Phát triển không gian ngầm được xem là xu hướng tất yếu của các đô thị hiện đại. Song, suốt hơn 2 thập kỷ, tại TPHCM, những vướng mắc về vốn và cơ chế đầu tư khiến các dự án mở rộng không gian ngầm vẫn dừng trên giấy, để lại khoảng trống lớn trong hạ tầng giao thông tĩnh.
Đề xuất của Vingroup không chỉ bổ sung hạ tầng giao thông tĩnh quy mô lớn nhất thành phố, mà còn tương hỗ cho trục giao thông công cộng hiện đại, kết nối trực tiếp ga metro số 1 và các tuyến metro tương lai.
TPHCM mở lại “mạch ngầm” giao thông tĩnh sau hai thập kỷ
Theo TS.KTS Hoàng Ngọc Lan, Đại học Kinh tế TPHCM, đề xuất của Vingroup đã khơi thông lại “mạch ngầm” giao thông tĩnh vốn được TPHCM quy hoạch 20 năm nay chưa thực hiện được.
Khi tầng ngầm được quy hoạch đồng bộ, khu trung tâm sẽ trở nên thân thiện và tiện lợi hơn với người dân lẫn du khách. Từ việc gửi xe, di chuyển đến mua sắm, giải trí hay tiếp cận metro, mọi hoạt động đều diễn ra trong một không gian liên kết chặt chẽ. Người dân không còn phải mất hàng giờ tìm chỗ đỗ xe khi vào trung tâm làm việc, vui chơi - giải trí, trải nghiệm và khám phá.
Đặc biệt, người dân có thể gửi xe cá nhân tại bãi đỗ xe ngầm, lên các tuyến phương tiện công cộng để đi tới những cực trung tâm mới của thành phố một cách nhanh chóng thuận tiện. Khi hành trình từ các khu vệ tinh đến trung tâm lõi được kết nối liền mạch bằng metro và tầng ngầm, thành phố sẽ hình thành một “vòng tròn vận hành khép kín”, nơi công việc, mua sắm, giải trí và du lịch diễn ra trong cùng một hệ thống.
Tính đồng bộ này sẽ tạo “hiệu ứng chuỗi” cho hoạt động kinh tế đô thị. Giao thông được giải phóng, dòng người di chuyển dễ dàng hơn, lượng tiêu dùng và tương tác thương mại trong khu trung tâm cũng như tính kết nối với các khu vệ tinh cũng tăng theo.
“Việc phát triển không gian ngầm với các chức năng nhà ga, bãi xe sẽ là cách ứng xử phù hợp với không gian đô thị lõi, nơi đã quá chật chội và quá tải để phát triển tiếp. Ví dụ ở Singapore, khu Marina Bay Sands chỉ có vài tầng nổi, nhưng bên dưới là nhiều tầng ngầm được quy hoạch bài bản. Chính không gian ngầm này giúp tối ưu hiệu quả sử dụng đất và mở rộng đáng kể không gian khai thác đô thị”, TS.KTS Hoàng Ngọc Lan cho biết.
Đánh thức “kinh tế trong lòng đất”
TS Phạm Viết Thuận, Viện trưởng Viện Kinh tế tài nguyên và môi trường TPHCM nhìn nhận, TPHCM vốn đang phát triển theo chiều rộng chứ chưa phát triển không gian ngầm. Việc phát triển không gian ngầm khu vực trung tâm sẽ không chỉ giải quyết bài toán giao thông tĩnh mà còn mở ra chuỗi động lực thúc đẩy kinh tế đô thị.
Việc hình thành không gian ngầm tại khu vực Bến Thành - do đó sẽ trở thành mảnh ghép quan trọng, kết nối khu trung tâm hiện hữu với trung tâm mở rộng của TPHCM. Cùng với đó, động lực này sẽ thúc đẩy các hoạt động đô thị sôi động lan tỏa ra khu Nam, tạo điều kiện hình thành các đô thị vệ tinh gắn kết bằng giao thông công cộng hiện đại (TOD).
Việc phát triển không gian ngầm cũng thể hiện trình độ và tầm vóc của một thành phố hiện đại. Nếu đề xuất được triển khai, TPHCM có thể vượt qua giới hạn phát triển truyền thống trên mặt đất, mở ra một không gian đô thị nhiều tầng, năng động, phản chiếu đúng tầm vóc của một thành phố đầu tàu khu vực.
“Không gian ngầm Bến Thành được đấu nối sẽ không chỉ giải quyết bài toán giao thông, mà còn bước sang một cấp độ phát triển mới, nơi hiện tại và tương lai được kết nối trong cùng một trung tâm đô thị sôi động”, TS Phạm Viết Thuận cho biết.
Metro Bến Thành - Cần Giờ: Mảnh ghép giải bài toán trục “xương sống” Bắc - Nam
Không gian ngầm Bến Thành không chỉ là “mạch sống” của trung tâm, mà là điểm khởi đầu của hành trình hướng ra biển lớn với TPHCM khẳng định vai trò đầu tàu và cửa ngõ của cả khu vực.
Hiện tại, ngoài nhu cầu của du khách từ trung tâm đến Cần Giờ, Vũng Tàu, lưu lượng người dân từ trung tâm đổ về khu Nam cũng rất lớn, đặc biệt là người lao động di chuyển hàng ngày, khiến các tuyến như Nguyễn Hữu Thọ, Huỳnh Tấn Phát, Nguyễn Tất Thành liên tục quá tải.
Thực tế, trong đồ án quy hoạch đô thị từ năm 1999, thành phố đã dự kiến mở trục giao thông nội thị Bắc – Nam nhưng do vướng giải tỏa và quỹ đất hạn chế, kế hoạch đến nay vẫn nằm trên giấy.
“Nếu có metro nối thẳng từ trung tâm ra khu Nam, người dân sẽ có điều kiện tham gia giao thông công cộng đến nơi làm việc. Quan trọng hơn, họ hình thành thói quen sử dụng phương tiện công cộng, thay đổi cấu trúc giao thông đô thị”, TS Lan phân tích.
Theo TS.KTS Hoàng Ngọc Lan, trong bối cảnh TPHCM đang điều chỉnh lại cấu trúc không gian, hướng đến mô hình đa trung tâm, vai trò của kết nối hạ tầng giao thông trở nên then chốt. Việc mở rộng tuyến Nguyễn Tất Thành sau 1 thập kỷ được thành phố khởi động lại chủ trương cũng là tín hiệu rất tích cực.
“Trung tâm Bến Thành vẫn là hạt nhân tài chính, khu Nam TPHCM là trung tâm phụ với nhiều công trình công cộng, còn Cần Giờ là trung tâm kinh tế biển đắt giá. Ba cực này cần trục kết nối mạnh mẽ để hình thành mạng lưới đô thị liên hoàn. Trục xương sống Bắc – Nam sẽ kích hoạt sự di chuyển của con người, dòng vốn và du khách”, TS Lan nhận định.
Đề xuất phát triển không gian ngầm khu vực Bến Thành không chỉ mang tính giải pháp cho giao thông, mà còn là bước đi chiến lược để TPHCM bứt phá khỏi giới hạn phát triển truyền thống. Khi các tầng đô thị được kết nối đa chiều, từ metro đến bãi đỗ ngầm, từ trung tâm đến các đô thị vệ tinh - thành phố sẽ hình thành hệ thống “hub” giao thông - thương mại - dịch vụ hiện đại hàng đầu châu Á.
Khi tầng ngầm Bến Thành đi vào vận hành, không chỉ khu trung tâm được “giải phóng” khỏi áp lực giao thông, mà toàn bộ trục đô thị Nam TPHCM - Cần Giờ cũng được hưởng lợi. Hệ thống metro và không gian ngầm tạo thành chuỗi liên kết liền mạch giữa khu lõi tài chính, khu đô thị mở rộng và trung tâm kinh tế biển, mở ra hướng phát triển mới.
