ĐBSCL: Tái phát cúm gia cầm

Từ đầu tháng 10 đến nay, dịch cúm gia cầm (CGC) tái phát trở lại tại 4 tỉnh Trà Vinh, Quảng Trị, Cao Bằng và Bến Tre chủ yếu trên đàn vịt chạy đồng. Do tập quán chăn nuôi nhỏ lẻ truyền thống, người chăn nuôi không khai báo khi tái đàn, không tiêm phòng hoặc tiêm phòng không đủ liều, chính quyền và thú y cơ sở thiếu chặt chẽ, lơ là trong quản lý, không phát hiện kịp thời nên dịch bệnh cứ dây dưa, tái đi tái lại.

Nhà nước “phát “ dân chưa “động”

Ở Trà Vinh năm 2007 xuất hiện 6 ổ dịch CGC ở 5 xã, 1 phường:  Phước Hưng (Trà Cú); Thanh Mỹ (Châu Thành); Nhị trường, Trường Thọ (Cầu Ngang); Huyền Hội (Càng Long) và phường 9, thị xã Trà Vinh. 

Đúng như lời cảnh báo của các nhà khoa học trong nước và quốc tế,  những tháng cuối năm đến tháng 3-2008, dịch CGC ở nước ta có nguy cơ tái phát cao do khí hậu chuyển lạnh (là điều kiện cho virus CGC tồn tại và phát triển trong môi trường, đàn gia cầm, chim di cư).

Tại ĐBSCL, sau khi dịch CGC tái phát tại Trà Vinh, việc triển khai phòng chống dịch chưa thật sự triệt để, tiêm phòng CGC đợt 2 chậm, quản lý vịt chạy đồng lỏng lẻo; ở nhiều nơi, tình trạng giết mổ, kinh doanh gia súc gia cầm  tràn lan nên chỉ trong tháng 12 bùng phát thêm 4 ổ dịch mới.

Đầu tháng 12 dịch CGC tái phát ở đàn vịt 1.200 con của ông Sơn Lang (ấp Giồng Thành, xã Nhị Trường, huyện Cầu Ngang). Đàn vịt này có khoảng 100 con bị chết từ ngày 2-12 và qua lấy mẫu xét nghiệm cho kết quả dương tính với virus H5N1... Ngày 26-12, Trung tâm Thú y vùng VII - Cần Thơ thông báo kết quả xét nghiệm các mẫu bệnh phẩm ở đàn vịt 685 con của hộ anh Thạch Oanh (ấp Căn Nôm, xã Trường Thọ, huyện Cầu Ngang) cũng dương tính với virus H5N1. Sau huyện Cầu Ngang, dịch lây lan sang phường 9, thị xã Trà Vinh và ngày 29-12 khi những tờ lịch cuối cùng năm 2007 sắp kết thúc thì dịch lại phát triển sang xã Huyền Hội, huyện Càng Long…

Theo chân đoàn cán bộ thú y tỉnh, huyện vào tâm điểm vùng dịch ấp Căn Nom, xã Trường Thọ, huyện Cầu Ngang (Trà Vinh) sau 7 ngày xảy ra dịch cúm(22-12-2007) chúng tôi ghi nhận sự lơ là của người chăn nuôi trong công tác phòng chống dịch. Anh Thạch Phiếp, chủ đàn vịt chạy đồng 30 ngày tuổi, cách điểm xảy ra dịch cúm của anh Thạch Oanh khoảng 500m thản nhiên, cho biết: “Nghề nuôi vịt chạy đồng ở đây có từ lâu đời, vịt tôi tiêm phòng đợt 1 rồi chắc không có cúm đâu. Hàng trăm hộ nuôi vịt ở đây ai xui thì bị dịch bệnh, chớ đâu có bị hết”. Chủ quan, thiếu hiểu biết khoa học về dịch CGC nên người chăn nuôi lơ là “khoán trắng” cho nhà nước, ngành chức năng trong phòng chống CGC.

Ông Lê Thành Thái, Chủ tịch Ủy ban Nhân dân huyện Cầu Ngang âu lo: “Nhà nước “phát” nhưng dân chưa “động” cứ chăn nuôi theo kiểu truyền thống như hiện nay thì công tác ngăn ngừa, phòng chống rất khó khăn. Nên chăng cần có biện pháp chế tài mạnh hơn quản lý nguồn con giống sạch bệnh từ gốc (tiêm phòng 15 ngày tuổi) trước khi xuất bán cho người nuôi, hạn chế từng bước phong trào chăn nuôi nhỏ lẻ, thả rong, quy hoạch vùng chăn nuôi tập trung, đầu tư vốn, khuyến khích người dân phát triển mô hình nuôi công nghiệp…”.  

Vịt vẫn chạy đầy đồng

Xuôi theo quốc lộ 53, trên những cánh đồng lúa vừa thu hoạch xong vụ thu đông- mùa xã Bình Phú, Phương Thạnh (Càng Long), Long Sơn, Hiệp Mỹ Tây,… (Cầu Ngang) tỉnh Trà Vinh nhiều đàn vịt chạy đồng (từ hàng trăm đến hàng ngàn con) đua nhau rút rỉa vào từng gốc rạ, đống rơm để tìm những hạt lúa rơi rụng.

Nông dân Nguyễn Văn Tứ, xã Bình Phú (Càng Long) đang hí hới trên đồng “thu gọi” đàn vịt hơn 1.000 con đưa lên xe ba gác di chuyển về đồng lúa mới Trà Cú, Cầu Ngang đang vào đợt thu hoạch lúa mùa sớm. Trà Vinh đang tái phát vịt cúm gia cầm, di chuyển vịt công khai nếu gặp kiểm dịch thì sao? Nhìn tôi với cặp mắt dò xét, anh Tứ, chủ đàn vịt chạy đồng nói tỉnh khô: “Vịt được tiêm phòng 100%, được cấp sổ quản lý của cơ quan thú y nên lo gì phạt vạ!”.

Bà Lê Tuyết Hồng, Phó Giám đốc Sở NN-PTNT Trà Vinh, Chi cục trưởng Chi cục Thú y tỉnh bức xúc: “Ổ dịch mới vừa xảy ra trên đàn thủy cầm xã Trường Thọ, huyện Cầu Ngang do mới tái đàn nên chưa tiêm phòng vaccine đủ liều (liều 2). Sau khi nhận kết quả kiểm tra đều dương tính với virus H5N1, chi cục thú y tỉnh kết hợp với lực lượng thú y huyện, xã cho tiêu hủy toàn bộ đàn thủy cầm mắc bệnh, đồng thời tăng cường phun xịt hóa chất tiêu độc khử trùng tại ổ dịch và xung quanh, khống chế không để dịch bệnh lây lan.

Do ổ dịch xảy ra tại một hộ chăn nuôi vịt nằm giữa đồng rộng nên công việc bao vây, dập dịch khá thuận lợi. Chi cục thú y tỉnh cử đoàn cán bộ xuống xã tăng cường giám sát diễn biến dịch bệnh trong 21 ngày tới. Hiện nay, trên địa bàn xảy ra dịch có 118 hộ nuôi vịt chạy đồng với số lượng hơn 124.000 con, nếu công tác quản lý tiêm  phòng thiếu chặt chẽ, không đủ liều nguy cơ bùng phát dịch rất cao”.

Theo Chi cục Thú y tỉnh Trà Vinh cho biết, toàn tỉnh hiện có khoảng 3 triệu thủy cầm vừa tái đàn. Trà Vinh đang trong đợt tiêm phòng vaccine CGC đợt 2-2007. Tỉnh đang cho tiến hành đẩy nhanh tiến độ tiêm phòng và tiêm bổ sung ngay các đàn thủy cầm.

Cần thay đổi cách chăn nuôi

Chăn nuôi gia cầm là  truyền  thống ở Việt Nam, sản phẩm gia cầm không chỉ là nguồn cung cấp thực phẩm có giá trị mà còn in đậm trong đời sống xã hội bởi một nền văn hóa ẩm thực, nó được sử dụng nhiều trong những ngày giỗ, ngày tết và lễ hội. Với những lý do đó, sản phẩm gia cầm luôn có vị trí trên thị trường tiêu thụ, đã góp phần thúc đẩy chăn nuôi phát triển, tạo thêm việc làm, tăng thu nhập cho người chăn nuôi.

Tuy nhiên, không nên vì lợi nhuận hấp dẫn trước mắt mà người nuôi gà, vịt xem thường sức khỏe, sinh mạng chính mình và của cộng đồng, mà cần tuân thủ nghiêm ngặt các quy định của nhà nước. Ông Nguyễn Đăng Vang, Cục trưởng Cục Chăn nuôi nhận định: “Chăn nuôi gia cầm nhỏ lẻ hộ gia đình trên cả nước vẫn phát triển mạnh trong thời gian qua.

Ngay cả với đàn vịt, tình trạng chăn nuôi vịt thả rong đang tiếp tục phát triển tại nhiều địa phương với tổng đàn lên đến 58 triệu con. Ngăn chặn dịch bệnh, cót lõi của vấn đề là, bên cạnh sự hỗ trợ của nhà nước về tiêm phòng, người dân phải thay đổi tư duy, tập quán trong chăn nuôi…”.

Còn theo Thứ trưởng Bùi Bá Bổng, một khó khăn nữa là sự yếu kém của hệ thống giám sát CGC tại cấp thôn và xã. Sự yếu kém này một phần do hệ thống không đủ nhân lực, song phần khác do tư tưởng chủ quan hoặc thiếu trách nhiệm thể hiện trong việc chậm báo cáo dịch hay thậm chí giấu dịch. Để có thịt gia cầm sạch, an toàn, cần thiết phải tổ chức chăn nuôi theo mô hình khép kín từ trang trại đến tiêu thụ sản phẩm và phải có thương hiệu sản phẩm.

Làm được điều này sẽ ngăn ngừa ngay từ đầu sự ô nhiễm sản phẩm, mới có điều kiện quản lý kiểm soát vệ sinh thú y, kiểm soát giết mổ và tiêu thụ sản xuất theo mô hình khép kín tạo điều kiện tốt cho khâu vệ sinh phòng dịch, sản phẩm có thương hiệu, người tiêu dùng yên tâm, đầu ra của sản phẩm được đảm bảo mới có thể giúp cho phát triển chăn nuôi gia cầm bền vững. Đặc biệt trong tình hình dịch CGC H5N1 đang bùng phát như hiện nay ở Việt Nam cũng như trên thế giới. Sự cần thiết phải tổ chức ngành chăn nuôi gia cầm theo hướng tập trung, khép kín. Xóa bỏ hình thức chăn nuôi, giết mổ gia cầm phân tản như hiện nay, là vấn đề bức bách.

Có thể nói, việc phòng chống dịch bệnh CGC H5N1 chưa phải đã đến hồi kết. Nếu không sớm quy hoạch, tập hợp nông dân, tổ chức lại ngành chăn nuôi theo những loại hình hợp tác phù hợp, tiến lên công nghiệp hóa, không sớm tạo được mối liên kết “nhiều nhà” một cách bền vững nhằm hình thành và phát triển những thương hiệu sản phẩm sạch, an toàn, thì người chăn nuôi lẫn nhà nước, người tiêu dùng sẽ tiếp tục khốn đốn, bất an.

Đình Cảnh