Chuẩn bị kỹ khi bỏ thuế khoán

Nhiều lợi ích, vẫn lo

Bà N.T.B.B. (chủ một cửa hàng tạp hóa nhỏ ở huyện Bình Chánh, TPHCM) ước tính lượng hàng hóa bán ra cả năm chừng 600-700 triệu đồng. Với mức doanh thu này, bà chưa thuộc diện sử dụng hóa đơn điện tử theo Nghị định 70/2025/NĐ‑CP, nhưng cũng đang được vận động để áp dụng.

Lâu nay, bà chỉ biết đóng mức thuế khoán cố định, thủ tục rất đơn giản. Bà làm tờ khai theo mẫu, nộp các cơ quan thuế, hội đồng tư vấn thuế ở địa phương xem xét, chốt một mức tiền phải đóng trong năm, vậy là xong.

Bà có ghi chép vào cuốn sổ những lần nhập hàng, công nợ…, nhưng chỉ theo kinh nghiệm chứ không có quy chuẩn, cũng không ghi đầy đủ về doanh thu, chi phí cụ thể. Trong khi đó, nếu chuyển sang kê khai thuế, bà B. phải thuê người có nghiệp vụ kế toán, thuế để làm, chứ bà “không biết đâu mà lần”, sợ làm sai bị phạt.

Theo Cục Thuế (Bộ Tài chính), khi hộ kinh doanh chuyển sang nộp thuế theo phương pháp kê khai sẽ có rất nhiều lợi ích: tăng tính chuyên nghiệp, tăng uy tín với khách hàng; hạn chế rủi ro bị ấn định thuế. Bên cạnh đó, quản lý tốt được doanh thu, chi phí, tạo điều kiện vay vốn, đầu tư; cung cấp dữ liệu chính xác cho hoạch định chính sách phát triển kinh tế tư nhân…

Tuy nhiên, những lợi ích này đôi khi không phải là điều mà những người kinh doanh nhỏ lẻ như bà B. quan tâm. “Tui buôn bán nhỏ qua ngày để có đồng ra đồng vào, đâu có lời lãi gì nhiều. Mỗi ngày bán được 3 triệu đồng thì lời chưa đầy 200.000 đồng. Tui cũng không có nhu cầu vay vốn, có vốn bao nhiêu thì làm bấy nhiêu thôi”, bà B. chia sẻ.

Từ góc độ quản lý, ông Mai Sơn, Phó Cục trưởng Cục Thuế (Bộ Tài chính) nhấn mạnh, việc xóa bỏ thuế khoán có ý nghĩa then chốt trong việc cải cách quản lý thuế và thúc đẩy sự phát triển của kinh tế tư nhân. Điều này phù hợp với thông lệ quốc tế, với kinh nghiệm của các quốc gia phát triển, giúp nền kinh tế minh bạch, đồng bộ, phát triển bền vững. Việc này cũng là động lực thúc đẩy hộ kinh doanh chuyển đổi thành doanh nghiệp. Trước đây do thói quen nộp thuế khoán, nhiều hộ không duy trì sổ sách kế toán, chứng từ hợp lệ, nay khi bắt buộc theo phương pháp kê khai, họ sẽ dần quen với quản trị tài chính bài bản, thuận lợi để tiến lên thành doanh nghiệp, tiếp cận các chính sách hỗ trợ hiệu quả hơn.

Hỗ trợ hộ kinh doanh chuyển đổi

Việc xóa bỏ thuế khoán đang mở đường cho cuộc cải cách lớn về thuế. Tác động của việc này là rất lớn, bởi tính đến cuối năm 2024, nước ta có 3,6 triệu hộ kinh doanh đang được quản lý thuế.

Để chuẩn bị cho việc bỏ thuế khoán, thời gian còn lại của năm 2025 không nhiều, Cục Thuế cho biết đã và đang thực hiện nhiều giải pháp đồng bộ. Trong đó, ngành thuế đang phát triển hệ thống kê khai điện tử tự động, cho phép hệ thống tự tính toán nghĩa vụ thuế dựa trên dữ liệu hóa đơn. Nhờ đó, hộ kinh doanh chỉ cần xác nhận thay vì phải khai tay từng khoản.

Ngành thuế cũng tích cực triển khai hóa đơn điện tử từ máy tính tiền. Đồng thời, cơ quan thuế ở các địa phương sẽ nhắc nhở, hỗ trợ các hộ kinh doanh cài đặt máy tính tiền, phần mềm hóa đơn, thậm chí hỗ trợ tài chính nếu khó khăn. Bộ Tài chính cũng đề nghị chính quyền địa phương chủ động giúp hộ kinh doanh yên tâm chuyển đổi.

Một giảng viên Đại học Luật TPHCM nhìn nhận, trước nay thuế khoán có những mặt tồn tại như, mức thuế không phản ứng đúng doanh thu thực tế. Vừa qua, khi áp dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền đã làm “lộ ra” doanh thu thật của nhiều hộ cao gấp nhiều lần so với mức doanh thu ấn định thuế trước đây. Nghĩa là có những hộ doanh thu nhiều tỷ đồng/năm nhưng cũng đóng thuế rất thấp như những hộ doanh thu mấy trăm triệu đồng...

Tuy nhiên, việc bỏ thuế khoán không thể làm “cái rụp”, mà phải hết sức thận trọng, kèm theo những hỗ trợ bài bản, bởi đây là khu vực kinh tế dễ bị tổn thương. Chuyên gia này đề xuất một gói hỗ trợ đồng bộ, như miễn/giảm thuế thu nhập cá nhân, VAT trong 2 năm đầu; hỗ trợ phần mềm kế toán đơn giản, miễn phí, cầm tay chỉ việc cho các hộ…

Đây cũng là điều được nhiều chuyên gia kinh tế khác đề xuất. TS Trần Quang Thắng, Viện trưởng Viện Kinh tế và Quản lý TPHCM, cho rằng, chính sách chuyển từ thuế khoán sang kê khai là đúng đắn, song trước tiên cần tập trung cho các hộ làm ăn doanh thu lớn.

Các hộ nhỏ lẻ cần có chính sách riêng, làm sao để “giảm sốc”, bởi người buôn bán nhỏ lẻ thực sự gặp khó với vấn đề báo cáo thuế và các chi phí (từ chỗ nộp thuế khoán “khỏe ru” thì nay phải thêm chi phí, thuê kế toán, lắp máy tính tiền, kết nối dữ liệu). Nhà nước có thể hỗ trợ trang bị cho các hộ kinh doanh nhỏ lẻ máy tính tiền, dịch vụ hóa đơn điện tử, đào tạo kiến thức thuế.

“Làm thế nào để các hộ, cá nhân kinh doanh nhỏ lẻ hiểu rằng, việc này không có gì phải tránh né, nếu làm đúng quy định sẽ được Nhà nước hỗ trợ rất nhiều”, TS Trần Quang Thắng lưu ý.