Sáng ngày 5-11, Quốc hội tiếp tục thảo luận tại hội trường về các báo cáo công tác của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao năm 2019; Công tác phòng ngừa, chống tội phạm và vi phạm pháp luật; Công tác thi hành án; Công tác phòng, chống tham nhũng năm 2019.
Trong sáng 5-11, đáng chú ý, vấn đề tội phạm môi trường được nhiều ĐBQH đặc biệt quan tâm, nhất là trong bối cảnh hàng loạt vụ ô nhiễm không khí, nguồn nước... nghiêm trọng xảy ra trong thời gian qua.
ĐB Trần Thị Quốc Khánh (Hà Nội) cho rằng, dù Chính phủ đã triển khai nhiều giải pháp nhưng ô nhiễm nước, không khí, môi trường sống ngày càng trầm trọng,... Người dân rất bức xúc. Đơn cử như vụ ô nhiễm nước sông Tô Lịch, sông Nhuệ dân bức xúc đã từ rất lâu rồi nhưng chính quyền và cơ quan quản lý chưa giải quyết. Mới đây nhất vụ xả thải làm ô nhiễm nguồn nước ăn của nhà máy nước sông Đà, gây phẫn nộ trong người dân. Tình trạng chôn lấp rác thải rắn chưa được khắc phục; Nhiều vụ bị phát hiện nhưng xử lý hình sự rất thấp, nên không có tác dụng răn đe.
“Báo cáo Chính phủ cho rằng do tội danh về ô nhiễm môi trường khó xác định là không thuyết phục. Phải chăng các cơ quan chức năng chưa làm hết trách nhiệm, chỉ xử lý hành chính mà không chú trọng xử hình sự. Chính phủ phải quan tâm vấn đề này”, ĐB Trần Thị Quốc Khánh nói.
Cũng về vấn đề tội phạm ô nhiễm môi trường, ĐB Ngô Sách Thực (Bắc Giang), Phó Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam dẫn kết quả thời gian qua, các cơ quan chức năng đã triển khai nhiều đợt cao điểm tấn công trấn áp tội phạm và vi phạm pháp luật về môi trường. Đã phát hiện 22.535 vụ vi phạm pháp luật về môi trường với 2.782 tổ chức và 20.663 cá nhân vi phạm; cơ quan điều tra đã khởi tố 355 vụ, 395 bị can; xử lý hành chính 19.600 trường hợp, phạt trên 243,5 tỷ đồng.
Tuy nhiên, ĐB Ngô Sách Thực cho rằng, tình hình tội phạm và vi phạm pháp luật về môi trường vẫn diễn ra trên các lĩnh vực: Hoạt động xả thải vượt quy chuẩn tại các khu, cụm công nghiệp; Chuyển giao, xử lý chất thải rắn công nghiệp, chất thải nguy hại không đúng quy định; Nhập khẩu phế liệu, thiết bị máy móc đã qua sử dụng trái quy định pháp luật về bảo vệ môi trường; Ô nhiễm nguồn nước do nước thải công nghiệp, các khu chăn nuôi tập trung, gây thiệt hại về tài sản và môi trường sống, gây bức xúc trong nhân dân.
Các vi phạm pháp luật về vệ sinh, an toàn thực phẩm diễn biến phức tạp và mới đây nhất là vụ gây ô nhiệm nguồn nước sông Đà ở Hòa Bình, làm đảo lộn cuộc sống của người dân.
“Việc xử lý vi phạm về môi trường vừa qua đã được quan tâm hơn, nhưng vẫn chưa đủ sức răn đe. Số vụ xử lý hình sự chưa nhiều so với số vi phạm phát hiện được, chỉ chiếm 1,58%. Tại sao vậy? Có phải nguyên nhân chủ yếu là một số tội danh về môi trường khó xác định thiệt hại như báo cáo Chính phủ đã nêu, hay còn có nguyên nhân nào khác”, ĐB đặt vấn đề.
Phó Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam cho rằng, là do việc xử lý các vi phạm pháp luật về môi trường chưa nghiêm, có nơi còn né tránh; có hiện tượng nhờn luật, coi thường pháp luật, chấp nhận phạt cho tồn tại, sau vẫn tái phạm. Đặc biệt, tội phạm về môi trường theo Bộ luật Hình sự năm 2015 không có tội nào được phân loại là tội phạm đặc biệt nghiêm trọng (vì không có tội danh nào có khung hình phạt cao đến 20 năm, chung thân, tử hình) trong khi hậu quả của tội phạm này gây ra cho môi trường là rất lớn.
Bên cạnh đó, các quy định pháp luật về thanh tra, kiểm tra trong lĩnh vực môi trường hiện nay còn thiếu hoặc chưa được sửa đổi kịp thời. Luật thanh tra quy định các đoàn thanh tra phải thông báo trước, chỉ được làm việc trong giờ hành chính, trong khi hoạt động sản xuất, kinh doanh của các cơ sở ngoài giờ hành chính là khá phổ biến. Vì vậy, các đối tượng lại luôn tìm cách đối phó với các lực lượng chức năng, lợi dụng quy định này để tiến hành xả trộm chất thải vào ban đêm. Do đó, ông Ngô Sách Thực đề nghị cần có thanh tra, kiểm tra đột xuất để phát hiện các hành vi xả thải trộm.
Ông Ngô Sách Thực đề nghị cần hoàn thiện các quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường đảm bảo tính đồng bộ, khả thi. Kiên quyết không để tình trạng nể nang, né tránh, ngại va chạm, tiêu cực, lợi ích nhóm chi phối. Xây dựng, bổ sung hệ thống chế tài đủ mạnh, đủ sức răn đe và kiên quyết xử lý đối với các hành vi vi phạm pháp luật về môi trường.
“Đề nghị phải rà lại các quy định về xử phạt hành chính lĩnh vực môi trường, đánh giá lại tác dụng của xử phạt hành chính, xử lý nặng hơn khi tái phạm. Công khai các xử phạt hành chính về môi trường lần 1, lần 2..., các cơ sở tái phạm, các vụ việc chuyển sang cơ quan điều tra để khởi tố, điều tra”, ông Ngô Sách Thực nói.
Cùng với đó, cần công khai xét xử các vụ vi phạm môi trường, lựa chọn vụ việc điển hình để có tính răn đe chung, tránh việc đổ lỗi cho khách quan hoặc đưa nhiều nguyên nhân trốn tránh trách nhiệm của tổ chức và cá nhân.
