Xây dựng chính sách học bổng đột phá để thu hút, đào tạo và bồi dưỡng nhân lực

Hội thảo thu hút hàng trăm nhà khoa học, các nhà quản lý, doanh nghiệp đến từ các đại học, viện nghiên cứu và trường đại học.

Theo Thứ trưởng Bộ GD-ĐT Lê Tấn Dũng, ngày 1-4-2025, Chính phủ ban hành Nghị quyết số 71/NQ-CP về sửa đổi, bổ sung Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị.

Trong đó, Chính phủ giao Bộ GD-ĐT chủ trì xây dựng Nghị định quy định chính sách học bổng dành cho người học các ngành khoa học cơ bản, kỹ thuật then chốt và công nghệ chiến lược.

Những lĩnh vực này không chỉ đóng vai trò nền tảng trong hệ sinh thái khoa học – công nghệ quốc gia, mà còn là lực lượng nòng cốt trong việc hình thành đội ngũ nhân lực chất lượng cao – yếu tố quyết định cho tiến trình đổi mới sáng tạo, phát triển khoa học công nghệ và chuyển đổi số.

Do đó, việc xây dựng và triển khai các chính sách ưu đãi, cơ chế đặc thù để thu hút, đào tạo và bồi dưỡng nhân lực trong các lĩnh vực nêu trên là yêu cầu cấp thiết, mang tính chiến lược, góp phần hiện thực hóa các mục tiêu phát triển bền vững và dài hạn của đất nước trong giai đoạn mới.

Ông Ngô Văn Thịnh, Phó trưởng Ban soạn thảo Nghị định cho biết, trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 và xu thế toàn cầu hóa, các ngành khoa học cơ bản, kỹ thuật then chốt và công nghệ chiến lược đóng vai trò trọng yếu trong thúc đẩy đổi mới sáng tạo, nâng cao năng lực sản xuất và cạnh tranh của nền kinh tế quốc gia.

Tuy nhiên, nguồn nhân lực trong các lĩnh vực này hiện vẫn còn hạn chế về số lượng và chất lượng, chưa đáp ứng yêu cầu phát triển nhiều ngành khoa học công nghệ tiên tiến đang thiếu hụt nhân lực có trình độ cao, đặc biệt là các kỹ sư, nhà khoa học trẻ được đào tạo bài bản và có kỹ năng thực tiễn.

Điều này ảnh hưởng đến khả năng nghiên cứu, ứng dụng công nghệ mới và phát triển các lĩnh vực mũi nhọn của quốc gia.

Do đó, chính sách học bổng trong việc thu hút và giữ chân người học là công cụ hiệu quả để thu hút sinh viên ưu tú, đặc biệt các em có hoàn cảnh khó khăn nhưng có năng lực học tập xuất sắc, theo học và gắn bó với các ngành khoa học cơ bản và kỹ thuật chiến lược.

Qua đó, tạo điều kiện cho người học tập trung phát triển năng lực chuyên môn và tham gia nghiên cứu khoa học.

Tại phần thảo luận, các đại biểu đều cho rằng, theo quy định hiện hành, các cơ sở giáo dục đại học công lập phải dành tối thiểu 8% từ nguồn thu học phí, các cơ sở giáo dục đại học tư thục phải dành tối thiểu 2% từ nguồn thu học phí để cấp học bổng khuyến khích học tập cho sinh viên; mức học bổng tối thiểu bằng mức học phí của người học. Việc phân bổ học bổng còn mang tính “cào bằng”, chưa ưu tiên theo mức độ khó khăn, các ngành khó tuyển sinh, các ngành then chốt.

Cùng với đó, các chính sách hỗ trợ tài chính khác như miễn, giảm học phí và trợ cấp xã hội hiện được áp dụng theo các mức 100%, 70% và 50% học phí, cho các đối tượng chính sách. Tuy nhiên, mức hỗ trợ này chủ yếu tập trung vào học phí, trong khi chi phí sinh hoạt vốn là gánh nặng lớn với sinh viên lại chưa được hỗ trợ đủ.

Ngoài ra, chính sách tín dụng cho phép sinh viên vay tối đa 4 triệu đồng/tháng (10 tháng/năm học) trong bối cảnh giá cả như hiện nay là chưa đủ để trang trải học phí và sinh hoạt phí, đặc biệt đối với sinh viên ngành khoa học cơ bản, kỹ thuật - công nghệ, y tế...

Bên cạnh đó, điều kiện, hồ sơ thủ tục phức tạp, nhiều sinh viên khó tiếp cận do không đáp ứng tiêu chí theo quy định, mặc dù thực tế có hoàn cảnh khó khăn.

Hiện chưa có chính sách học bổng quốc gia nhằm thu hút người học theo học một số ngành khoa học cơ bản mũi nhọn, kỹ thuật then chốt và công nghệ chiến lược. Các chính sách hỗ trợ chủ yếu mang tính hỗ trợ xã hội, chưa định hướng thu hút và phát triển nhân tài.

Do đó, để thực hiện thành công và hiệu quả theo Nghị quyết số 57-NQ/TW, cần phải có cơ chế, chính sách hấp dẫn về tín dụng, học bổng và học phí để thu hút học sinh, sinh viên giỏi theo học các lĩnh vực Toán học, Vật lý, Sinh học, Hóa học, Kỹ thuật và công nghệ then chốt, nhất là các trình độ sau đại học.