Bất chấp sự phản đối của nhiều nước trên thế giới, đúng 16 giờ (giờ địa phương) ngày 14-5, Mỹ đã chính thức mở Đại sứ quán tại Jerusalem. Tuy nhiên, động thái này đã đảo ngược chính sách đối ngoại của Mỹ trong nhiều thập niên qua đối với tiến trình hòa bình Trung Đông. Dự kiến, Liên đoàn Arab (AL) sẽ tổ chức một cuộc họp bất thường trong ngày 16-5 nhằm bàn về một số giải pháp nhằm “chống lại quyết định bất hợp pháp của Mỹ dời Đại sứ quán tới Jerusalem”.
Buổi khai trương đẫm máu
Tham dự buổi lễ có khoảng 800 người, trong đó dẫn đầu phái đoàn Mỹ là Thứ trưởng Ngoại giao John Sullivan. Ngoài ra trong phái đoàn Mỹ còn có trợ lý Nhà Trắng là con gái Ivanka, con rể Kushner của Tổng thống Mỹ Donald Trump và Bộ trưởng Tài chính Mỹ Steven Mnuchin. Bộ Ngoại giao Israel cho biết, có 86 đại sứ nước ngoài tại Israel được mời tham dự buổi lễ nhưng có tới 70% khách mời từ chối tới dự.
Mặc dù không tham dự trực tiếp lễ khai trương Đại sứ quán Mỹ tại Jerusalem nhưng Tổng thống Donald Trump đã có bài phát biểu qua video trước các quan khách. Trong đoạn video, ông Trump cho rằng, việc di dời Đại sứ quán Mỹ tới Jerusalem “là sự kiện mất rất nhiều thời gian mới đạt được”. Tuy nhiên, ông nhấn mạnh, Washington vẫn tìm kiếm một thỏa thuận hòa bình giữa Israel và Palestine, đồng thời nêu bật sự hỗ trợ của Mỹ đối với việc giữ nguyên trạng Núi Đền.
Buổi khai trương diễn ra trong bối cảnh người dân Palestine tiến hành biểu tình rầm rộ tại Dải Gaza và khu Bờ Tây vào ngày 14-5 - trùng với ngày Israel kỷ niệm 70 năm tuyên bố thành lập nhà nước Do Thái và để phản đối việc Mỹ chuyển đại sứ quán từ Tel Aviv đến Jerusalem. Đây được xem là cuộc biểu tình lớn nhất từ trước đến nay ở khu vực phía Đông Dải Gaza giáp biên giới Israel.
Hãng thông tấn chính thức của Palestine Wafa đưa tin Tổ chức Giải phóng Palestine (PLO) đã kêu gọi tiến hành cuộc tổng đình công khắp khu vực Bờ Tây và Dải Gaza nhằm phản ứng trước việc ít nhất 45 người dân Palestine thiệt mạng và khoảng 1.000 người bị thương trong các cuộc đụng độ với binh lính Israel ở biên giới Gaza cùng ngày.
Các nhà quan sát nhận định quyết định của Mỹ mở đại sứ quán mới tại Jerusalem cho thấy chính quyền của Tổng thống Trump đã hành động mà không quan tâm đến hậu quả từ làn sóng phản kháng của người Palestine và người Arab.
Thế giới quan ngại
Việc mở Đại sứ quán Mỹ tại Israel ở Jerusalem đã đảo ngược chính sách đối ngoại của Mỹ trong nhiều thập niên qua đối với tiến trình hòa bình Trung Đông, đặc biệt khi Washington đang giữ vai trò trung gian nhằm thúc đẩy một giải pháp toàn diện, công bằng và lâu dài cho cuộc xung đột giữa Palestine và Israel.
Vì vậy, quyết định của Mỹ chuyển Đại sứ quán nước này tại Israel đến Jerusalem đang làm gia tăng căng thẳng tại khu vực Trung Đông, khiến tiến trình hòa bình vốn đình trệ ở khu vực càng khó khăn hơn. Ngày 14-5, nhiều nước trên thế giới bày tỏ lo ngại. Trong khi Tổng thống Palestine gọi đây là “cú tát vào mặt” người Palestine và thế giới Arab, thì các ngoại trưởng thuộc các nước châu Âu cũng chỉ trích quyết định của Mỹ là thiếu khôn ngoan và có khả năng làm gia tăng căng thẳng.
Đại diện cấp cao của Liên minh châu Âu (EU) về chính sách an ninh và đối ngoại Federica Mogherini đã kêu gọi các bên “kiềm chế tối đa”. Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov cho biết Mátxcơva có thái độ tiêu cực trước việc Mỹ mở cửa đại sứ quán tại thành phố Jerusalem. Nga phản đối mọi hành động đơn phương thay đổi các nghị quyết quốc tế liên quan đến địa vị của Jerusalem.
Trong khi đó, Chánh Văn phòng Nội các Nhật Bản Yoshihide Suga cho biết Nhật Bản quan ngại và sẽ theo dõi sát sao diễn tiến của vụ việc này, đồng thời khẳng định lập trường của Tokyo là các vấn đề tranh cãi và quy chế của thành phố này phải được giải quyết thông qua đàm phán giữa người Israel và Palestine. Cùng chung quan điểm với Nhật Bản, Chủ tịch Quốc hội Iran Ali Larijani cảnh báo động thái của Mỹ tái bố trí Đại sứ quán nước này tại Israel sẽ thổi bùng lên những căng thẳng tại Trung Đông.
Để thể hiện tình đoàn kết với người dân Palestine, hàng ngàn người Maroc đã xuống đường tham gia tuần hành ngày 13-5 bày tỏ ủng hộ cuộc đấu tranh của người dân Palestine nhằm thành lập một nhà nước độc lập với thủ đô là Jerusalem, đồng thời phản đối quyết định của Mỹ chuyển Đại sứ quán đến thành phố này.
Cùng ngày, Jordan đã mạnh mẽ lên án Israel xâm phạm đền thờ Hồi giáo Al-Aqsa ở Đông Jerusalem và khiêu khích những tín đồ Hồi giáo đến cầu nguyện tại khu vực này. Trước đó, thủ lĩnh mạng lưới khủng bố quốc tế al-Qaeda Ayman al-Zawahiri đã kêu gọi người Hồi giáo tiến hành cuộc thánh chiến chống Mỹ.
