Quả đúng đó là công việc nhẫn nại và giàu lòng trắc ẩn. Hơn 60 năm đã trôi qua nhưng đến nay người ta tiếp tục tìm kiếm hài cốt những chiến sĩ Hồng quân ngã gục trong chiến dịch vĩ đại bảo vệ tổ quốc. Đây không phải là chương trình của chính phủ. Hầu hết người tham gia tìm kiếm thi hài binh lính Liên Xô thời Thế chiến Thứ hai đều là thành phần tình nguyện…
Dấu tích nơi Thung lũng kiêu hùng
Mỗi mùa xuân, sau khi tuyết tan, nhóm tình nguyện tìm kiếm thi hài chiến sĩ Hồng quân tại Mozhaysk lại chuẩn bị cuốc xẻng, máy dò kim loại… và bắt đầu lên đường. Mùa xuân năm nay, họ đã làm việc suốt hai tuần và tìm được thi hài của 94 người. 10 năm qua, mùa xuân nào cũng vậy, nhóm tình nguyện cũng tìm thấy một số hài cốt. Tổng cộng, hơn 2.000 người ngã gục tại đây đã được tìm thấy.
Theo nhiều nguồn tài liệu, ít nhất 9.000 người con của nước Nga đã chết trong 15 ngày kinh hoàng vào tháng 2-1942, khi Sư đoàn súng trường 32 của Nga bám trụ giữa không khí lạnh chết người của mùa đông và chống lại quân Đức. Họ bị bao vây, bị đói và cuối cùng bị thảm sát.
Nhóm tình nguyện biết họ tìm kiếm ở đâu. Nhiều mảnh xương đã nằm rải rác trong rừng hoặc chất đống trong những con hào quân sự cũ. Một cuộc chiến làm thiệt mạng khoảng 26 triệu người Nga - hơn 60 lần tổn thất của quân đội Mỹ - có lẽ chẳng bao giờ tìm đủ được thi hài. Tuy nhiên, người ta vẫn tìm.
Trong nhiều thập niên, nhiều nhóm tìm kiếm đã kiên nhẫn đào xới bùn đất tại các bãi chiến trường cũ, nhặt lại quân bài để xác định tên cũng như quê quán nạn nhân. “Chúng tôi đã thật sự bàng hoàng trước những gì tìm thấy” - phát biểu của Yuri Smirnov, Chủ tịch Liên đoàn các đội tìm kiếm Nga - “Không phải hàng chục hay hàng ngàn mà hàng triệu triệu nạn nhân đã bị mất tích”. Do vậy, công việc khó khăn bội phần. Tuy nhiên, người ta không nản.
Một trong những tình nguyện viên tham gia chương trình tìm kiếm hài cốt binh sĩ Hồng quân
Có quá nhiều người con của nước Nga đã hy sinh trong cuộc chiến chống Đức quốc xã, đặc biệt tại mặt trận phía Đông. Hơn 1 triệu người Nga đã chết tại Leningrad khi quân Đức vây hãm thành phố này trong 30 tháng và có ít nhất 1 triệu người nữa chết trên chiến trường Stalingrad. Bãi chiến trường khổng lồ hàng ngàn kílômét vuông đã rải rác đầy thi thể các cậu thiếu niên Nga sẵn sàng lao ra chiến tuyến làm hàng rào chống lại đoàn binh hung hãn Đức quốc xã.
Sau mỗi trận chiến, quân Đức bắt tù binh đào hố chôn tập thể các nạn nhân hoặc quẳng xác họ vào đường hào chống tăng. Yuri Smirnov cùng đồng nghiệp thoạt đầu cố thu thập hồ sơ dữ liệu cá nhân những binh sĩ mất tích.
Cuối thập niên 1990, họ đăng báo với mẫu đăng ký tìm người. Konstantin Stepanchikov - người từng viết một số sách về lịch sử chiến tranh Nga và là nhà cố vấn cho nhóm tìm kiếm Smirnov - tin rằng số người thiệt mạng trong Thế chiến Thứ hai lớn hơn rất nhiều so với công bố 8,6 triệu binh lính Hồng quân như trước nay từng được biết. “Một sĩ quan cho tôi biết tổn thất quân đội Liên Xô trong cuộc chiến giữ nước vĩ đại có thể lên đến 14 triệu người” - Stepanchikov nói. Và tổn thất thường dân có thể từ 7-19 triệu người.
Tại các địa điểm từng chứng kiến sự tàn khốc nhất của chiến tranh như Mozhaysk, nơi mệnh danh Thung lũng tử thần hoặc Thung lũng kiêu hùng, người ta vẫn có thể nhìn thấy thi hài binh lính Thế chiến Thứ hai khi chỉ cần cào một chút xuống lớp đất trong rừng.
Biểu hiện của lòng biết ơn
Nhiều trong số người tình nguyện có ông bà chết trong chiến tranh và một số người khác được cha mẹ họ khuyến khích tham gia như một biểu hiện biết ơn đối với những chiến sĩ vô danh bỏ mạng vì đất nước, đồng thời cũng là một cách rèn luyện ý chí cho con em họ. “Khi bọn trẻ đến lần đầu tiên, chúng đối mặt thời tiết khắc nghiệt, kỷ luật kiểu quân đội và cuối cùng, khi tự mình khai quật được hài cốt, tư duy chúng sẽ thay đổi hoàn toàn. Chúng bắt đầu quan tâm đến lịch sử” - theo Yevgeny Shtukaturov, trưởng câu lạc bộ tìm kiếm hài cốt binh lính Nga tại văn phòng Moscow.
“Các con tôi chỉ mới 12 và 16 tuổi khi tôi đưa chúng đến đây” - lời kể của Yelena Pavlova-Roslyakova, sĩ quan cảnh sát Moscow – “Bây giờ, “đứa út của tôi đang quản lý một câu lạc bộ quân đội ái quốc riêng”... Cậu bé Igor Lazarev, 14 tuổi, là một trong khoảng 20 người tìm kiếm lặn lội từ Saratov ở sông Volga, nơi đóng quân của Sư đoàn súng trường 32 ngày xưa. “Em đến đây để tìm kiếm xác các chú lính tử trận. Họ đã chết vì chúng em. Họ cần được chôn” - Igor Lazarev nói.
Nhiều người trong bọn trẻ thú nhận chúng cảm thấy tình máu thịt đồng bào đối với những người tử trận. Vài người khác thì đến Mozhaysk như một bổn phận công dân, hoàn toàn tự nguyện. “Bạn phải đến đây ít nhất một lần trong đời” - phát biểu của tình nguyện viên Vladimir Kharlov 40 tuổi, quê quán tận Shadrinsk trong dãy Urals - “Bạn cần để tất cả ký ức này đi vào tâm trí mình, qua con tim. Bạn cần phải chứng kiến tận mắt cảnh một bà cụ nhìn thấy hài cốt cũng như thông tin về người chồng mình và hình ảnh xúc động trước cảnh cụ ấy rưng rưng nước mắt khi sờ vào nắm xương sót lại của chồng”.
Trong 94 bộ hài cốt được phát hiện mùa xuân năm nay, có binh sĩ Pavel Potilytsen thuộc làng Bateni ở vùng Krasnoyarsk. Thi hài Potilytsen được tìm thấy trong tư thế nắm chặt chiếc ống nhòm và vết tích xương cho thấy có lẽ anh bị chết bởi lựu đạn… Ngày 9-5-2007, nước Nga làm lễ kỷ niệm trọng thể ngày chiến thắng phát xít Đức. Có tuần hành, có duyệt binh, có pháo hoa, có chương trình nghệ thuật và liên hoan điện ảnh kỷ niệm sự kiện giữ nước cách đây hơn 60 năm. Và cũng có một số người âm thầm tiếp tục tìm kiếm thi hài những chiến sĩ đã bỏ mình vì sự nghiệp bảo vệ quê hương.
Bài 3: “Người tình nhỏ” của Hitler
Cao Trí (theo Los Angeles Times)
Thông tin liên quan
Bài 1: Hồ sơ giải mật của CIA về Đức quốc xã
