Khó kiểm soát mối quan hệ trên mạng xã hội
Chị T., ngụ phường Phú Lợi (TPHCM) có con gái học lớp 5, cho biết, mới đây khi vô tình tiếp cận Facebook của con, chị đã hoảng hốt khi thấy có người lạ nhắn tin dụ dỗ con gái “khoe hàng” và hẹn hò yêu đương. Ngay lập tức, hai mẹ con đã có buổi nói chuyện nghiêm túc.
Con gái chị T. thừa nhận do tò mò nên đã tham gia nhiều nhóm chat (trò chuyện). Sau một thời gian tương tác, một số người trong nhóm chat nhắn tin riêng, dụ dỗ làm “chuyện người lớn”. Khi bị mẹ phát hiện và gặng hỏi, ban đầu cháu tỏ ra sợ hãi, không dám kể về sự việc. Phải vừa nhẹ nhàng trấn an, vừa nghiêm khắc phân tích hậu quả, chị T. mới khiến con mở lòng chia sẻ.
May mắn, sự việc mới chỉ dừng ở các tin nhắn qua lại với người lạ. Sau cuộc trò chuyện, chị T. yêu cầu con xóa toàn bộ tài khoản mạng xã hội để tránh bị lợi dụng. Dẫu vậy, người mẹ trẻ vẫn không yên tâm, quyết định tạm gác công việc để dành nhiều thời gian ở bên con.
Trước đó, tại Trường THCS Ng.V.L. (phường Bình Phú, TPHCM), khi kiểm tra danh sách học sinh vắng ở các lớp, hiệu trưởng phát hiện một nữ sinh lớp 7 vắng không rõ lý do. Thầy đã gọi điện cho mẹ học sinh và biết em không về nhà.
Sau đó, giáo viên chủ nhiệm và bạn học cùng lớp đã liên hệ với học sinh nói trên qua tài khoản Facebook, biết được em đang hẹn hò với bạn trai lớn tuổi bên ngoài. Sau khi biết địa điểm hẹn hò, hiệu trưởng đã yêu cầu giám thị, nhân viên bảo vệ của trường phối hợp công an phường đến tận nơi đưa cả hai về nhà.
“Hoạt động của học sinh trên không gian mạng rất khó kiểm soát, hầu hết diễn ra sau thời gian các em ở trường. Nhiều vụ việc học sinh đánh nhau, hẹn hò yêu đương không phù hợp độ tuổi đều xuất phát từ các mối quan hệ trên mạng xã hội, sau đó gặp gỡ bên ngoài, dẫn đến nhiều hậu quả đáng tiếc”, vị hiệu trưởng này chia sẻ.
Đại diện nhiều trường cho biết, hiện nay ở độ tuổi học sinh cấp THCS và THPT, các hành vi như lập nhóm chat nói xấu nhau trên mạng xã hội, có lời lẽ đe dọa, tạo áp lực tinh thần, chụp và đăng tải những hình ảnh không phù hợp… thường xuyên diễn ra. Trong đó, có vụ việc thầy, cô kịp thời phát hiện do học sinh nhờ can thiệp, song nhiều trường hợp phải đến khi xảy ra hậu quả, nhà trường và gia đình mới hay biết.
Trẻ dễ “lạc đường” vào những mảng tối nào trên internet?
- Thông tin xấu, độc: Trẻ em có thể bắt gặp những nội dung không phù hợp với lứa tuổi như bạo lực, khiêu dâm..., gây ảnh hưởng tiêu cực đến nhận thức và hành vi.
- Xâm phạm đời tư: Thông tin, hình ảnh các em đăng tải hoặc chia sẻ có thể bị kẻ xấu lợi dụng để tung tin sai lệch, lừa đảo, bêu riếu hoặc đe dọa.
- Bắt nạt: Trẻ có thể trở thành nạn nhân của những lời chế giễu, chỉ trích, miệt thị hay bình luận ác ý trên mạng; thậm chí bị công kích, đe dọa hoặc xuyên tạc hình ảnh, thông tin cá nhân.
- Xâm hại tình dục: Một số đối tượng tiếp cận, làm quen rồi gạ gẫm trẻ gửi tin nhắn, hình ảnh, video nhạy cảm; sau đó dùng chính những nội dung này để ép buộc, đe dọa các em làm theo yêu cầu khác.
- Bị kích động tham gia ẩu đả: Những mâu thuẫn, tranh cãi nhỏ trên mạng có thể bị đẩy xa, dẫn đến các cuộc hẹn đánh nhau, ẩu đả với nhiều tình tiết phức tạp và nguy hiểm.
Chung tay từ nhiều phía
Thầy Phan Lê Huy, Hiệu trưởng Trường THCS Nguyễn Văn Tiết (phường Lái Thiêu, TPHCM) cho hay, hàng tuần nhà trường đều lồng ghép nội dung về ứng xử văn hóa trên môi trường mạng trong hoạt động sinh hoạt dưới cờ. Trường cũng tổ chức các buổi tuyên truyền, hướng dẫn học sinh cách sử dụng mạng xã hội an toàn, hiệu quả, tránh chia sẻ dữ liệu cá nhân. Giáo viên chủ nhiệm các lớp cũng đẩy mạnh việc kể những câu chuyện truyền cảm hứng, nêu gương người tốt, việc tốt, học sinh vượt khó để khơi dậy tinh thần trách nhiệm, trung thực, dũng cảm, hình thành lý tưởng sống đúng đắn cho các em.
Ngoài ra, nhà trường phối hợp chặt chẽ với phụ huynh trong việc theo dõi, quản lý hoạt động của học sinh, thường xuyên giáo dục kỹ năng cần thiết khi các em tham gia môi trường mạng. Sự đồng hành này giúp học sinh biết cách nhận diện, tránh xa các trò chơi trực tuyến, trang web có nội dung độc hại, góp phần xây dựng không gian mạng lành mạnh, an toàn cho các em.
Tại Trường Tiểu học Phước Sang (xã Phước Thành, TPHCM), nội dung giáo dục kỹ năng công dân số được thường xuyên lồng ghép trong các môn học. Bên cạnh đó, nhà trường tổ chức các tiết học kỹ năng tăng cường nhằm giúp học sinh đáp ứng khung năng lực số theo quy định của Bộ GD-ĐT, đồng thời biết cách tự bảo vệ mình trên không gian mạng.
Riêng tại Trường THCS Nguyễn Văn Bé (phường Bình Lợi Trung, TPHCM), mỗi phụ huynh được phát một cẩm nang quản lý con sử dụng điện thoại di động. Tài liệu hướng dẫn cách chặn các trang web độc hại, kiểm soát việc truy cập các ứng dụng YouTube, Google, Facebook không phù hợp độ tuổi và cài đặt định vị GPS từ xa để giám sát học sinh. Cẩm nang cũng nêu rõ quy tắc sử dụng điện thoại di động trong gia đình, giúp phụ huynh hướng dẫn con hình thành thói quen sử dụng điện thoại di động an toàn.
Ở quy mô toàn thành phố, chiến dịch “Không một mình - Cùng nhau an toàn trực tuyến” do Công an TPHCM phối hợp Sở GD-ĐT TPHCM phát động vào ngày 20-10 vừa qua được xem là cam kết mạnh mẽ của tất cả trường học trên địa bàn TPHCM trong việc chung tay đảm bảo an toàn cho học sinh trên không gian mạng.
Theo Đại tá Bùi Thanh Trực, Phó Giám đốc Công an TPHCM, sau hàng loạt vụ việc kẻ xấu lợi dụng mạng xã hội tung tin sai sự thật, giả danh cơ quan chức năng hoặc nhà trường dụ dỗ học sinh, thậm chí dựng lên kịch bản “bắt cóc” nhằm lừa đảo và chiếm đoạt tài sản của các em, chiến dịch “Không một mình - Cùng nhau an toàn trực tuyến” hướng đến mục tiêu nâng cao nhận thức cho học sinh và cộng đồng về những thủ đoạn tinh vi của tội phạm trực tuyến. Qua đó, học sinh được trang bị kỹ năng phòng ngừa, nhận diện và ứng phó khi gặp tình huống nguy hiểm trên mạng; đồng thời xây dựng tinh thần trách nhiệm, đoàn kết, biết cách bảo vệ bản thân và chung tay bảo vệ mọi người.
Sau khi chiến dịch được phát động, các trường học đã đẩy mạnh hệ thống truyền thông nội bộ như màn hình LED, bảng tin, poster, banner lan tỏa thông điệp “An toàn số”; tổ chức các buổi nói chuyện chuyên đề, hỏi - đáp kiến thức về nhận diện hành vi lừa đảo, phân biệt thông tin thật - giả, ứng xử văn minh và phòng tránh rủi ro khi sử dụng mạng xã hội.
Tiến sĩ Tâm lý - Giáo dục Vũ Xuân Hướng, Phó trưởng Khoa Tâm lý - Giáo dục, Trường Đại học Nguyễn Tất Thành (TPHCM):
Không để trẻ vào mạng như một cách giải tỏa cô đơn
Do nhận thức chưa đầy đủ và khả năng tự kiểm soát còn yếu nên trẻ thường ra quyết định cảm tính, thiếu khả năng đánh giá rủi ro hoặc nhận diện hành vi thao túng tinh vi. Đặc biệt, một số học sinh ít giao tiếp, ít sinh hoạt ngoại khóa bị cảm giác cô đơn chi phối. Khi đó, internet trở thành nơi các em tìm kiếm sự đồng cảm, được lắng nghe và quan tâm.
Kẻ xấu thường lợi dụng điểm yếu này để thao túng cảm xúc, tạo mối quan hệ thân thiết giả tạo, sau đó lừa đảo hoặc ép buộc các em làm điều nguy hiểm. Ở một số trường hợp, học sinh bị ảnh hưởng bởi thần tượng và văn hóa mạng, sẵn sàng làm theo trào lưu nguy hiểm, không đủ khả năng phân biệt thật - giả, đúng - sai.
Để tránh tình trạng đó, người lớn hãy tạo nên những không gian ấm áp, thân tình cho trẻ. Cha mẹ nên cùng xem, cùng bàn luận để hiểu thế giới của con, từ đó hướng dẫn nhẹ nhàng cách đánh giá thông tin, tránh nguy hiểm.
Nhà trường có thể tổ chức các buổi học kỹ năng sống, thảo luận tình huống, hoặc mời chuyên gia tâm lý, chuyên gia an ninh mạng nói chuyện trực tiếp với học sinh. Khi học sinh được lắng nghe, thấu hiểu và có cảm giác an toàn, các em sẽ không tìm kiếm sự công nhận ảo.
Chị Dương Thị Vân Anh, ngụ phường Rạch Dừa (TPHCM):
Làm bạn với con
Tôi rất lo lắng vì mỗi ngày lại xuất hiện thêm thông tin về các mối đe dọa trực tuyến nhắm đến trẻ em. Nhưng không thể cấm đoán con tiếp xúc với internet, tôi chọn cách làm bạn, trò chuyện cởi mở với con về việc làm sao sử dụng internet an toàn.
Khi con tin tưởng và sẵn sàng chia sẻ, cha mẹ mới có thể phát hiện sớm những dấu hiệu bất thường. Tôi luôn khuyến khích con mạnh dạn báo ngay với cha mẹ hoặc thầy cô khi gặp tình huống lạ hay bị đe dọa trên mạng. Cách tốt nhất để bảo vệ con là đồng hành cùng con.
