NHỮNG VẤN ĐỀ CHÍNH ĐƯỢC NÊU RA TRONG PHẦN CHẤT VẤN BỘ TRƯỞNG BỘ NN-PTNT
Dù đánh giá cao tính xông pha, quyết liệt trong trả lời chất vấn các câu hỏi của các ĐB nhưng Chủ tịch Nguyễn Thị Kim Ngân cũng đề nghị ngành nông nghiệp cần phải tập trung thực hiện có hiệu quả các nghị quyết về vấn đề nông nghiệp, nông dân, nông thôn; khắc phục quy hoạch gắn với tái cơ cấu nông nghiệp; năm 2017 trình Thủ tướng Chính phủ ban hành kế hoạch cơ cấu nông nghiệp giai đoạn 2017-2020; tập trung hoàn thiện cơ chế chính sách, nghiên cứu chuyển giao khoa học công nghệ; tạo sự chuyển biến rõ nét gắn sản xuất với chế biến; cơ chế liên kết 4 nhà, đặc biệt thu hút doanh nghiệp đầu tư nông nghiệp; phối hợp với các bộ, ngành mở thị trường ngoài nước, giữ vững thị trường trong nước…
* Tích tụ nhưng không để dân mất việc
Xung quanh câu hỏi về việc tích tụ ruộng đất có bần cùng hóa nông dân, Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường cho biết: Chủ trương của việc này nhằm khuyến khích phát triển nền nông nghiệp tập trung và không để nông dân mất việc làm. Chủ trương đó cũng là biện pháp thúc đẩy lao động sang khu vực 2, 3 cho thu nhập cao hơn. “Kích thích sản xuất chứ không để nông dân mất việc”, Bộ trưởng nhấn mạnh.
Cũng theo Bộ trưởng, chúng ta giao đất nông nghiệp ổn định từ năm 1993 với đủ các quyền, trong đó có quyền chuyển nhượng của người dân. Quy định là để tích tụ. Hiện các tỉnh diễn ra việc chuyển nhượng với đối tượng nhận chủ yếu là người dân. Đối tượng doanh nghiệp cũng được quy định nhận chuyển nhượng nhưng thực tế doanh nghiệp khó làm vì trên diện tích nhiều dân muốn chuyển đổi nhưng nhiều người khác lại không có nhu cầu. Thực tế, xu hướng là doanh nghiệp cũng không muốn tích tụ nhiều đất vì còn phụ thuộc vào khoa học công nghệ… và họ muốn tập trung vào chế biến, lưu thông. Tuy nhiên, việc tích tụ ruộng đất chưa có hướng dẫn, chế tài chưa rõ nên nhiều địa phương loay hoay không biết làm có đúng không. Do đó, đây là việc phải tập trung để hướng dẫn rõ hơn.
* Chưa rõ trách nhiệm của Bộ trưởng
ĐB Nguyễn Thị Quyết Tâm (TPHCM): Hiện sản xuất chưa gắn với tiêu thụ. Người nông dân có cuộc sống bấp bênh. Đồng chí có biết người nông dân nghĩ gì về trách nhiệm và mong muốn gì ở đồng chí?
Trả lời câu hỏi này, Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường cho rằng: Người nông dân trông chờ không chỉ Bộ trưởng mà cả hệ thống chính trị cần làm tốt hơn nữa. Đặc biệt vai trò trưởng ngành nhưng một ông trưởng ngành không làm được. Bộ trưởng hứa sẽ quyết tâm cao nhất, chỉ đạo hệ thống, tăng liên kết và làm hết sức mình thì sẽ sớm giải quyết vấn đề này.
ĐB Nguyễn Thị Quyết Tâm “Tôi có xem trả lời phỏng vấn của một thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn có nói nông sản thừa là người nông dân trồng chạy theo phong trào, tại nông dân. Câu trả lời đó là thiếu trách nhiệm”, ĐB Nguyễn Thị Quyết Tâm nói.
Hoàn thiện thể chế chính sách đồng bộ tạo động lực cho phát triển
ĐB Nguyễn Ngọc Phương Cá nhân tôi chia sẻ với bộ trưởng Bộ NN-PTNT vì nông nghiệp là lĩnh vực đa ngành đa nghề, nó cũng có vấn đề là nếu thiếu sự vào cuộc đồng bộ của các ngành khác thì rất khó để chuyển biến. Nhưng vì thế, ĐBQH và cử tri mới cần Bộ trưởng phải đưa ra được những giải pháp đưa ra mang tính đột phá, tổng thể, chiến lược, lâu dài của nhà nước.
Cùng với đó, về phía người nông dân cũng phải có ý thức trong việc sản xuất của mình. Các địa phương cũng phải có chỉ đạo, hướng dẫn người dân sản xuất trên địa bàn mình, không chạy theo lợi nhuận trước mắt thì sản xuất hàng hóa làm ra mới bảo đảm tiêu thụ được.
* Đẩy mạnh xúc tiến, mở rộng thị trường
ĐB Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp): Tình trạng nông sản hàng hóa được mùa mất giá, được giá khan hiếm hàng hóa, hết trồng lại chặt vẫn diễn ra. Người nông dân làm mà không biết giá cả ra sao? Bên cạnh đó, Việt Nam vẫn chưa có chương trình làm ăn cụ thể làm ăn với bạn. Với tư cách là "tư lệnh ngành", Bộ trưởng có giải pháp gì để phát triển thị trường nước ngoài, ngoài nước láng giền để không còn âu lo về thị trường?
Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường: Trách nhiệm phát triển thị trường không chỉ có Bộ Công thương mà còn cả Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn. Trong các chuyến đi nước ngoài vừa qua, Thủ tướng Chính phủ đã yêu cầu chúng tôi làm việc với các đại sứ quán ở nước ngoài để phát triển thị trường và bộ cũng đã tổ chức làm việc với đại sứ trước khi công tác để đặt hàng. Tới đây, bộ sẽ cùng các bộ, thành phần kinh tế khác để phối hợp chặt chẽ trong việc phát triển thị trường.
* Tiềm năng tôm lớn
Liên quan đến phát triển ngành tôm, ĐB Phạm Đình Cúc (Bà Rịa - Vũng Tàu) đặt vấn đề: Chính phủ đặt mục tiêu chậm nhất đến năm 2025, kim ngạch xuất khẩu tôm của Việt Nam đạt 10 tỷ USD, chiếm 10% GDP. Vậy, bộ đã có những giải pháp gì để đạt mục tiêu đó. Thuận lợi, khó khăn là gì?
Trả lời vấn đề này Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường cho biết, muốn phát triển ngành, lĩnh vực nào thì đầu tiên phải xác định thị trường, nhu cầu tiêu thụ. Với con tôm, dư địa phát triển là rất lớn khi 7 tỷ dân trên thế giới không nước nào không dùng tôm và trong 5 triệu tấn tiêu thụ thì mỗi năm nhu cầu tiêu thụ tăng 10%-15%. Vùng ĐBSCL có nhiều lợi thế và hiện chúng ta đang nuôi trên diện tích 660.000 ha, xuất khẩu 650.000 tấn với giá trị 3,4 tỷ USD. Tuy nhiên, khó khăn nhất hiện nay là phải phải huy động lực lượng doanh nghiệp, nông dân liên kết chặt chẽ theo vùng, quản trị từ giống, thức ăn, chế biến, xuất khẩu… Bộ đã giao nhiệm vụ cho các viện thuỷ sản nghiên cứu, giải quyết cho được tình trạng con giống tôm, trước mắt là 2 loại giống tôm sú, tôm thẻ… phục vụ cho nhu cầu phát triển chăn nuôi. Đồng thời, bộ đang kết hợp với doanh nghiệp, địa phương phát triển theo hướng sinh thái chứ không phải thâm canh.
Tiềm năng tôm lớn * Sửa luật để giữ chân, thu hút doanh nghiệp đầu tư nông nghiệp
Trả lời vấn đề này, Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường cho biết, năm vừa qua có tín hiệu vui khi số doanh nghiệp đầu tư nông nghiệp tăng, nhưng tỷ lệ này vẫn thấp. Nguyên nhân chính là do chính sách chưa đủ hấp dẫn. Thủ tướng Chính phủ đã giao Bộ Kế hoạch và Đầu tư cùng các bộ ngành liên quan sửa Nghị định 210 (về chính sách khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn) và sẽ cố gắng trình Chính phủ trong tháng 9 này. Tinh thần là những gì tháo gỡ thì tháo gỡ thực sự. Bên cạnh đó là các vướng mắc về đất đai. Theo tinh thần chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, đã tổng hợp 6 nhóm vấn đề và đang có cơ sở để kiến nghị chỉnh sửa luật để tạo điều kiện hấp dẫn doanh nghiệp liên kết với dân.
* Hạn chế khâu chế biến, phát triển thị trường khiến thịt heo dư thừa
Ngành chăn nuôi heo đang gặp nhiều khó khăn * 8 giờ 25: Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường là "Tư lệnh ngành" đầu tiên đăng đàn trả lời chất vấn 3 nhóm vấn đề:
Giải pháp đột phá và lộ trình thực hiện có hiệu quả cơ cấu lại ngành nông nghiệp trong thời gian tới; Biện pháp nâng cao chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh của sản phẩm, gắn sản xuất với tiêu thụ sản phẩm, hướng đến xây dựng nền nông nghiệp hàng hóa, phát triển nông nghiệp bền vững; Công tác bảo tồn, bảo vệ, tái tạo và phát triển nguồn lợi thủy sản, quản lý các hoạt động khai thác thủy sản.
Các đại biểu Tôn Thị Ngọc Hạnh (Bình Phước); Nguyễn Sơn (Hà Tĩnh); Nguyễn Thị Ngọc Lan (Bắc Ninh); Trần Thị Hiền (Hà Nam); Nguyễn Thị Kim Thúy (Đà Nẵng);... chất vấn về: Giải quyết bất cập để DN, HTX tiếp cận vốn tín dụng ưu đãi 100.000 tỷ; giải pháp căn cơ để giải quyết tình trạng "được mùa mất giá, được giá mất mùa"; căn cứ xây dựng quy hoạch phát triển ngành chăn nuôi lợn; trách nhiệm của Bộ trưởng trong việc ngành chăn nuôi "vỡ trận", giải pháp căn cơ để khắc phục vấn đề này; vấn đề tiêu thụ nông sản qua các cửa khẩu (tạm nhập tái xuất); giải pháp đột phá thực sự để tái cơ cấu nông nghiệp...
Trả lời các đại biểu, Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường cho biết: Về tiếp cận gói tín dụng 100.000 tỷ.
Thứ nhất, tiếp tục quán triệt, tuyên truyền nâng cao nhận thức và tạo sự thống nhất về tính tất yếu và tầm quan trọng của thực hiện cơ cấu lại nông nghiệp đến các cấp, ngành, địa phương và người dân và về xây dựng nền sản xuất nông nghiệp hàng hóa trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế và biến đổi khí hậu; tăng cường vai trò, trách nhiệm của Lãnh đạo các cấp, ngành, địa phương trong tổ chức thực hiện chủ trương này.
Tiếp tục rà soát quy hoạch, chiến lược, kế hoạch sản xuất từng lĩnh vực và lợi thế của từng địa phương, tính đến nhu cầu thị trường (trong nước và thế giới) và ứng phó với BĐKH; cơ cấu lại sản phẩm theo 3 nhóm: (1) Nhóm sản phẩm chủ lực quốc gia (những sản phẩm có kim ngạch xuất khẩu từ 1,0 tỷ USD trở lên và thịt lợn, gia cầm), tiến hành rà soát quy hoạch và xây dựng vùng sản xuất hàng hóa tập trung, quy mô lớn, tổ chức hợp tác, liên kết theo chuỗi giá trị và ứng dụng khoa học công nghệ tiên tiến; (2) Nhóm sản phẩm chủ lực cấp tỉnh, các địa phương căn cứ lợi thế và điều kiện cụ thể, lựa chọn nhóm sản phẩm này để quy hoạch và đầu tư theo hướng như đối với sản phẩm quốc gia nhưng quy mô cấp địa phương; có chiến lược và giải pháp để mở rộng quy mô, sức cạnh tranh, từng bước bổ sung vào nhóm sản phẩm chủ lực quốc gia; (3) Nhóm sản phẩm vùng/miền là đặc sản của các địa phương, có chỉ dẫn địa lý cụ thể, nhưng có quy mô nhỏ, sẽ được xây dựng và phát triển gắn với xây dựng nông thôn mới ở xã theo mô hình “Mỗi làng, xã một sản phẩm”.
Thứ năm, tăng cường nghiên cứu,chuyển giao và ứng dụng khoa học công nghệ, phối hợp với Bộ Khoa học và Công nghệ giải quyết các vấn đề căn cốt trong chuỗi sản xuất, nhất là công nghệ giống, quy trình và các khâu chế biến, phân phối với cả 3 nhóm sản phẩm quốc gia, cấp tỉnh, sản phẩm địa phương; phát triển mạnh nông nghiệp công nghệ cao trong tất cả các lĩnh vực sản xuất và dịch vụ của ngành; khuyến khích các doanh nghiệp tham gia nghiên cứu, chuyển giao và ứng dụng công nghệ cao nhằm tạo đột phá về năng suất, chất lượng cây trồng, vật nuôi, nâng cao khả năng cạnh tranh, hiệu quả của ngành; đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm. Tiếp tục mở rộng quy mô và nâng cao chất lượng đào tạo nông dân, phát triển nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu CNH, HĐH của ngành.
Thứ sáu, đẩy mạnh hội nhập kinh tế quốc tế, phát triển thị trường
Bộ sẽ thành lập cơ quan quản lý tập trung, thúc đẩy chuỗi chế biến nông sản gắn với mở rộng thị trường; kết hợp với Bộ Công Thương, Bộ Ngoại giao, các địa phương, các hiệp hội ngành hàng, doanh nghiệp và tổ chức của nông dân để khai thác, mở rộng thị trường xuất khẩu, kể cả thị trường truyền thống và nhóm thị trường mới; tăng cường năng lực hội nhập quốc tế; nghiên cứu đánh giá các tác động của hội nhập quốc tế đem lại; tăng cường năng lực dự báo và thông tin thị trường trong nước và quốc tế; đẩy mạnh xúc tiến thương mại; hỗ trợ doanh nghiệp về các vấn đề pháp lý trong giải quyết tranh chấp thương mại, giảm thiểu rủi ro trong hội nhập quốc tế.
Phát triển mạnh thị trường trong nước, điều hành cân đối cung cầu các mặt hàng thực phẩm thiết yếu, nhạy cảm; phát triển hệ thống bán lẻ, xây dựng hình ảnh nông sản chất lượng cao, an toàn thực phẩm và phù hợp thị hiếu người tiêu dùng; đẩy nhanh hoàn thành xây dựng thương hiệu cho các sản phẩm chủ lực quốc gia, đặc sản địa phương gắn với chỉ dẫn địa lý.
Thứ bảy, tiếp tục huy động các nguồn lực để phát triển kết cấu hạtầng nông nghiệp, nông thôn ngày càng hiện đại, đáp ứng yêu cầu của nền sản xuất hàng hóa quy mô lớn, hội nhập quốc tế; tăng cường năng lực phòng chống, giảm nhẹ thiên tai và thích ứng với biến đổi khí hậu;cơ bản nâng cấp hệ thống cơ sở hạ tầng thiết yếu trên địa bàn xã, bao gồm cả các xã nghèo, xã đặc biệt khó khăn, tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển kinh tế - xã hội theo hướng CNH, HĐH và rút dần khoảng cách phát triển giữa các vùng miền.
Thứ tám, đẩy mạnh cải cách hành chính, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, tăng cường đào tạo và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực để nâng cao năng lực, hiệu lực và hiệu quả quản lý ngành từ trung ương đến địa phương. Kiện toàn, nâng cao chất lượng hoạt động của các Ban chỉ đạo và bộ máy giúp việc các cấp, tổ chức thực hiện có hiệu quả các nhiệm vụ về cơ cấu lại nông nghiệp gắn với xây dựng nông thôn mới.
Theo Bộ NNPTNT, để tạo được chuyển biến rõ rệt trong thực tế, cần triển khai đồng bộ cả 8 giải pháp trên, trong đó trọng tâm là phải (1) hoàn thiện cơ chế chính sách, (2) tăng cường nghiên cứu chuyển giao và ứng dụng KHCN và (3) đổi mới, phát triển các hình thức tổ chức sản xuất (đổi mới mô hình tăng trưởng) để tạo “đột phá” trong cơ cấu lại nông nghiệp.
