Hiểu tác hại để phòng tránh
Cuối tuần qua, gia đình bà Huỳnh Thị Quí (ngụ xã Tân Nhựt, TPHCM) phấn khởi khi được nhân viên Xí nghiệp Cấp nước sinh hoạt nông thôn TPHCM (trực thuộc SAWACO) đến nhà trám lấp giếng khoan miễn phí. Trước đây, gia đình bà sử dụng nước giếng khoan để sinh hoạt, ăn uống. Mấy năm trước, khi nguồn nước máy sạch được kéo đến nhà thì gia đình bà chuyển sang sử dụng nước máy.
Từ khi có giếng khoan, gia đình bà Quí phải dùng máy bơm lên rồi lọc qua than, sỏi và phải thay lọc thường xuyên. “Muốn có nước sạch là phải mua than, mua đá, rồi còn phải thường xuyên vệ sinh bồn nước. Cực lắm!”, bà Quí kể và vui vẻ cho biết, đến khi có nước máy thì gia đình bà chuyển qua sử dụng nước máy sạch. Nước sạch tiện lợi hơn do không phải bơm, khỏi phải lọc, không còn sợ mất vệ sinh hay ảnh hưởng sức khỏe như trước nữa. “Trước đây, gia đình tôi không biết, cứ nghĩ nước giếng bơm lên là xài bình thường. Đến khi được tuyên truyền, tôi và mọi người trong gia đình mới nhận thấy rõ tác hại của việc sử dụng nước ngầm lâu dài không tốt, gây ảnh hưởng lớn đến sức khỏe”, bà Quí nói.
Không chỉ gia đình bà Quí, mà hàng trăm gia đình sinh sống tại TPHCM cũng được các đơn vị trực thuộc SAWACO hỗ trợ trám lấp giếng khoan miễn phí. Đây là chương trình tuyên truyền để người dân hạn chế khai thác, sử dụng nước ngầm do SAWACO phối hợp với các phường, xã trên địa bàn TPHCM và Trung tâm Kiểm soát bệnh tật TPHCM (HCDC) thực hiện.
Hoạt động này nhằm tuyên truyền nâng cao nhận thức người dân về những tác động tiêu cực của việc khai thác và sử dụng nước ngầm; vận động cộng đồng hạn chế khai thác và sử dụng nước ngầm, góp phần bảo vệ tài nguyên nước ngầm, hạn chế tình trạng sụt lún đất. Các hoạt động này còn lồng ghép, giúp người dân nhận biết được các chiêu trò lừa đảo liên quan đến dịch vụ cấp nước...
Theo SAWACO, tình trạng khai thác trái phép nước ngầm thiếu kiểm soát tại TPHCM đang dẫn đến tình trạng nguồn nước ngày càng cạn kiệt, gây sụt lún và ô nhiễm môi trường. Điều đó đòi hỏi nếu không kiểm soát nghiêm ngặt, hệ quả là nguồn nước ngầm ngày càng suy kiệt, chất lượng môi trường suy giảm và sức khỏe cộng đồng bị đe dọa. Do đó, để đạt được hiệu quả cao nhất, việc hợp tác và chung tay của cộng đồng là vô cùng quan trọng. Mỗi cá nhân, từng hộ gia đình và doanh nghiệp đều phải tham gia tích cực vào các chiến dịch vận động sử dụng nước sạch và bảo vệ nguồn nước ngầm.
Ông Phạm Nhật Trường, Phó Chủ tịch UBND xã Tân Nhựt, cho biết, thời gian qua, xã triển khai nhiều giải pháp nâng cao tỷ lệ hộ dân sử dụng nước máy sạch, đồng thời đẩy mạnh công tác tuyên truyền về tác hại của việc sử dụng nước từ giếng khoan không đảm bảo chất lượng. Địa phương cũng vận động, hỗ trợ người dân lắp đặt mới, thay thế đồng hồ nước tại các hộ gia đình. Đến nay, xã Tân Nhựt đã có gần 33.290 hộ dân được sử dụng nước sạch qua hệ thống đồng hồ, đạt tỷ lệ 99,64%.
Chung tay bảo vệ nguồn nước ngầm
Ông Nguyễn Mười, Giám đốc Xí nghiệp Cấp nước sinh hoạt nông thôn TPHCM, cho biết, đơn vị đang quản lý việc cấp nước cho gần 150.000 khách hàng tại khu vực nông thôn của 7 xã ở TPHCM. Trong số này có khoảng 10% hộ dân vẫn sử dụng nguồn nước ngầm từ các giếng khoan, chủ yếu tập trung ở những nơi chưa có mạng lưới cấp nước sạch phủ đến. Việc khai thác và sử dụng nước ngầm phần lớn do nhu cầu thực tế của người dân, đặc biệt là tại các khu vực vùng sâu, vùng giáp ranh nông thôn - đô thị, nơi việc phát triển hạ tầng còn gặp khó khăn.
Theo ông Nguyễn Mười, hiện tỷ lệ hộ dân ở khu vực do xí nghiệp quản lý được cấp nước sạch đạt trên 96%. Tuy nhiên, vẫn còn một số ít hộ dân ở những vùng hạ tầng chưa hoàn thiện, nơi có địa hình khó tiếp cận, đang được cung cấp nước qua xe bồn hoặc các hình thức tạm thời khác. Về nguyên tắc, 100% hộ dân đều được tiếp cận nguồn nước sạch, nhưng vẫn còn một bộ phận nhỏ người dân sử dụng nước ngầm do thói quen hoặc điều kiện cá nhân.
Theo địa giới hành chính cũ trước ngày 1-7-2025, tại TPHCM, sản lượng khai thác nước ngầm là khoảng 500.000m3 /ngày. Số lượng giếng khoan ước tính khoảng 100.000 giếng. Việc khai thác và sử dụng nước ngầm dẫn đến nhiều hệ lụy về đời sống và sức khỏe của người dân.
Nhằm bảo vệ nguồn tài nguyên quý giá này, TPHCM xây dựng lộ trình giảm dần lượng khai thác nước ngầm, hướng tới việc chấm dứt hoàn toàn khai thác vào năm 2030. Ông Lý Bửu Nghĩa, Phó Tổng Giám đốc SAWACO, nhấn mạnh, nước là nguồn tài nguyên vô giá, gắn liền với sự sống và sự phát triển bền vững của mỗi quốc gia. Tuy nhiên, tình trạng khai thác nước ngầm quá mức trong thời gian qua đã để lại nhiều hệ lụy nghiêm trọng như sụt lún nền đất, suy giảm mực nước ngầm, gia tăng ô nhiễm nguồn nước và ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống của người dân.
Nhận thức rõ vấn đề này, trong những năm qua, UBND TPHCM đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo nhằm giảm thiểu việc khai thác nước ngầm. Với vai trò là đơn vị chủ lực trong việc cung cấp nước sạch cho người dân TPHCM, SAWACO luôn đồng hành cùng chính quyền thành phố trong nỗ lực bảo vệ tài nguyên nước ngầm thông qua những hành động cụ thể, thiết thực như: đẩy mạnh tuyên truyền người dân hạn chế sử dụng nước ngầm, triển khai chương trình trám lấp các giếng khoan không còn sử dụng, lắp đặt trụ nước uống tại vòi ở nhiều khu vực công cộng… “Thông qua chương trình lần này, SAWACO mong muốn lan tỏa, kêu gọi cộng đồng cùng chung tay bảo vệ nguồn nước ngầm quý giá bằng việc hạn chế khoan giếng mới, đóng giếng cũ không còn sử dụng, tiết kiệm nước và ưu tiên sử dụng nguồn nước sạch. SAWACO cũng cam kết tiếp tục đồng hành trong việc nâng cao ý thức bảo vệ tài nguyên nước. Với sự đồng lòng và trách nhiệm, thông điệp hôm nay sẽ lan tỏa sâu rộng, góp phần gìn giữ môi trường sống cho hiện tại và tương lai”, ông Lý Bửu Nghĩa bày tỏ.
Về lộ trình hỗ trợ trám lấp giếng khoan, ông Nguyễn Mười cho biết, việc triển khai đồng loạt là khó khả thi do liên quan đến kinh phí lớn. Hiện nay, Xí nghiệp hỗ trợ toàn bộ chi phí trám lấp, ưu tiên cho các khu vực đã có mạng lưới cấp nước ổn định. Trong thời gian tới, xí nghiệp sẽ tiếp tục phối hợp cùng chính quyền địa phương để vận động người dân, đẩy mạnh truyền thông, nâng cao nhận thức về tác hại của việc sử dụng nước ngầm và khuyến khích chuyển sang sử dụng nguồn nước máy đạt chuẩn, vì sức khỏe và sự an toàn của cộng đồng.
Trong đợt tuyên truyền, vận động người dân hạn chế khai thác và sử dụng nước ngầm - Vì sức khỏe cộng đồng được SAWACO triển khai lần này, đơn vị thực hiện nhiều hình thức phong phú như: tuyên truyền lưu động, hướng dẫn sử dụng ứng dụng chăm sóc khách hàng SAWACO, truyền thông phòng chống lừa đảo. SAWACO còn tổ chức các hoạt động trải nghiệm thực tế như gian hàng thực tế ảo (VR) tái hiện vòng tuần hoàn nước, gian hàng khoa học vui dành cho học sinh giúp tăng cường tương tác và lan tỏa thông điệp về sử dụng nước an toàn một cách sinh động, dễ hiểu.
Theo ThS Nguyễn Thành Luân, Chuyên viên Khoa Sức khỏe cộng đồng - Môi trường và Bệnh nghề nghiệp, người dân cần hiểu rõ sự khác biệt giữa nguồn nước ngầm và nước sạch để có lựa chọn đúng đắn trong sinh hoạt hàng ngày. Ông cho rằng, việc sử dụng nước ngầm tiềm ẩn nhiều nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe. Cụ thể, nguồn nước có độ pH thấp dễ gây kích ứng, viêm da, đặc biệt với người có làn da nhạy cảm; nước ngầm bị ô nhiễm hữu cơ có thể làm tăng nguy cơ ung thư. Ngoài ra, việc khai thác và dùng nước ngầm chưa qua khử trùng còn dễ phát sinh dịch bệnh đường tiêu hóa như tiêu chảy, tả, nhiễm ký sinh trùng, ngộ độc do hóa chất. Không chỉ ảnh hưởng sức khỏe, việc khai thác nước ngầm quá mức còn gây hệ lụy cho môi trường gây sụt lún, xâm nhập mặn, ô nhiễm chất độc… Từ thực tế đó, ThS Nguyễn Thành Luân khuyến nghị người dân nên ưu tiên sử dụng nguồn nước máy, nước sạch tập trung do thành phố cung cấp để bảo vệ sức khỏe, góp phần bảo vệ môi trường.
