Các chuyên gia cũng nhìn nhận, về lâu dài, công nghệ đốt rác phát điện là giải pháp giảm thiểu ô nhiễm môi trường tốt nhất, tăng nguồn điện sạch cho thành phố.
Thực hiện chủ trương này, TPHCM đã và đang kêu gọi các nhà đầu tư trong và ngoài nước đủ năng lực tham gia đấu thầu xử lý rác, cùng chung tay giảm thiểu ô nhiễm môi trường, xây dựng thành phố xanh - sạch - đẹp, hướng đến đô thị thông minh.
Doanh nghiệp Việt chỉ đáp ứng khoảng 60%
Về phía Sở TN-MT cho biết, để đẩy nhanh công tác xử lý chất thải rắn đô thị, sở đã công bố bộ tiêu chí cơ bản bước đầu để các nhà đầu tư quan tâm làm căn cứ thực hiện và nộp hồ sơ báo cáo đầu tư dự án, tham gia danh sách đấu thầu chọn nhà đầu tư xử lý rác cho thành phố. Dự án xử lý rác sinh hoạt bằng công nghệ đốt phát điện kêu gọi đầu tư đợt này có công suất 1.000 tấn/ngày, đơn giá xử lý không quá 21 USD/tấn, loại rác tiếp nhận xử lý rác sinh hoạt của TPHCM chưa qua phân loại. Các nhà đầu tư cam kết và chấp thuận điều kiện ràng buộc hợp đồng về đảm bảo thiết bị máy móc mới 100%, cung cấp hồ sơ thông số kỹ thuật, số serie, đời sản xuất, tuổi thọ… của thiết bị máy móc; yêu cầu đảm bảo vận hành cơ sở xử lý chất thải rắn liên tục trong thời gian bảo hành, sửa chữa hoặc gặp sự cố… Đồng thời, TPHCM sẽ ưu tiên cho những nhà đầu tư có kinh nghiệm thực hiện đầu tư và vận hành các dự án đốt rác phát điện tương tự có công suất trên 1.000 tấn/ngày. Đối với các tiêu chí về công nghệ, vận hành, thực hiện ưu tiên tự động hóa của dây chuyền thiết bị theo tiêu chuẩn các nước G7; có hệ thống phân loại để thu hồi tái chế trước khi đốt; thiết kế modul đảm bảo khối lượng trong trường hợp khối lượng rác vượt 1.000 tấn/ngày; có phương án tiêu thụ điện năng và sản xuất điện năng; bắt buộc tỷ lệ chất thải rắn thứ cấp phát sinh từ lò đốt rác dưới 10%; ưu tiên các công trình trực tiếp tiếp nhận rác, tất cả hạng mục phát sinh mùi đều phải có thiết kế đảm bảo kín; ưu tiên nhà đầu tư cam kết giáo dục - đào tạo, sử dụng nguồn nhân lực địa phương, hỗ trợ độc hại cho cư dân địa phương.
Ghi nhận thực tế tại một số doanh nghiệp xử lý chất thải trong nước cho thấy, phần lớn các doanh nghiệp này không thể đáp ứng được hết các tiêu chí mà TPHCM đã ban hành. Chẳng hạn như vốn đối ứng, cung cấp về thông số, máy móc thiết bị hay đơn giá xử lý quá thấp... Theo tìm hiểu, có đơn vị tự thấy không đủ năng lực nên đã không tham gia đấu thầu đợt này. Trao đổi với chúng tôi, ông Huỳnh Minh Nhựt, Giám đốc Công ty TNHH MTV Môi trường đô thị TPHCM, cho biết đây là bộ tiêu chí rất cao, rất khó để các doanh nghiệp Việt đáp ứng được 100% yêu cầu. Chỉ có doanh nghiệp nước ngoài hay doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài mới đáp ứng được. Với tiềm lực đang có, Công ty TNHH MTV Môi trường đô thị TPHCM chỉ đáp ứng được khoảng 60% tiêu chí. Song ông Nhựt cũng khẳng định sẽ cố gắng tham gia đấu thầu để có cơ hội chung tay cùng thành phố trong việc xử lý rác thải, góp phần bảo vệ môi trường.
Cũng theo ý kiến của nhiều doanh nghiệp, chỉ với tiêu chí doanh nghiệp phải có vốn đối ứng 50% đầu tư thì rất khó để doanh nghiệp nội có thể tham gia. Mặt khác, các doanh nghiệp không biết khả năng trúng thầu hay không nên trong trường hợp có khả năng xoay vòng vốn cũng không dám mạo hiểm. Không chỉ vậy, giá đầu tư trong khung chỉ từ 17 - 21 USD/tấn là quá thấp, sẽ gây nhiều khó khăn cho nhà đầu tư. Nhiều doanh nghiệp cho rằng, cùng với giá xử lý rác, thành phố cần minh bạch giá bán điện sạch từ hoạt động xử lý rác để các chủ đầu tư có cơ sở tính toán chi phí đầu tư, xây dựng và thu hồi vốn ngay từ thời điểm tham gia đấu thầu.
Khó cho doanh nghiệp Việt
Trao đổi về nội dung này, bà Nguyễn Thị Thanh Mỹ, Phó Giám đốc Sở TN-MT TPHCM, cho biết đến thời điểm này mới chỉ có một số đơn vị nộp hồ sơ tham gia tư vấn đấu thầu, còn lĩnh vực trực tiếp đấu thầu xử lý rác thì chưa có đơn vị nào. Đối với những ý kiến chia sẻ của doanh nghiệp về năng lực tham gia đấu thầu mà chúng tôi đề cập, bà Mỹ cho rằng sẽ rất khó cho các doanh nghiệp Việt khi tham gia đấu thầu vì bộ tiêu chí này khá cao. Theo bà Mỹ, bộ tiêu chí mà thành phố đưa ra đã tham khảo rất nhiều ở các nước và cũng đã thông qua các bộ ngành của Việt Nam. Các tiêu chí cao cũng là điều kiện cần thiết để các doanh nghiệp trong nước phải thay đổi, phải đổi mới cho phù hợp với thực tế, chứ không thể mãi ngồi yên như trước đây được. Từ trước đến nay, một số doanh nghiệp hoạt động chỉ dựa vào ngân sách thành phố nên không có sự thay đổi nào. Đã đến lúc phải tạo môi trường kinh doanh công bằng cho các doanh nghiệp. Đây cũng được xem là động lực, thách thức để cho doanh nghiệp Việt chuyển mình.
Trong những năm gần đây, TPHCM nói riêng và vùng kinh tế trọng điểm phía Nam nói chung đã phát triển không ngừng về các lĩnh vực công nghiệp, thương mại, dịch vụ. Quá trình phát triển đã mang lại những lợi ích kinh tế - xã hội to lớn, góp phần nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho nhân dân, tạo ra nhiều cơ hội việc làm và thu nhập ổn định cho người dân trong vùng. Tại TPHCM, vấn đề xử lý chất thải cũng đang được quan tâm do khối lượng chất thải rắn công nghiệp, chất thải nguy hại, chất thải sinh hoạt ngày càng gia tăng. Bên cạnh đó, biện pháp xử lý rác đang tồn tại (chôn lấp) ngày càng biểu hiện các nhược điểm rất khó giải quyết. Góp ý với TPHCM về hướng xử lý chất thải hiện nay, nhiều chuyên gia cho rằng, công nghệ đốt chất thải tạo điện năng là một trong những giải pháp thích hợp cho việc xử lý chất thải công nghiệp, chất thải nguy hại, chất thải y tế và một phần chất thải sinh hoạt. Việc kêu gọi các doanh nghiệp tham gia đấu thầu công khai, minh bạch trong việc xử lý rác có thu hồi năng lượng là cần thiết. Tuy nhiên, cũng nên tính đến các yếu tố phù hợp, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp nội tham gia đầu tư xử lý. Điều này cũng nhằm thực hiện chủ trương hỗ trợ doanh nghiệp trong nước chuyển đổi và phát triển, từng bước nâng cao nội lực, cạnh tranh được với doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài. Hy vọng rằng, với những quyết tâm và sự chung tay của các doanh nghiệp trong hay ngoài nước thì việc xử lý rác cho TPHCM sẽ thuận lợi và hiệu quả hơn.
Doanh nghiệp Việt chỉ đáp ứng khoảng 60%
Về phía Sở TN-MT cho biết, để đẩy nhanh công tác xử lý chất thải rắn đô thị, sở đã công bố bộ tiêu chí cơ bản bước đầu để các nhà đầu tư quan tâm làm căn cứ thực hiện và nộp hồ sơ báo cáo đầu tư dự án, tham gia danh sách đấu thầu chọn nhà đầu tư xử lý rác cho thành phố. Dự án xử lý rác sinh hoạt bằng công nghệ đốt phát điện kêu gọi đầu tư đợt này có công suất 1.000 tấn/ngày, đơn giá xử lý không quá 21 USD/tấn, loại rác tiếp nhận xử lý rác sinh hoạt của TPHCM chưa qua phân loại. Các nhà đầu tư cam kết và chấp thuận điều kiện ràng buộc hợp đồng về đảm bảo thiết bị máy móc mới 100%, cung cấp hồ sơ thông số kỹ thuật, số serie, đời sản xuất, tuổi thọ… của thiết bị máy móc; yêu cầu đảm bảo vận hành cơ sở xử lý chất thải rắn liên tục trong thời gian bảo hành, sửa chữa hoặc gặp sự cố… Đồng thời, TPHCM sẽ ưu tiên cho những nhà đầu tư có kinh nghiệm thực hiện đầu tư và vận hành các dự án đốt rác phát điện tương tự có công suất trên 1.000 tấn/ngày. Đối với các tiêu chí về công nghệ, vận hành, thực hiện ưu tiên tự động hóa của dây chuyền thiết bị theo tiêu chuẩn các nước G7; có hệ thống phân loại để thu hồi tái chế trước khi đốt; thiết kế modul đảm bảo khối lượng trong trường hợp khối lượng rác vượt 1.000 tấn/ngày; có phương án tiêu thụ điện năng và sản xuất điện năng; bắt buộc tỷ lệ chất thải rắn thứ cấp phát sinh từ lò đốt rác dưới 10%; ưu tiên các công trình trực tiếp tiếp nhận rác, tất cả hạng mục phát sinh mùi đều phải có thiết kế đảm bảo kín; ưu tiên nhà đầu tư cam kết giáo dục - đào tạo, sử dụng nguồn nhân lực địa phương, hỗ trợ độc hại cho cư dân địa phương.
Ghi nhận thực tế tại một số doanh nghiệp xử lý chất thải trong nước cho thấy, phần lớn các doanh nghiệp này không thể đáp ứng được hết các tiêu chí mà TPHCM đã ban hành. Chẳng hạn như vốn đối ứng, cung cấp về thông số, máy móc thiết bị hay đơn giá xử lý quá thấp... Theo tìm hiểu, có đơn vị tự thấy không đủ năng lực nên đã không tham gia đấu thầu đợt này. Trao đổi với chúng tôi, ông Huỳnh Minh Nhựt, Giám đốc Công ty TNHH MTV Môi trường đô thị TPHCM, cho biết đây là bộ tiêu chí rất cao, rất khó để các doanh nghiệp Việt đáp ứng được 100% yêu cầu. Chỉ có doanh nghiệp nước ngoài hay doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài mới đáp ứng được. Với tiềm lực đang có, Công ty TNHH MTV Môi trường đô thị TPHCM chỉ đáp ứng được khoảng 60% tiêu chí. Song ông Nhựt cũng khẳng định sẽ cố gắng tham gia đấu thầu để có cơ hội chung tay cùng thành phố trong việc xử lý rác thải, góp phần bảo vệ môi trường.
Cũng theo ý kiến của nhiều doanh nghiệp, chỉ với tiêu chí doanh nghiệp phải có vốn đối ứng 50% đầu tư thì rất khó để doanh nghiệp nội có thể tham gia. Mặt khác, các doanh nghiệp không biết khả năng trúng thầu hay không nên trong trường hợp có khả năng xoay vòng vốn cũng không dám mạo hiểm. Không chỉ vậy, giá đầu tư trong khung chỉ từ 17 - 21 USD/tấn là quá thấp, sẽ gây nhiều khó khăn cho nhà đầu tư. Nhiều doanh nghiệp cho rằng, cùng với giá xử lý rác, thành phố cần minh bạch giá bán điện sạch từ hoạt động xử lý rác để các chủ đầu tư có cơ sở tính toán chi phí đầu tư, xây dựng và thu hồi vốn ngay từ thời điểm tham gia đấu thầu.
Khó cho doanh nghiệp Việt
Trao đổi về nội dung này, bà Nguyễn Thị Thanh Mỹ, Phó Giám đốc Sở TN-MT TPHCM, cho biết đến thời điểm này mới chỉ có một số đơn vị nộp hồ sơ tham gia tư vấn đấu thầu, còn lĩnh vực trực tiếp đấu thầu xử lý rác thì chưa có đơn vị nào. Đối với những ý kiến chia sẻ của doanh nghiệp về năng lực tham gia đấu thầu mà chúng tôi đề cập, bà Mỹ cho rằng sẽ rất khó cho các doanh nghiệp Việt khi tham gia đấu thầu vì bộ tiêu chí này khá cao. Theo bà Mỹ, bộ tiêu chí mà thành phố đưa ra đã tham khảo rất nhiều ở các nước và cũng đã thông qua các bộ ngành của Việt Nam. Các tiêu chí cao cũng là điều kiện cần thiết để các doanh nghiệp trong nước phải thay đổi, phải đổi mới cho phù hợp với thực tế, chứ không thể mãi ngồi yên như trước đây được. Từ trước đến nay, một số doanh nghiệp hoạt động chỉ dựa vào ngân sách thành phố nên không có sự thay đổi nào. Đã đến lúc phải tạo môi trường kinh doanh công bằng cho các doanh nghiệp. Đây cũng được xem là động lực, thách thức để cho doanh nghiệp Việt chuyển mình.
Trong những năm gần đây, TPHCM nói riêng và vùng kinh tế trọng điểm phía Nam nói chung đã phát triển không ngừng về các lĩnh vực công nghiệp, thương mại, dịch vụ. Quá trình phát triển đã mang lại những lợi ích kinh tế - xã hội to lớn, góp phần nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho nhân dân, tạo ra nhiều cơ hội việc làm và thu nhập ổn định cho người dân trong vùng. Tại TPHCM, vấn đề xử lý chất thải cũng đang được quan tâm do khối lượng chất thải rắn công nghiệp, chất thải nguy hại, chất thải sinh hoạt ngày càng gia tăng. Bên cạnh đó, biện pháp xử lý rác đang tồn tại (chôn lấp) ngày càng biểu hiện các nhược điểm rất khó giải quyết. Góp ý với TPHCM về hướng xử lý chất thải hiện nay, nhiều chuyên gia cho rằng, công nghệ đốt chất thải tạo điện năng là một trong những giải pháp thích hợp cho việc xử lý chất thải công nghiệp, chất thải nguy hại, chất thải y tế và một phần chất thải sinh hoạt. Việc kêu gọi các doanh nghiệp tham gia đấu thầu công khai, minh bạch trong việc xử lý rác có thu hồi năng lượng là cần thiết. Tuy nhiên, cũng nên tính đến các yếu tố phù hợp, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp nội tham gia đầu tư xử lý. Điều này cũng nhằm thực hiện chủ trương hỗ trợ doanh nghiệp trong nước chuyển đổi và phát triển, từng bước nâng cao nội lực, cạnh tranh được với doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài. Hy vọng rằng, với những quyết tâm và sự chung tay của các doanh nghiệp trong hay ngoài nước thì việc xử lý rác cho TPHCM sẽ thuận lợi và hiệu quả hơn.
