Khảo sát của Enda cho thấy, hiện nay ở TPHCM có 35 hợp tác xã với hơn 4.200 người hoạt động trong lĩnh vực thu gom rác dân lập. Lượng này đang thu gom 65-70% lượng rác thải phát sinh của thành phố. Bên cạnh đó, TPHCM cũng đang có khoảng 2.000 người thu mua ve chai.
Đây là lực lượng đang phải chịu nhiều thiệt thòi vì khó tiếp cận an sinh xã hội vì chỉ 42% người thu gom rác dân lập (NTGRDL) cư trú tại TPHCM và 58% là người di cư đến TPHCM; 90% người mua ve chai là người di cư đến TPHCM và chỉ khoảng 10% là người cư trú ở TPHCM.
Điều này có nghĩa là NTGRDL và người mua ve chai gặp khó trong việc tiếp cận các chương trình phúc lợi xã hội dành cho người nghèo vì họ không có nơi tạm trú/thường trú tại TPHCM (62% NTGRDL và 90% người mua ve chai không có đăng ký tạm trú).
Hiện có khoảng 82% NTGRDL và 50% người mua ve chai không có bảo hiểm y tế, không ai được tiếp cận bảo hiểm tai nạn. Thu nhập của NTGRDL đến từ phí thu gom do hộ gia đình chi trả (khoảng 67,5%), trong khi người mua ve chai chỉ có thu nhập từ rác tái chế.
Bà Nguyễn Thị Hoài Linh, Trưởng đại diện Tổ chức Enda Việt Nam cho biết, khi được phỏng vấn, 86% NTGRDL và 56% người mua ve chai mong muốn được hỗ trợ bảo hiểm y tế vì điều này rất cần thiết trong môi trường làm việc nguy hiểm. Trong giai đoạn 2025-2026, Enda xây dựng kế hoạch sẽ hỗ trợ trang thiết bị lao động; hỗ trợ 100% bảo hiểm nhân thọ và bảo hiểm y tế cho 300 người thu mua ve chai và thành lập thí điểm mô hình hợp tác xã cho lực lượng ve chai ở quận 8 và huyện Nhà Bè, TPHCM.
TS Phạm Viết Thuận, Viện trưởng Viện Kinh tế tài nguyên và Môi trường TPHCM cũng cho biết, hiện nay, NTGRDL và người thu mua ve chai đang gặp rất nhiều khó khăn trong cuộc sống, trong khi họ là nòng cốt chính trong việc thu gom rác và phân loại rác tại nguồn giúp cho thành phố xanh, sạch mỗi ngày. Việc hỗ trợ đồ bảo hộ lao động, chế độ an sinh xã hội cho cho lực lượng này là rất cần thiết.
Để đồng hành với lực lượng này, viện sẽ luôn đồng hành với các tổ chức như tổ chức Enda để tìm ra những nguồn lực để có thể hỗ trợ cho lực lượng này được tốt nhất. TS Phạm Viết Thuận cũng khuyến khích NTGRDL, người thu mua ve chai nếu có khó khăn, vướng mắc gì thì cứ mạnh dạn đề xuất ý kiến đến viện, viện sẽ chuyển ý kiến đến các cơ quan có chức năng liên quan để cùng nhau tìm hướng giải quyết.
