Tự phê bình và phê bình phải xuất phát từ động cơ trong sáng

1. Trong mọi giai đoạn cách mạng, tự phê bình và phê bình là việc làm không thể thiếu trong sinh hoạt và hoạt động của Đảng. Tự phê bình và phê bình giúp cho cán bộ, đảng viên thấy được những ưu, khuyết điểm của mình, tìm ra các phương pháp, cách thức để khắc phục.

Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ: “Tự phê bình là gì? Là thật thà nhận, công khai nhận trước mặt mọi người những khuyết điểm của mình để tìm cách sửa chữa”. Khi “phê bình mình cũng như phê bình người phải ráo riết, triệt để, thật thà, không nể nang, không thêm bớt. Phải vạch rõ cả ưu điểm và khuyết điểm”, phải tôn trọng thực tế khách quan, không vội vàng quy kết cho đồng chí mình. Phê bình như chữa bệnh cứu người, cho nên phải chân thành, phải thân ái, trên tình đồng chí.

2. Nội dung tự phê bình và phê bình trong Đảng bao gồm toàn bộ các mặt hoạt động của Đảng và của mọi cán bộ, đảng viên. Trong giai đoạn hiện nay, việc thực hiện tự phê bình và phê bình cần gắn chặt với việc thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 khóa XII về xây dựng và chỉnh đốn Đảng.

Tự phê bình và phê bình trong Đảng gồm của cấp trên đối với cấp dưới, cấp dưới đối với cấp trên và cùng cấp. Tự phê bình và phê bình được thể hiện qua các hình thức như: sinh hoạt chi bộ định kỳ; hội nghị chi bộ, đảng bộ thường kỳ; đại hội đảng các cấp; các đợt sinh hoạt chính trị tập trung; các báo cáo định kỳ và đột xuất của các tổ chức đảng. 

Phương pháp tự phê bình và phê bình phải cứng rắn về nguyên tắc, mềm dẻo và khéo léo về cách thức tiến hành, phải thể hiện rõ những tính chất cơ bản của tự phê bình và phê bình của Đảng mới có hiệu quả. Đối với tự phê bình và phê bình, không nên dùng phương pháp hành chính mệnh lệnh.

Tự phê bình và phê bình nhằm mục đích giúp nhau cùng tiến bộ, nên động cơ phải đúng đắn, trong sáng, dựa trên “tình đồng chí thương yêu lẫn nhau”. Khi phê bình người khác không được áp đặt, xoi mói mang tính “bới lông, tìm vết”, “hạ bệ” lẫn nhau; phê bình việc chứ không phê bình người, tránh công kích cá nhân, trả thù. Thực hành tự phê bình và phê bình phải dân chủ, không mệnh lệnh, áp đặt. 

3. Trong quá trình cách mạng, không phải Đảng Cộng sản Việt Nam không mắc phải những sai lầm, khuyết điểm. Tuy nhiên, Đảng đã luôn nhận ra và dũng cảm đối mặt với những sai lầm ấy.

Trong quá trình đổi mới đất nước, Đại hội VI của Đảng mở đầu cho một thời kỳ nhìn thẳng vào sự thật, nói rõ sự thật. Đảng ta đã nghiêm túc tự phê bình những sai lầm, khuyết điểm trong lãnh đạo kinh tế - xã hội và những khuyết điểm trong công tác xây dựng Đảng.

Trong hoạt động của các tổ chức đảng, tự phê bình và phê bình đã được coi trọng, duy trì đều đặn, thực hiện nghiêm túc. Quy định về tự phê bình và phê bình đã được quy định là một trong những nội dung chính của sinh hoạt Đảng.

Hội nghị Trung ương 4 khóa XI (tháng 12-2011) ra Nghị quyết về “Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay”. Sau đó, toàn Đảng đã mở đợt kiểm điểm tự phê bình và phê bình trong toàn Đảng. 

Đánh giá về những kết quả của tự phê bình và phê bình, Báo cáo của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI về tổng kết việc thi hành Điều lệ Đảng khóa XI đã khẳng định: “Thực hiện nguyên tắc tự phê bình và phê bình trong sinh hoạt đảng, nhất là đợt tự phê bình và phê bình theo Nghị quyết Trung ương 4 khóa XI về xây dựng Đảng, đã có chuyển biến tích cực. Nội dung tự phê bình và phê bình ở các cấp ủy, tổ chức đảng được thực hiện nghiêm túc, thẳng thắn, chân thành, qua đó đã phát huy được ưu điểm, khắc phục những hạn chế, thiếu sót, khuyết điểm của tập thể và của cán bộ, đảng viên, tạo sự đoàn kết, thống nhất trong nội bộ Đảng. Quy chế nêu gương của cấp ủy viên do Ban Bí thư ban hành đã bước đầu phát huy tác dụng, đi vào cuộc sống”.

Mặc dù những thành tựu của tự phê bình và phê bình thời gian qua là chủ đạo, tuy nhiên, Văn kiện Đại hội XII của Đảng cũng đã thẳng thắn nhìn nhận những khuyết điểm, hạn chế của công tác này, đó là: “Việc thực hiện nguyên tắc tự phê bình và phê bình tuy đã có chuyển biến nhưng chưa đáp ứng yêu cầu, vẫn là khâu yếu trong sinh hoạt đảng; chưa trở thành nhiệm vụ thường xuyên của các cấp ủy, tổ chức đảng và đảng viên.

Nguyên tắc tự phê bình và phê bình ở một số nơi bị buông lỏng trong thực hiện, chưa được quy định cụ thể để làm cơ sở cho công tác kiểm tra, giám sát.

Ở nhiều cấp ủy, tổ chức đảng, tự phê bình và phê bình chủ yếu được thực hiện vào dịp kiểm điểm cuối năm, chưa trở thành việc làm thường xuyên, hàng ngày. Nhiều đảng viên, nhất là các đảng viên trẻ, đảng viên mới kết nạp ít thể hiện quan điểm, chính kiến.

Nội dung, hình thức tự phê bình và phê bình nhiều khi chưa đúng thực chất, thường vòng vo, né tránh, thậm chí ở một số nơi còn có sự nể nang, hoặc “dĩ hòa vi quý”, làm cho uy tín, sức chiến đấu của tổ chức đảng bị giảm sút, vừa làm mất lòng tin của quần chúng nhân dân, vừa làm sai lệch trong nhận xét, đánh giá cán bộ, dẫn đến những hệ lụy, sai phạm khác trong công tác cán bộ và trong xây dựng tổ chức đảng.

Cũng từ những hạn chế đó, một số cấp ủy, tổ chức đảng chưa chủ động phát hiện, phòng ngừa và hạn chế các vụ việc tiêu cực, sai phạm của đảng viên”.

Như vậy, có thể nhận thấy tự phê bình và phê bình trong Đảng vẫn còn những hạn chế. Vẫn còn xảy ra ở nhiều nơi tình trạng lợi dụng phê bình, biến phê bình thành những cuộc tranh cãi, nặng lời với nhau và thành cuộc trả thù cá nhân...

Các cuộc vận động xây dựng, chỉnh đốn Đảng tự phê bình và phê bình trong toàn Đảng gần đây đều chưa đạt yêu cầu đề ra, chưa tạo được chuyển biến cơ bản, chưa góp phần tích cực ngăn chặn và đẩy lùi tệ tham nhũng, lãng phí, quan liêu.

4. Để thực hiện tốt nguyên tắc tự phê bình và phê bình trong Đảng hiện nay cần thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp. Các cấp ủy, tổ chức đảng, nhất là người đứng đầu, cần tăng cường tuyên truyền, phổ biến, giáo dục cho cán bộ, đảng viên nâng cao nhận thức về tự phê bình và phê bình bằng nhiều hình thức cụ thể, thiết thực.

Các cấp ủy, tổ chức đảng cần nhận thức đúng về tự phê bình và phê bình là quy luật phát triển của Đảng, của từng cán bộ, đảng viên. Thấy rõ mục đích, ý nghĩa, tác dụng của tự phê bình và phê bình chính là để giúp nhau cùng tiến bộ.

Thực hiện nghiêm và có hiệu quả tự phê bình và phê bình thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 khóa XII. Thực hiện nghiêm các quy chế, quy định về chế độ công tác, lề lối làm việc của cấp ủy, tổ chức đảng phải có nội dung tự phê bình và phê bình và chấp hành nghiêm túc.

Thực hiện tốt Quyết định 218-QĐ/TW để nhân dân đóng góp ý kiến, tham gia xây dựng Đảng. Cấp ủy, tổ chức đảng cấp trên tăng cường công tác giám sát, kiểm tra tổ chức đảng cấp dưới và đảng viên trong việc chấp hành chế độ tự phê bình và phê bình trong sinh hoạt đảng, sinh hoạt cấp ủy, sinh hoạt chi bộ để kịp thời phát huy ưu điểm, uốn nắn, khắc phục thiếu sót, khuyết điểm và xử lý nghiêm minh nếu có vi phạm.

Các cấp ủy, tổ chức đảng phải thực hiện nghiêm túc các quy định của Đảng về tự phê bình và phê bình; phải đảm bảo dân chủ trong tự phê bình và phê bình; khắc phục tình trạng mất dân chủ hoặc áp đặt trong tự phê bình và phê bình, phê bình mang tính hình thức.

Mỗi đảng viên phải khắc phục tâm lý tự ti, hoặc sợ bị trả thù, trù dập của người mình phê bình, nhất là đối với những đồng chí lãnh đạo, cán bộ chủ chốt của cơ quan, đơn vị, tổ chức.

Bản thân phải chủ động tự phê bình, không được giấu giếm thiếu sót, khuyết điểm, để khuyết điểm trở thành vi phạm. Khi có khuyết điểm, vi phạm phải tự giác nhận lỗi, tự nhận hình thức kỷ luật và tỏ rõ quyết tâm sửa chữa, khắc phục, phấn đấu vươn lên.

Đối với đồng chí, tổ chức đảng nơi mình sinh hoạt, phải chủ động phê bình, giúp đỡ đồng chí, tổ chức nhận rõ thiếu sót, khuyết điểm để khắc phục kịp thời, đề nghị đảng viên, tổ chức đảng giải thích, làm rõ những vấn đề mình yêu cầu. Tổ chức đảng có thẩm quyền phải kiên quyết xử lý những đảng viên và tổ chức đảng có hành vi trả thù, trù dập người thẳng thắn đấu tranh, phê bình.