Trong một chuyến về thăm anh bạn đồng đội cũ cùng sống và chiến đấu những năm chống Mỹ ở đường Trường Sơn, quê ở Ninh Phước, huyện Ninh Hòa, tỉnh Khánh Hòa, điều ngạc nhiên khi tôi vừa đặt chân lên mảnh đất Ninh Phước là đã nghe bà con ở đây bàn luận về một ông Tây tên là Syvio Lamarche, quốc tịch Canada, rằng: "Ông ấy là người Tây mà yêu mảnh đất này đáo để, yêu quý Hòn Hèo hơn cả người dân ở Hòn Hèo".
Bà con còn gọi ông với cái tên hài hước: "Ông kiểm lâm Tây". Theo anh bạn tôi cho biết, đã có lần Syvio ngỏ lời với Hạt kiểm lâm huyện Ninh Hòa cấp cho ông một bộ đồ trang phục kiểm lâm để ông tham gia công việc bảo vệ rừng. Đương nhiên đề nghị đó không được đáp ứng. Nhưng đã bao năm nay ông Tây này vẫn gắn bó với rừng núi Hòn Hèo, ngăn chặn được nhiều vụ lâm tặc.
Đã 14 năm sống ở Việt Nam, trong đó có 10 năm sống ở Hòn Hèo nên Syvio nói tiếng Việt khá lưu loát. Ông kể: "Năm 1994, lần đầu tiên tôi sang Việt Nam vào đúng dịp tết cổ truyền của Việt Nam để đi du lịch, nhưng cũng để chạy trốn cái rét ở Canada. Không ngờ sang đây tôi bị hút hồn bởi cảnh đẹp thiên nhiên Việt Nam, đặc biệt ở Nha Trang - Khánh Hòa. Liền 3 năm sau đó, năm nào tôi cũng sang đây đón tết và tự mình khám phá tới những vùng đất hoang sơ ở Khánh Hòa. Tôi nhận ra Hòn Hèo là vùng đất nằm lọt thỏm giữa núi rừng và biển cả, ý tưởng xây dựng một khu du lịch sinh thái đã nảy ra trong đầu và thôi thúc tôi thuê xuồng dạo biển, chèo lách đến những nơi heo hút tìm hiểu kỹ vùng đất Hòn Hèo. Trở về Nha Trang, tôi liên lạc với người anh trai ở Canada bằng email, bày tỏ với anh rằng mình sẽ ở lại Việt Nam, chọn nơi này là quê hương thứ hai. Ông anh tôi tán đồng ngay".
- Cơ duyên nào đưa ông đến được với cô Loan, một phụ nữ xinh đẹp của quê tôi? - Bạn tôi hỏi. Syvio nở nụ cười sảng khoái:
- Giữa năm 1997, trong một chuyến ra thăm lại Hòn Hèo, tình cờ tôi gặp được cô Loan trong khi cô ấy cũng đi thăm Hòn Hèo cùng với mấy người bạn. Chúng tôi tìm hiểu và sau đó 1 năm làm lễ thành hôn. Một đám cưới đầy chất Việt được tổ chức.
Đinh Thị Loan kết hôn với một ông Tây, nhiều người thân tỏ ra ngạc nhiên khi chàng rể Tây không đưa vợ về Canada, mà hai người lại đưa nhau đến Hòn Hèo, chốn hoang sơ đầy nắng và gió để lập nghiệp. Người dân ở Ninh Phước lấy làm lạ khi thấy ông Tây lưng trần, chân đất giống hệt một ông nông dân Việt, hàng ngày xúc cát, bốc xếp gạch, đá phụ việc cho thợ xây dựng. Sau một thời gian ngắn, một ngôi nhà chừng 20m2, mái tranh hiện lên. Liên tiếp những tháng sau đó họ thấy ông Tây dầm mình trong mưa nắng cuốc đất trồng cây xanh quanh khu vườn rộng khoảng 2.000m2. Cũng thời gian đó chị Loan, vợ ông, vất vả ngược xuôi đi liên hệ với các cơ quan chức trách trong tỉnh làm thủ tục xin thành lập doanh nghiệp tư nhân có tên là "Hoa Sen". Sau 1 năm, Khu du lịch sinh thái Hoa Sen hiện ra với những ngôi nhà lá xinh xắn ẩn mình dưới tán lá cây thơ mộng, thu hút nhiều nhóm "Tây ba lô" tìm đến đắm mình vào thiên nhiên hoang sơ. Syvio trở thành ông chủ khu du lịch sinh thái, có người làm công và có cả vệ sĩ canh gác uy nghi làm thức tỉnh vùng đất Hòn Hèo bao năm ngủ yên trong buồn tẻ.
Không chỉ bằng lòng một công việc đã trở thành thói quen thường ngày mà Syvio còn có nhiệm vụ đặc biệt là bảo vệ rừng và bảo vệ động vật hoang dã quý hiếm. Suốt mấy năm nay lên núi Hòn Hèo, Syvio phát hiện có người đốt than, đẵn gỗ đã ra tay ngăn chặn. Có lần lâm tặc tấn công kiểm lâm nhưng khi chạm trán với "ông Tây" này bọn chúng cũng phải chào thua. Những năm đầu gặp người săn bắt thú rừng Syvio hỏi mua cho bằng được kể cả những con vật nhỏ như: cu ly, chồn, sóc, thỏ v.v... để rồi thả lại vô rừng. Không ít người thấy việc làm của Syvio tấm tắc khen ông là người có ý thức bảo vệ rừng. Nhưng cũng có kẻ cho rằng "gã Tây này hâm".
Nhiều lần thấy dân trong xã đốt rừng làm nương rẫy, "ông kiểm lâm Tây" huy động nhân viên của mình lên núi dập lửa và kiên quyết ngăn chặn. Cách đây 1 năm, khi nhìn thấy một người dân Ninh Phước đánh bẫy được một con cu ly bằng bắp chân, Syvio hỏi mua, người nông dân không bán. Ông lập tức gọi điện cho kiểm lâm đến lập biên bản thu hồi con cu ly và trực tiếp Syvio ôm con thú vô rừng thả nó về lại với rừng. 10 năm qua, ngày nào Syvio cũng dành một khoảng thời gian nhất định đặt ống nhòm hướng lên Hòn Hèo theo dõi, quan sát thú rừng rồi cập nhật vô sổ nhật ký theo dõi, chụp ảnh tổng thể khu vực Hòn Hèo, đánh dấu những điểm thú rừng thường xuất hiện. Lúc rảnh công việc kinh doanh du lịch, Syvio lại vác máy ảnh lên núi rình chụp các loài thú thường xuất hiện, lập thành bộ sưu tập vô đĩa CD.
Một buổi sáng tháng 1-2002, tiết trời mùa xuân ấm áp, Syvio mang máy ảnh đi dạo trong rừng, bỗng phát hiện con vật lạ thuộc họ khỉ đang đùa giỡn trên tảng đá trắng lớn, dưới tán cây cổ thụ. Syvio liền chụp ảnh, nhanh chóng chuyển qua email cho ban quản lý rừng quốc gia Cúc Phương và đã nhanh chóng nhận được thông báo qua điện thoại cho biết đó là loài voọc Trà Vá chân đen, một loại động vật hoang dã quý hiếm. Chúng có tên trong Sách đỏ của Việt Nam và thế giới. Một thời gian ngắn sau khi phát hiện ra loài voọc Trà Vá chân đen, Syvio làm hướng dẫn viên tình nguyện cho ba chuyên gia cứu hộ thú linh trưởng thuộc Hội Động vật Cộng hòa Liên bang Đức công tác ở Vườn quốc gia Cúc Phương vô Hòn Hèo khảo sát, đánh giá thực trạng loài voọc Trà Vá chân đen.
Khu du lịch sinh thái của vợ chồng Syvio cũng là nơi đón tiếp đoàn làm phim của Đài Truyền hình Banavihan Đức thực hiện phóng sự về bảo tồn loài thú linh trưởng ở quốc vương Phong Nha- Kẻ Bàng và Hòn Hèo - Khánh Hòa. Tài liệu mà Syvio và các chuyên gia thu thập được qua hình ảnh cho thấy ở Hòn Hèo đang tồn tại ít nhất một đàn voọc Trà Vá chân đen với khoảng 110 cá thể tập trung chủ yếu ở Dốc Hồng, Dốc Ba Ngọn, Dốc Trinh và Suối Lạnh xã Ninh Phú; Rừng Cát, Gành Nhổng xã Ninh Vân; Bãi Cá Lâm, Suối Hoa Lan, Khu du lịch Hồng Hải xã Ninh Vân. Ông Thông Balicácđen, Giám đốc Trung tâm cứu hộ thú linh trưởng Vườn quốc gia Cúc Phương, cho biết: voọc Trà Vá chân đen được xếp vô nhóm một, được nghiêm cấm khai thác và sử dụng. Đây là loài linh trưởng quý hiếm chỉ có ở Campuchia và một số khu rừng Việt Nam. Loài thú quý hiếm này có nguy cơ diệt chủng bởi nạn săn bắn động vật hoang dã và nạn phá rừng.
Trong một buổi làm việc với các cơ quan chức trách ở tỉnh Khánh Hòa, Trung tâm cứu hộ thú linh trưởng Vườn quốc gia Cúc Phương không chỉ kiến nghị lập khu bảo tồn thiên nhiên Hòn Hèo, để bảo vệ động vật voọc Trà Vá trắng chân đen mà còn đặt vấn đề đầu tư xây dựng các trạm kiểm lâm, lắp đặt một số thiết bị chuyên dùng và trả lương cho lực lượng bảo vệ. Tuy nhiên, đến nay thời gian qua đi đã khá lâu mà những lời đề nghị trên vẫn chưa được các nhà lãnh đạo tỉnh chấp nhận (?!).
Cùng chung nỗi lo đó, Syvio đã báo cáo cho Hạt kiểm lâm huyện Ninh Hòa về nạn phá rừng, đốt than, săn bắn động vật hoang dã, đồng thời ông đã gửi thư lên Ủy ban Nhân dân tỉnh Khánh Hòa đề nghị kêu gọi mọi người tham gia bảo vệ rừng ở Hòn Hèo nhưng vẫn chưa có hồi âm!
Chia tay với Syvio, một người Canada nặng lòng với Hòn Hèo, tôi cứ suy nghĩ hoài một câu nói đầy trách nhiệm của ông:
- Tôi mong ước Khu du lịch Hòn Hèo sớm được hình thành. Lúc đó tôi tình nguyện làm việc bảo vệ rừng và động vật hoang dã ở nơi đây. Bởi tôi yêu Hòn Hèo, yêu đất nước Việt Nam, yêu thiên nhiên Việt Nam và tất cả các loài thú tôi gặp ở Hòn Hèo. Tôi nguyện ở lại Hòn Hèo cho đến cuối đời mình
Xuân Tuynh
Nha Trang, 2008
