Vụ việc “gạo cháy” ở Vĩnh Long và gạo ST25 giả tại Hà Nội những ngày qua đã bộc lộ rõ lỗ hổng trong quản lý chất lượng. Gạo không chỉ là mặt hàng thiết yếu mà còn đại diện cho hình ảnh và thương hiệu Việt Nam trên thị trường toàn cầu. Khi thông tin tiêu cực như “gạo cháy thành than” xuất hiện trên mạng xã hội và báo chí trước khi có kết luận kiểm nghiệm chính thức, tâm lý hoang mang lan nhanh, đe dọa nghiêm trọng đến hình ảnh quốc gia trong mắt bạn bè quốc tế.
Gạo ST25 từng được vinh danh là “ngon nhất thế giới” cũng không tránh khỏi bị làm giả, bị kéo vào vòng xoáy nghi ngờ. Một sản phẩm từng là niềm tự hào của người Việt trên thị trường quốc tế bỗng trở thành nạn nhân của những tin đồn và gian lận thương mại ngay trên sân nhà. Trong vụ “gạo cháy thành than” ở Vĩnh Long, cơ quan chức năng đã lấy mẫu kiểm nghiệm, nhưng kết quả chưa có thì tin đồn vẫn lan rộng. Tương tự, dù vụ gạo ST25 giả tại Hà Nội đã được xử lý, song vẫn khiến người tiêu dùng ít nhiều hoài nghi.
Để tránh những cú sốc tương tự trong tương lai, ngành lúa gạo Việt Nam nên có một chiến lược bài bản và đồng bộ. Trước hết, cơ quan quản lý chủ động và minh bạch trong công tác truyền thông. Khi xuất hiện nghi vấn về chất lượng sản phẩm, nên lấy ngay mẫu kiểm nghiệm, công bố kết quả dựa trên dữ liệu khoa học, rõ ràng, dễ hiểu. Thông tin được truyền tải kịp thời qua báo đài chính thống, website, mạng xã hội của cơ quan chức năng, nhằm ngăn chặn tin đồn lan rộng và giữ ổn định thị trường từ sớm.
Song song đó, thành lập bộ phận phản ứng nhanh về truyền thông trong ngành nông nghiệp, có chức năng theo dõi liên tục mạng xã hội, báo chí... để kịp thời phát hiện, xác minh và xử lý thông tin sai. Bộ phận này hoạt động linh hoạt, phối hợp chặt chẽ với các cơ quan quản lý chuyên ngành, hiệp hội ngành hàng, doanh nghiệp và chuyên gia truyền thông để xây dựng quy trình phát ngôn chuyên nghiệp.
Về lâu dài, để xây dựng thương hiệu gạo Việt bền vững, nên đồng bộ từ minh bạch chuỗi giá trị đến truyền thông dài hạn. Đồng thời, hỗ trợ doanh nghiệp và địa phương đăng ký, bảo hộ thương hiệu trong và ngoài nước. Doanh nghiệp và ngành lúa gạo nên chủ động xây dựng kịch bản truyền thông phù hợp, đầu tư vào công nghệ truy xuất nguồn gốc như mã QR, tem điện tử hay blockchain để minh bạch thông tin sản phẩm, giúp người tiêu dùng dễ dàng phân biệt hàng thật, hàng giả và gia tăng độ tin cậy, góp phần củng cố uy tín cho cả chuỗi giá trị lúa gạo Việt.
Bên cạnh đó, chuẩn hóa chất lượng gạo Việt theo tiêu chuẩn quốc tế và khuyến khích nông dân áp dụng quy trình sản xuất bền vững như VietGAP, GlobalGAP hay hữu cơ để nâng cao giá trị sản phẩm. Hỗ trợ nông dân tiếp cận khoa học kỹ thuật, tổ chức lại sản xuất theo mô hình hợp tác hoặc liên kết chuỗi với doanh nghiệp để ổn định đầu ra và nâng cao thu nhập. Doanh nghiệp nhỏ và hợp tác xã rất cần được hỗ trợ nâng cao năng lực quản trị, xây dựng thương hiệu và tiếp cận thị trường thông qua đào tạo, tín dụng và kết nối thương mại.
Xây dựng thương hiệu gạo Việt đòi hỏi một chiến lược bài bản, dài hạn và sự phối hợp chặt chẽ giữa Nhà nước, doanh nghiệp, nông dân và người tiêu dùng. Việc ứng dụng công nghệ truy xuất nguồn gốc, tăng cường giám sát thị trường và xử lý nghiêm hành vi làm giả, làm nhái là nền tảng để khẳng định giá trị thực và bảo vệ uy tín gạo Việt trên cả thị trường trong nước lẫn quốc tế.
