Từ năm 2001, Chính phủ đã ban hành Nghị định 81/CP về việc người VN ở nước ngoài được mua nhà tại VN, theo đó  quy định rõ 4 nhóm đối tượng được mua nhà gồm: Việt kiều (VK) về nước đầu tư, nhà khoa học, người có công với nước, người về sống ổn định tại VN… được phép sở hữu nhà ở như người trong nước.

Đối với những người VN định cư ở nước ngoài không thuộc các nhóm đối tượng trên nhưng đã có thời gian cư trú tại VN từ 6 tháng trở lên thì cũng được sở hữu một nhà ở. Tuy nhiên, trong thực tế việc VK về nước mua nhà không phải dễ…

Trên đã “thoáng” nhưng dưới chưa “thông”!

Để xác định VK là người gốc VN thì bà con kiều bào chỉ cần có các loại giấy tờ: hộ chiếu ghi là người gốc VN; giấy xác nhận của cơ quan đại diện ngoại giao ở nước ngoài; bản thân có giấy CMND hoặc giấy căn cước của bố hoặc mẹ do các cấp chính quyền của chế độ cũ xác nhận. Khi mua nhà ở tại VN, VK phải làm các thủ tục: thỏa thuận với bên bán nhà và ký kết hợp đồng theo quy định.

Trong trường hợp VK mua nhà của tổ chức có chức năng kinh doanh nhà ở thì không cần phải công chứng hoặc chứng thực. UBND cấp có thẩm quyền và tổ chức kinh doanh nhà có trách nhiệm làm thủ tục để cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp giấy chứng nhận sở hữu nhà ở và bàn giao các giấy tờ có liên quan cho người mua nhà trong vòng 30 ngày.

Người thân ra sân bay Tân Sơn Nhất đón bà con kiều bào về thăm quê hương. Ảnh: M.N.

Mặc dù Đảng, Nhà nước đã có nhiều chính sách quan tâm đến VK, song thực tế VK vẫn còn gặp nhiều khó khăn khi đi làm thủ tục giấy tờ mua nhà.

Theo số liệu thống kê mới nhất của Cục Quản lý nhà (Bộ Xây dựng), đến nay cả nước chỉ có 137 VK đã mua được nhà ở tại Việt Nam, trong đó phần lớn tập trung tại TPHCM.

Anh Hoàng Minh, VK Pháp, nói: “Tôi nhiều lần về nước để xác nhận mình là người có nguồn gốc Việt Nam, thế nhưng gặp thủ tục nhiêu khê quá nên cũng thấy ngại. Cụ thể là chỉ cần có giấy khai sinh hoặc những giấy tờ tùy thân như quy định sẽ được cấp thẻ cư trú, thế nhưng nhân viên cứ hạch hỏi hết giấy này đến giấy khác, khiến mình như rơi vào mớ bòng bong...”.

Ông Nguyễn Văn Hùng, VK Mỹ, bức xúc: “Tôi lớn tuổi rồi nên luôn muốn lá rụng về cội. Nghe Nhà nước có chính sách cho VK mua nhà, tôi rất mừng. Tuy nhiên khi đi làm thẻ cư trú thì lâm cảnh dở khóc, dở cười. Mình là người VN máu đỏ, da vàng ngồi ngay trước mặt nhân viên mà họ vẫn không tin và cứ đòi hết giấy này sang giấy khác…”.

Theo quy định, chỉ cần VK có thời gian cư trú tại VN từ 6 tháng trở lên sẽ được cấp thẻ cư trú, nhưng đến nay do ngành chức năng chưa quy định rạch ròi thời gian cư trú 6 tháng liên tục hay thời gian ngắt quãng nên một số VK không được cấp thẻ cư trú, nhân viên cho biết lý do: “còn đang chờ… thông tư hướng dẫn”!? Vì ách tắc này, số VK được cấp thẻ cư trú vẫn còn “khiêm tốn”, và khi VK không được cấp thẻ cư trú, có nghĩa là không được mua nhà vì  không đủ thủ tục đã quy định.

Ông Phan Văn Cheo, Trưởng phòng Công chứng số 1, phản ánh: “Thời gian qua có nhiều VK đến đây công chứng giấy tờ để làm thẻ cư trú, thế nhưng có người đã ở tại VN hơn 2 năm mà vẫn chưa được cấp thẻ cư trú. Việc cấp thẻ cư trú cho VK quá chậm khiến bà con không thể mua nhà…”.

Chị Nguyễn Thu Huyền, VK Canada, cho biết: “Tôi về nước mua nhà để định cư lâu dài tại quê hương, nhưng khi đi làm giấy tờ gặp khó khăn nên tôi đành phải nhờ người thân đứng tên giùm, chỉ lo nhà do mình bỏ tiền ra mua nhưng không được đứng tên chủ quyền nhà, lỡ bị lật lọng thì coi như trắng tay vì tình ngay, lý gian…”. Vừa qua, nhiều nơi đã xảy ra khá nhiều vụ tranh chấp nhà giữa người trong nước với VK về nước mua nhà khiến tòa án phải đứng ra giải quyết.

Giải pháp tháo gỡ…

Muốn VK thuận lợi mua nhà ở tại VN, ông Phan Văn Cheo, Trưởng phòng Công chứng số 1, đề nghị: “Đã đến lúc, Bộ Công an và Bộ Ngoại giao sớm ban hành văn bản hướng dẫn để VK có thời gian cư trú tại VN từ 6 tháng trở lên được cấp thẻ cư trú một cách nhanh chóng, thuận tiện…”.

Việc “mở cửa” cho VK về nước mua nhà là chủ trương đúng đắn của Đảng, Nhà nước ta, đồng thời cũng là chính sách thu hút đầu tư khá thiết thực. Theo ông Trần Trung Kiên, chuyên viên Ủy ban Người VN ở nước ngoài TPHCM, nhận định: “Hiện nay nước ta đang có khoảng 100.000 VK có nhu cầu mua nhà ở tại VN. Nếu thủ tục pháp lý thuận lợi sẽ tạo điều kiện cho ngày càng nhiều bà con VK mua nhà tại VN để an cư lạc nghiệp…”.

Chỉ tính bình quân mỗi căn nhà trị giá khoảng 50.000 USD thì mỗi năm TPHCM sẽ có khoảng 5 tỷ USD được đầu tư vào thị trường bất động sản, góp phần “hâm nóng” thị trường nhà đất đang đóng băng. Mới đây, Bộ Xây dựng đã trình Chính phủ dự thảo sửa đổi Nghị định 90 nhằm tạo điều kiện cho VK mua nhà dễ dàng hơn, theo đó VK được quyền mua và sở hữu nhà ở bình đẳng như người trong nước.

Với chủ trương mới này, từ đây không chỉ VK được mua nhà tại VN mà còn cả người nước ngoài đang sinh sống và làm việc tại VN cũng được phép mua một căn hộ ở chung cư. Tuy nhiên để chủ trương này đi vào cuộc sống đòi hỏi ngành chức năng và các cơ quan liên quan phải sớm có những quy định cụ thể.

Minh Yến