Sau 22 năm nắm quyền kể từ khi chấm dứt chế độ phân biệt chủng tộc apartheid ở Nam Phi, lần đầu tiên, ưu thế chính trị của đảng Đại hội dân tộc Phi (ANC) bị suy giảm nghiêm trọng sau khi các thành phố được coi là thành trì của Tổng thống Jacob Zuma ghi nhận sự thất bại lịch sử trong cuộc bầu cử địa phương hôm 3-8.
“Sự suy giảm này xảy ra một cách nhanh nhất và tỷ lệ lớn nhất mà người ta có thể tưởng tượng ra được. Đó là một cú sốc đối với tất cả mọi người” - nhà phân tích chính sách độc lập Ralph Mathekga nhận định. Trong những năm qua, ngay cả khi nhân vật lịch sử của đảng, biểu tượng Nelson Mandela đã ra đi, ANC đã quen với việc thoải mái chiến thắng trong mọi cuộc bầu cử với hơn 60% số phiếu bầu.
Còn nay, cử tri đã thay đổi. Theo kết quả công bố, ở thủ đô Pretoria, nơi mà trước đây ANC luôn chiếm đa số tuyệt đối, đảng đối lập lớn nhất, Liên minh Dân chủ (DA) đứng đầu với 43,1% số phiếu so với 41,2% của đảng cầm quyền. Tại Nelson Mandela Bay, đô thị thứ sáu của đất nước bao gồm Port Elizabeth, pháo đài của cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa Apartheid, tỷ lệ thua thậm chí còn lớn hơn: DA chiến thắng với 46,7% số phiếu bầu, so với chỉ 40% cho ANC. Ngay cả tại thành phố Nkandla quê hương của Tổng thống Zuma, ANC cũng phải nhường vị trí dẫn đầu cho đảng Tự do Inkhata (IFP).
Một trong các vấn đề của ANC là vai trò của Tổng thống Jacob Zuma. Đứng đầu Nam Phi kể từ năm 2009, sự cầm quyền của ông Zuma bao phủ bởi hàng loạt vụ bê bối tham nhũng và kinh tế yếu kém. Gần đây nhất, ngày 26-7, Tòa án Hiến pháp Nam Phi đã đưa ra phán quyết rằng Tổng thống Jacob Zuma vi phạm Hiến pháp, đồng thời yêu cầu ông Zuma trả lại số tiền trị giá 500.000USD ngân sách nhà nước mà ông đã sử dụng công quỹ để sửa chữa, nâng cấp tư dinh ở quê nhà. Các đảng phái đối lập và nghị sĩ Quốc hội Nam Phi, nhất là đảng DA, liên tục kêu gọi Tổng thống Zuma từ chức. Hiện tỷ lệ thất nghiệp ở Nam Phi đã lên tới 27% - mức cao kỷ lục, nghĩa là cứ 4 người trong độ tuổi lao động thì có 1 người thất nghiệp, trong khi tăng trưởng Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) ở mức 0%. Các cuộc đình công, biểu tình biến thành bạo động diễn ra thường xuyên. Kinh tế sa sút, bất ổn xã hội khiến người dân mất lòng tin vào tổng thống nói riêng và ANC nói chung. Rất nhiều người dân tưởng như trung thành nhất với ANC cũng đã bỏ phiếu cho các đảng khác.
Thất bại này của ANC là thông điệp thức tỉnh gửi tới Tổng thống Jacob Zuma. Ông Jacob Zuma sẽ kết thúc nhiệm kỳ trong 3 năm nữa, nhưng có thể, đảng cầm quyền sẽ buộc phải cắt ngắn nhiệm kỳ này để tránh một cú sốc nghiêm trọng hơn vào cuộc tổng tuyển cử năm 2019. Làm thế nào để quản lý một thành phố, một quốc gia? Các chính sách được thực hiện để khởi động lại một nền kinh tế là gì? Làm thế nào để chuyển đổi? Câu trả lời hoàn toàn không đơn giản. Rộng hơn, bài học của ANC từ Nam Phi cũng đồng thời là thông điệp gửi tới các nhà lãnh đạo ở châu lục, rằng nếu không vượt qua được những thách thức, nhiệm vụ mà chỉ là những lời hứa suông, cử tri sẽ quyết định. Như lời ông Mangosuthu Buthelezi, lãnh đạo IFP lý giải cho chiến thắng bất ngờ tại quê hương Tổng thống Zuma: Tôi không hứa cuộc sống thiên đường, tôi không hứa mọi việc sẽ tốt đẹp… Chúng ta không nên hứa những điều không thực hiện cho người dân.
VIỆT KHUÊ
