức cao cấp đã tham gia Thanh niên Tiền phong. Riêng Sở Mật thám Catinat có sự chống cự một cách yếu ớt nhưng đã bị lực lượng khởi nghĩa đè bẹp.
Đến sáng sớm 25-8, cả triệu quần chúng Sài Gòn – Chợ Lớn và các tỉnh lân cận ào ạt kéo vào nội thành với một khí thế sục sôi cách mạng. Đoàn người hô vang như sấm dậy khẩu hiệu: “Việt Nam hoàn toàn độc lập!”, “Tất cả chính quyền về tay Việt Minh!”, “Mặt trận Việt Minh muôn năm!”, “Đảng Cộng sản Đông Dương muôn năm!”... Cờ đỏ sao vàng tràn ngập đường phố, phấp phới bay trên các công sở.
13 giờ chiều 25-8, trong cuộc mít tinh trước dinh Đốc lý Sài Gòn (trụ sở UBND TPHCM hiện nay), Chủ tịch Ủy ban Hành chính lâm thời Nam bộ Trần Văn Giàu long trọng tuyên bố: “Đồng bào toàn dân! Hôm nay là ngày vẻ vang nhất trong lịch sử của Nam bộ Việt Nam. Giữa thanh thiên bạch nhật, chúng tôi, Ủy ban lâm thời Hành chánh, nhân danh toàn thể quốc dân Nam bộ, tuyên bố trước mặt hoàn cầu và trước mặt toàn thể quốc dân rằng: Chế độ Cộng hòa Dân chủ thành lập tại Nam bộ Việt Nam. Chúng tôi tuyên bố không thừa nhận chế độ Nam triều và cương quyết chống chế độ thực dân. Không một ngoại bang nào có thể viện lý do gì để bác bỏ được điều quyết định long trọng của đồng bào ta hoài bão lâu nay: Nước Việt Nam hoàn toàn độc lập!
Thay mặt cho Mặt trận Việt Nam độc lập đồng minh miền Nam, chúng tôi lãnh trách nhiệm nắm giữ chính quyền Nam bộ để đến ngày triệu tập xong Quốc hội, sẽ giao lại cho đại biểu toàn quốc”.
Những người tham dự cuộc mít tinh biểu tình hân hoan mừng vui với thắng lợi vẻ vang của dân tộc.
M.Đ.
