Chuyển đổi sang logistics xanh - thông minh: Đáp ứng xu thế thị trường

Yêu cầu cấp thiết chuyển đổi

Trong bối cảnh cạnh tranh chuỗi cung ứng toàn cầu ngày càng khốc liệt, TPHCM buộc phải chuyển đổi sang mô hình logistics xanh - số để củng cố vai trò cửa ngõ thương mại của Việt Nam và trung tâm logistics chiến lược của khu vực Đông Nam Á.

Theo đánh giá của giới chuyên gia, thành phố có lợi thế lớn về vị trí, hệ thống cảng biển và năng lực kết nối vùng, tuy nhiên những lợi thế này chưa được phát huy trọn vẹn. Thực tế, hệ thống logistics của TPHCM vẫn vận hành như những mảnh ghép rời và thiếu sự kết nối. Bà Đặng Minh Phương, Chủ tịch Hiệp hội Logistics và cảng biển TPHCM, nhận định, điểm nghẽn lớn hiện nay không nằm ở quy mô hạ tầng mà ở sự thiếu liên thông giữa các mắt xích, từ cảng, kho bãi, vận tải đường bộ cho tới hệ thống dữ liệu. Bà cho rằng, chỉ khi TPHCM sớm hoàn thiện kết nối liên vùng với khu vực Vũng Tàu và Đồng Nai - địa bàn giữ vai trò chiến lược trong trục cảng công nghiệp - logistics phía Nam, đồng thời nhất thể hóa quy hoạch logistics và chuẩn hóa dữ liệu vận tải, toàn bộ chuỗi cung ứng mới vận hành đồng bộ.

Theo GS Thomas Sim, Chủ tịch Liên đoàn quốc tế các Hiệp hội giao nhận vận tải (FIATA), những cải thiện về kết nối vùng chỉ phát huy tối đa khi TPHCM xây dựng được một hệ sinh thái logistics mở - nơi dữ liệu được chuẩn hóa và chia sẻ theo thời gian thực. Đây được xem là mảnh ghép còn thiếu khiến chi phí logistics của Việt Nam vẫn cao và năng lực dự báo luồng hàng còn hạn chế. GS Thomas Sim cho biết, một hệ sinh thái như vậy phải dựa trên dữ liệu chuẩn hóa, có khả năng kết nối thời gian thực và phải cho phép doanh nghiệp truy cập các thông tin quan trọng, từ luồng hàng, năng lực cảng, lịch tàu đến tình trạng kho bãi chỉ bằng vài thao tác. “Khi dữ liệu được liên thông, chi phí chuỗi cung ứng sẽ giảm đáng kể, doanh nghiệp có thể dự báo tốt hơn và toàn hệ thống vận hành như một thực thể thống nhất thay vì những mắt xích rời rạc”, GS Thomas Sim nhấn mạnh.

Bắt đầu từ doanh nghiệp lớn

Trước những yêu cầu cấp thiết của thị trường, nhiều doanh nghiệp TPHCM đã chủ động chuyển đổi hệ thống logistics theo hướng xanh - số để đáp ứng xu thế. Tổng công ty Thương mại Sài Gòn (SATRA) là một ví dụ. Ông Lâm Quốc Thanh, Tổng giám đốc SATRA, cho biết, Tổng công ty đang tái cấu trúc toàn bộ chuỗi cung ứng theo hướng tập trung, hiện đại và kết nối liên vùng. Theo ông Lâm Quốc Thanh, đây không chỉ là sự nâng cấp về vận hành, mà còn nhằm thích ứng với quy mô đô thị mới của TPHCM sau hợp nhất, nơi nhu cầu lưu thông hàng hóa, phân phối và kiểm soát chất lượng đòi hỏi mức độ đồng bộ cao hơn trước rất nhiều.

Chia sẻ cụ thể hơn, ông Lâm Quốc Thanh, cho biết, SATRA đang cấu trúc lại chuỗi cung ứng của mình theo mô hình 3 lớp liên kết chặt chẽ, trong đó mỗi mắt xích đảm nhận một vai trò khác nhau nhưng vận hành thống nhất như một cơ thể. Điểm khởi đầu của chuỗi là kho Bình Đường - nơi Tổng công ty nâng cấp và đưa vào vận hành từ năm 2024. Kho này không chỉ gom hàng mà còn đóng vai trò “chuẩn hóa dòng chảy” của toàn hệ thống: toàn bộ sản phẩm trước khi ra thị trường đều được kiểm soát chất lượng, sắp xếp theo tiêu chuẩn, truy xuất nguồn gốc và quản lý bằng phần mềm số hóa. Nhờ vậy, hàng từ vùng nguyên liệu hay từ các nhà máy như Vissan, Cofidec đi qua một vùng đệm logistics ổn định, giảm thất thoát và rút ngắn thời gian lưu chuyển.

Từ kho trung tâm, luồng hàng kết nối trực tiếp với chợ đầu mối Bình Điền - nơi được xem là “trái tim” lưu thông hàng hóa của TPHCM. Theo đó, SATRA đã triển khai nhiều bước chuyển đổi số tại Bình Điền như kiểm soát xe ra vào bằng hệ thống tự động, giám sát dòng hàng bằng camera tích hợp dữ liệu hay chuẩn hóa thông tin truy xuất. Những thay đổi này không chỉ giúp hoạt động ở chợ minh bạch hơn mà còn tạo nền tảng để quản lý nhịp độ cung ứng theo thời gian thực.

Từ chợ đầu mối và kho trung tâm, mạng lưới tiếp tục được mở rộng ra các địa phương lân cận, tạo thành tuyến logistics liên vùng kết nối TPHCM với khu vực Bình Dương và Vũng Tàu. Việc thiết kế lại đường đi của hàng hóa theo hướng liên vùng giúp giảm tải cho nội đô, đồng thời tạo ra “vành đai vận chuyển” gắn với các vùng sản xuất, cảng biển và nhà máy chế biến xuất khẩu.

Cấu trúc mà SATRA đang triển khai, nhìn rộng ra chính là mô hình logistics xanh - thông minh tích hợp đa tầng mà TPHCM hướng tới và là nền tảng để TPHCM củng cố vai trò trung tâm kinh tế - thương mại - logistics của khu vực.