Nguy cơ có thực
Trong thông báo đưa ra ngày 15-6, ông Esmaeil Kowsari, thành viên Ủy ban An ninh quốc gia và Chính sách Đối ngoại Quốc hội Iran, nhấn mạnh, Tehran đang nghiêm túc xem xét khả năng đóng cửa eo biển Hormuz, nằm giữa vịnh Ba Tư và vịnh Oman, vốn là một trong những tuyến đường hàng hải quan trọng nhất thế giới. Sự phụ thuộc của thị trường năng lượng toàn cầu vào hải trình qua eo biển Hormuz khiến bất kỳ sự gián đoạn nào tại đây đều có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng, từ việc tăng giá dầu đột biến đến khủng hoảng năng lượng diện rộng.
Eo biển Hormuz không chỉ quan trọng với dầu mỏ mà còn là tuyến vận chuyển khí tự nhiên hóa lỏng (LNG), nhất là từ Qatar, quốc gia xuất khẩu LNG lớn nhất thế giới. Trường hợp xung đột lan rộng toàn khu vực, có thể kéo theo sự tham gia của các cường quốc khác, làm phức tạp thêm tình hình và kéo dài thời gian gián đoạn.
Nếu eo biển Hormuz bị phong tỏa hoặc gián đoạn, hệ quả kinh tế sẽ lan tỏa nhanh chóng. Giá dầu tăng vọt sẽ đẩy chi phí vận chuyển và sản xuất lên cao, làm gia tăng lạm phát ở nhiều quốc gia. Các nền kinh tế đang phục hồi sau đại dịch Covid-19 hoặc đối mặt với suy thoái sẽ chịu tác động nặng nề nhất. Ví dụ, châu Âu, vốn đang tìm cách giảm phụ thuộc vào năng lượng Nga, có thể rơi vào tình trạng thiếu hụt năng lượng nghiêm trọng nếu nguồn cung từ Trung Đông bị gián đoạn. Các quốc gia như Ấn Độ và Hàn Quốc, phụ thuộc lớn vào dầu nhập khẩu qua Hormuz, cũng sẽ đối mặt với áp lực suy giảm kinh tế lớn.
Giải pháp nhất thời
Để đối phó, các quốc gia tiêu thụ dầu lớn như Mỹ có thể khai thác kho dự trữ dầu chiến lược (SPR) để bù đắp nguồn cung tạm thời. Tuy nhiên, lượng dầu dự trữ này chỉ đủ để đáp ứng nhu cầu trong ngắn hạn và việc sử dụng SPR có thể làm suy yếu khả năng ứng phó lâu dài của các nước.
Một giải pháp khác là tăng cường sản xuất dầu từ các khu vực ngoài Trung Đông, như Mỹ, Canada hay biển Bắc, nhưng việc này đòi hỏi thời gian và đầu tư lớn, khó thể đáp ứng ngay lập tức. Các quốc gia cũng có thể chuyển hướng sang nguồn năng lượng tái tạo hoặc khí đốt từ các khu vực khác, nhưng quá trình chuyển đổi này không thể diễn ra nhanh chóng.
Về phía các nước xuất khẩu dầu, Saudi Arabia và các thành viên OPEC có thể tăng sản lượng bù đắp, nhưng khả năng này bị giới hạn bởi các cam kết cắt giảm sản lượng trước đó. Iran cũng sẽ chịu thiệt hại nặng nề nếu eo biển Hormuz bị phong tỏa, vì đây là tuyến đường xuất khẩu chính của họ.
Có thể nói, đa dạng hóa nguồn cung năng lượng và đầu tư vào các tuyến đường vận chuyển thay thế, như đường ống dẫn dầu qua Saudi Arabia hoặc cảng Fujairah, cũng là những giải pháp dài hạn để giảm sự phụ thuộc vào Hormuz.
Trên nền tảng X, quân đội Israel ngày 15-6 phát cảnh báo sơ tán đối với những người dân Iran đang sinh sống gần các lò phản ứng hạt nhân và cơ sở sản xuất vũ khí quân sự tại Iran. Cùng ngày, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Israel Israel Katz tuyên bố quân đội nước này sẽ tấn công nhằm vào những địa điểm trên, bao gồm thủ đô Tehran của Iran. Phía Israel cho biết các đợt tấn công của Iran đã khiến ít nhất 9 người chết, gần 200 người bị thương. Về phía Tehran, các cuộc không kích của Israel đã khiến 78 người Iran chết, hơn 320 người bị thương.
