Với người Việt Nam, TPHCM là biểu tượng lịch sử của một vùng đất phát triển sống động, nơi hội tụ tinh thần khai phá, khát vọng vươn lên không ngừng và tấm lòng rộng mở, nghĩa tình.
Trong những ngày tháng của năm 2025, một sự trùng hợp đầy ý nghĩa đang diễn ra: khi TPHCM chuẩn bị kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, cũng chính là lúc cả nước đang bước vào một Kỷ nguyên vươn mình mạnh mẽ của dân tộc - kỷ nguyên mà thế hệ người Việt Nam hôm nay sẽ viết tiếp một trang sử vẻ vang mới, đưa đất nước trở thành quốc gia phát triển vào năm 2045, đúng dịp kỷ niệm 100 năm ngày Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn Độc lập.
Sự trùng hợp này, có lẽ, không đơn thuần là một ngẫu nhiên của lịch sử, mà là một điềm báo thiêng liêng mang tính định mệnh, đó chính là “Vận Nước” đang đến.
Trong hành trình kỳ vĩ 20 năm tới (2025 - 2045) của dân tộc, TPHCM mang trên mình một trọng trách lớn lao - không chỉ là đầu tàu kinh tế của cả nước, mà còn gánh vác một sứ mệnh mang tầm vóc lịch sử với ba đặc trưng lớn.
Đó là sứ mệnh tiên phong đột phá - không chỉ mở đường, mà còn mở ra một cục diện phát triển mới cho cả nước, đưa Việt Nam vươn lên một vị thế cao hơn trong bối cảnh phát triển toàn cầu.
Đó là sứ mệnh khai sáng - đòi hỏi thành phố, từ người dân đến lãnh đạo, từ doanh nghiệp đến chính quyền, phải dốc lòng tìm kiếm và tiếp thu tinh hoa tri thức nhân loại để thúc đẩy đổi mới sáng tạo trên mọi lĩnh vực, nâng tầm phát triển không chỉ của địa phương mà của cả đất nước.
Đó là sứ mệnh kiến tạo - phát triển khả năng nắm bắt nhạy bén và quyết đoán các xu thế của thời đại; biến thách thức, khó khăn thành lợi thế và động lực phát triển; biến cơ hội thành những thành quả mang lại những bước tiến mang tính đổi thay. Tạo ra phản ứng dây chuyền, nơi cơ hội dẫn đến cơ hội, thành công nối tiếp thành công - đó chính là sức mạnh nội sinh mà TPHCM cần khơi dậy để cùng cả nước tiến rất nhanh trên hành trình phát triển.
Để TPHCM thực hiện xuất sắc sứ mệnh lịch sử nêu trên, phần tiếp theo của bài viết xin đề xuất một số định hướng, bao gồm cả phương châm cải cách và sáng kiến cụ thể. Các đề xuất này được trình bày theo ba nhóm nội dung: 1- Chú trọng phối hợp toàn diện 5 ưu tiên của chỉnh thể đột phá; 2- Vận dụng sáng suốt 6 nguyên lý phát triển; và 3- Nghiên cứu triển khai 8 sáng kiến cụ thể.
Nhằm thực hiện những cải cách mang lại bước tiến vượt bậc trong năng lực kiến tạo giá trị và tăng trưởng, TPHCM cũng như cả nước cần chú trọng phối hợp toàn diện 5 ưu tiên cấu thành một chỉnh thể đột phá. Thứ nhất, thiết lập một tầm nhìn rõ ràng và thôi thúc về tương lai - năm 2045. Tầm nhìn này cần được cụ thể hóa ở các phương diện như nền tảng quản trị, thiết chế quản lý, cùng các chỉ số cốt lõi của phát triển: năng suất lao động, mức độ hiện đại hóa đô thị và các ngành công nghiệp, cũng như vị thế toàn cầu trong đổi mới sáng tạo và các chuỗi giá trị.
Thứ hai, thúc đẩy hội nhập quốc tế sâu sắc, toàn diện và chủ động. Hội nhập không chỉ ở thu hút vốn đầu tư nước ngoài (FDI) để tạo việc làm và đẩy mạnh xuất khẩu như các giai đoạn trước, mà còn đặc biệt nhấn mạnh đến việc học hỏi tinh hoa quốc tế, phát huy sức mạnh cộng hưởng giữa nguồn lực trong nước và toàn cầu, giữa tiềm năng quốc gia và xu thế thời đại.
Thứ ba, cải cách thể chế và xây dựng một bộ máy công quyền ưu tú, đáp ứng hiệu quả yêu cầu phát triển trong kỷ nguyên mới.
Thứ tư, đầu tư phát triển hạ tầng chiến lược, đặc biệt là hạ tầng năng lượng, giao thông, logistics, các tuyến huyết mạch và hạ tầng số - nền tảng cho phát triển đồng bộ và bền vững.
Thứ năm, đào tạo và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng kịp thời nhu cầu đổi mới sáng tạo và quá trình nâng cấp nhanh chóng của nền kinh tế.
Việc phối hợp toàn diện năm ưu tiên nêu trên sẽ giúp các nỗ lực đột phá đạt hiệu lực cao hơn nhiều lần. Đặc biệt, đột phá về tầm nhìn sẽ cung cấp kim chỉ nam định hướng hành động; còn đột phá trong hội nhập quốc tế sẽ tạo ra sức mạnh cộng hưởng to lớn, vượt xa lợi thế từ chi phí thấp, đưa quốc gia đến tầm cao hơn trong vị thế toàn cầu.
Trong nỗ lực thúc đẩy tăng trưởng và hiện thực hóa tầm nhìn tương lai, TPHCM cần đặc biệt chú trọng việc vận dụng sáng suốt các nguyên lý phát triển. Dưới đây là 6 nguyên lý mà thành phố cần lưu tâm, trong bối cảnh thế giới và Việt Nam đang trải qua những biến chuyển sâu sắc chưa từng có, cùng với những bước tiến vượt bậc về khoa học - công nghệ.
Thứ nhất, đó là định rõ vai trò của quản lý và quản trị. Quản lý là điều hành, kiểm soát các nguồn lực, quy trình và kết quả - cần thiết để duy trì trật tự và hiệu suất hàng ngày. Trong khi đó, quản trị là khả năng xác định tầm nhìn, thiết lập thể chế, kiến tạo cơ chế kiến tạo giá trị, thích ứng nhạy bén với đổi thay, và thúc đẩy sáng tạo. Để tiến nhanh đến tầm nhìn tương lai, quản trị đóng vai trò nền tảng và quyết định. Thiên lệch về quản lý, coi nhẹ quản trị sẽ dẫn đến sự trì trệ và mắc kẹt trong bẫy thu nhập trung bình.
Thứ hai, đó là chú trọng thu hút nguồn lực nhưng phải dựa trên khả năng tạo nên thực lực. Nguồn lực là những điều kiện hiện hữu như vốn, tài nguyên thiên nhiên, nhân lực… Trong khi đó, thực lực là khả năng chuyển hóa các nguồn lực này thành giá trị thực chất - bao gồm năng suất lao động, năng lực cạnh tranh, sáng tạo và lòng tin xã hội. Tập trung phát triển thực lực là cách xây dựng năng lực nội sinh, bảo đảm phát triển có chiều sâu và khả năng chống chịu cao. Thiên lệch về huy động nguồn lực mà thiếu nỗ lực nâng cao thực lực sẽ khiến hệ thống suy yếu - đông nhưng không mạnh, dễ tổn thương trước cạnh tranh và các biến động có tính bước ngoặt.
Thứ ba, đó là phát triển đòi hỏi không chỉ tăng trưởng mà cả tiến hóa, trong đó tiến hóa có vai trò quyết định tăng trưởng sau khi nền kinh tế đã đạt tới một mức độ phát triển nhất định. Tăng trưởng là sự gia tăng về quy mô như GDP, đầu tư, xuất khẩu… Trong khi đó, tiến hóa là sự phát triển về chất - thể hiện ở năng lực thể chế, trình độ công nghệ, mô hình kinh doanh, phương thức vận hành xã hội, ý thức công dân và chất lượng sống. TPHCM hiện đã đạt đến ngưỡng phát triển đòi hỏi tiến hóa trở thành yếu tố quyết định để tăng tốc phát triển. Nếu chỉ chú trọng tăng trưởng mà bỏ qua tiến hóa, TPHCM sẽ khó vượt ra khỏi mô hình đang trở nên cũ kỹ, hiệu suất giảm dần, và mất cơ hội bứt phá lên tầng phát triển cao hơn.
Thứ tư, đó là tầm quan trọng của gắn kết hai thước đo hiệu quả và hiệu lực trong mọi nỗ lực đầu tư phát triển. Hiệu quả là làm tốt công việc thường xuyên, tối ưu chi phí, tăng lợi ích thiết thực, cụ thể. Hiệu lực là làm đúng - tạo ra tác động chiến lược, hướng tới mục tiêu dài hạn và giá trị hệ thống, đặc biệt là hiệu ứng cộng hưởng và lòng tin xã hội. Thiên lệch về hiệu quả mà coi nhẹ hiệu lực sẽ làm hệ thống mắc kẹt trong suy tính ngắn hạn, hành chính - mệnh lệnh, tối ưu cục bộ mà mất phương hướng dài hạn. Kết hợp sâu sắc hiệu quả và hiệu lực sẽ bảo đảm mỗi nỗ lực phát triển đều phục vụ chiến lược tổng thể và tạo bước tiến có ý nghĩa nền tảng.
Thứ năm, đó là thành tích phải được đánh giá hướng tới thành quả. Thành tích là kết quả được ghi nhận - thường qua các chỉ tiêu, báo cáo ngắn hạn. Thành quả là giá trị để lại thực chất và lâu dài - gắn với tác động bền vững và lan tỏa. Thiên lệch về thành tích báo cáo có thể dẫn đến chạy theo con số hình thức, đánh mất ý thức tạo nên giá trị thật, làm tổn thương nền tảng phát triển lâu dài.
Thứ sáu, đó là thấu hiểu sức mạnh tiềm tàng của hợp lực trong mọi nỗ lực hợp tác. Hợp tác là cùng phối hợp làm việc, mỗi bên giữ vai trò riêng, cùng hướng tới lợi ích chung. Hợp lực là cùng dồn sức - con người, tri thức, tài nguyên - để tạo ra sức mạnh cộng hưởng, vượt xa giá trị từ hợp tác đơn thuần. Vì vậy, nếu chỉ hợp tác mà thiếu hợp lực, các nỗ lực sẽ thiếu chiều sâu và khó tạo nên đột phá để mở ra cục diện phát triển mới.
Trong dòng chảy của lịch sử, có những khoảnh khắc không lặp lại - và năm 2025 chính là một thời khắc như thế. Khi cả nước hướng về dấu mốc 50 năm thống nhất, cũng là lúc TPHCM được gọi tên trong một sứ mệnh lịch sử mới - không phải bằng hào quang quá khứ, mà bằng năng lực kiến tạo tương lai.
Thành phố mang trong mình ký ức hào hùng và di sản đổi mới, nhưng sẽ không thể đi tiếp bằng hành trang cũ. Những đột phá về thể chế, tư duy, mô hình phát triển và hợp lực quốc tế chính là “đòn bẩy mới” để thành phố bứt phá, dẫn dắt và lan tỏa tinh thần tiến hóa đến toàn quốc.
Hơn lúc nào hết, TPHCM cần dấn thân, dám đi trước và dám nghĩ lớn - không chỉ để phát triển nhanh hơn, mà để giúp đất nước phát triển khác đi, vượt qua giới hạn, thoát khỏi những vòng lặp cũ và bước vào một kỷ nguyên phát triển có chiều sâu, bản lĩnh và tầm vóc.
Nếu “Vận Nước” quả thực đang đến, thì TPHCM chính là nơi vận hội ấy sẽ bùng lên trước tiên, thôi thúc cả nước bước vào một kỷ nguyên mới với những chiến công hiển hách mà thế hệ hôm nay và mai sau có thể mãi mãi tự hào.
Nghiên cứu triển khai 8 sáng kiến cụ thể
Để tạo ra những chuyển biến mạnh mẽ và mang dấu ấn ngay từ năm 2025, TPHCM có thể xem xét triển khai 8 sáng kiến cụ thể.
Thứ nhất, xây dựng chiến lược phát triển TPHCM đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2045, với trọng tâm là định vị TPHCM trong chiến lược phát triển quốc gia, khu vực ASEAN và toàn cầu.
Thứ hai, thúc đẩy xây dựng bộ máy công quyền ưu tú, với trọng tâm là hoàn thiện cơ chế quản trị hiện đại. Trong nỗ lực này, bài học từ Singapore nên được khai thác triệt để - đặc biệt là nguyên lý, mô hình, và cơ chế quản trị - để biến quản trị thành lợi thế cạnh tranh thay vì là điểm yếu cốt tử.
Thứ ba, phát triển mô hình tăng trưởng nội sinh, trong đó đầu tư không chỉ nhằm nâng cao năng lực phát triển và điều kiện sống của người dân, mà còn tạo ra nguồn lực bền vững cho các dự án đầu tư tiếp theo. Kinh nghiệm của Trung Quốc trong phát triển hệ thống metro theo mô hình TOD (phát triển đô thị định hướng giao thông công cộng) và mô hình thu phí địa tô tăng thêm (Land Betterment Charges) của Singapore là những bài học giá trị cần được nghiên cứu kỹ lưỡng và vận dụng phù hợp.
Thứ tư, thiết lập hành lang kinh tế liên kết với các tỉnh phụ cận, lấy các khu thương mại tự do làm xung lực phát triển. Kinh nghiệm hành lang sông Dương Tử của Trung Quốc cho thấy sức mạnh của tầm nhìn chiến lược, liên kết cộng hưởng và khả năng tiến hóa - trong đó đặc biệt nhấn mạnh hàm lượng đổi mới sáng tạo, bảo vệ môi trường và năng lực cạnh tranh quốc tế. TPHCM có thể vận dụng mô hình này để dịch chuyển và nâng cấp các doanh nghiệp trong khu công nghiệp truyền thống sang các địa phương có lợi thế cạnh tranh truyền thống cao hơn, đồng thời tái thiết không gian đô thị bằng cách phát triển hạ tầng và các ngành công nghệ mới như trung tâm dữ liệu - AI quy mô lớn và nhà máy thế hệ mới trong các lĩnh vực như bán dẫn, công nghệ sinh học.
Thứ năm, gắn với nội dung trên, TPHCM nên tập trung đầu tư phát triển thành phố tri thức (knowledge city) để thu hút các hoạt động sáng tạo và các trường đại học hàng đầu.
Thứ sáu, TPHCM cần gấp rút xây dựng một cơ chế hỗ trợ mạnh mẽ, minh bạch và hiệu quả cao đối với khu vực kinh tế tư nhân và hoạt động chuyển giao công nghệ - đổi mới sáng tạo. Cơ chế này sẽ là nền tảng để huy động nguồn lực xã hội rộng lớn, đóng vai trò quyết định trong công cuộc đổi mới và phát triển đột phá.
Thứ bảy, TPHCM nên tạo điều kiện thuận lợi để các tập đoàn đa quốc gia đặt trụ sở khu vực (Regional Headquarters - RHQs) tại các khu thương mại tự do, với chính sách ưu đãi đặc biệt về thuế, nguồn nhân lực, giấy phép lao động, hỗ trợ pháp lý - hành chính, cũng như tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động điều hành kinh doanh toàn cầu. Thu hút các RHQs là một cách rất hiệu quả giúp TPHCM thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao và tăng vượt bậc nguồn thu từ thuế thu nhập doanh nghiệp.
Thứ tám, TPHCM nên thành lập tổ công tác đặc biệt nhằm thúc đẩy hợp tác chiến lược sâu rộng với Singapore, đặc biệt trong các lĩnh vực như quản lý và phát triển đô thị, hỗ trợ doanh nghiệp tư nhân, cải cách công nghiệp, chuyển đổi số, chuyển đổi xanh và thu hút đầu tư nước ngoài. Hợp tác này cần vượt ra khỏi các dự án trao đổi thông thường, hướng đến các sáng kiến hợp lực có giá trị chiến lược dài hạn.
