Không phải là những người nổi tiếng nhưng các tác phẩm người thật việc thật của những người bình thường vẫn thu hút bạn đọc bởi câu chuyện chân thật. Đằng sau những câu chuyện được đưa lên sách đó còn có nhiều vấn đề phải nhắc đến và thực tế không phải người thật việc thật nào cũng có thể viết thành sách.
Ấn tượng từ những sự thật
Có thể nói, Hồi ký Tâm Sida được xem như là một tác phẩm gây ra sự đột phá trong mảng sách dạng tự truyện. Nhân vật chính là một cô gái không nổi tiếng, không phải chứng nhân lịch sử, thậm chí cuộc đời của cô cũng không phản ánh hay tiêu biểu cho một giai đoạn đặc biệt nào. Ngay cả bi kịch cuộc đời của nhân vật chính cũng không phải là một dạng điển hình. Quãng đời thơ ấu gian khổ, sụp đổ niềm tin, sa ngã… rồi quá trình làm lại cuộc đời trở thành một người có ích cũng không phải là điều mới lạ.
Tóm lại nhân vật chính của câu chuyện hoàn toàn là một nhân vật bình thường, nhưng cuốn sách khi ra đời lại nhận được sự chú ý đặc biệt của bạn đọc, trở thành một trong những cuốn sách bán chạy nhất khi đó. Về mặt làm sách, sau tác phẩm trên, dòng sách tự truyện, chuyện đời tự kể phát triển mạnh mẽ hơn, không còn bị giới hạn trong quan niệm đây là mảng sách chỉ dành cho người nổi tiếng.
Cát hay là ngọc là nhan đề một cuốn tự truyện do NXB Phụ nữ xuất bản vừa ra mắt bạn đọc. Tên tác phẩm hàm chứa hai ý nghĩa, một mặt đó chính là nghĩa tiếng Việt hai cái tên của nhân vật chính trong từng giai đoạn của cuộc đời (Ruby và Sandy), mặt khác nhan đề cũng thể hiện mong muốn của tác giả khi để bạn đọc tự tìm câu trả lời “cát hay là ngọc” trong cuộc đời của nhân vật, một cuộc đời đầy bi kịch.
Bị lạm dụng tình dục từ bé bởi một trong những người thân trong gia đình, cuộc sống của nhân vật chính là chuỗi dài vật lộn không chỉ với khó khăn cuộc đời mà cả với những ám ảnh quá khứ. Tác phẩm nhận được sự chú ý của bạn đọc không chỉ vì những chi tiết chân thật trong cuộc đời nhân vật mà còn được xem là tiếng chuông cảnh báo về tình trạng lạm dụng tình dục trẻ em cùng những hệ lụy mà nó gây ra.
Buổi ra mắt sách Cát hay là ngọc
Khó viết cũng vì sự thật
Các nhân vật trong Cát hay là ngọc lại đều có thật và họ vẫn đang sống một cuộc sống bình thường. Nhân vật chính có tên tuổi, hình ảnh đầy đủ, cụ thể cả nơi sinh sống, lớn lên… và người đọc sẽ không khó để biết ai là thủ phạm của những hành vi xâm phạm.
Điều này đặt ra câu hỏi về việc liệu đưa những người có thật cùng sự quy kết tội lỗi có thể gây ảnh hưởng đến cuộc sống của họ nhất là khi trên thực tế vì nhiều nguyên nhân họ chưa bao giờ bị kết án về mặt pháp luật.
Nhà văn nữ Hòa Bình, một trong hai người chấp bút Cát hay là ngọc đã cho biết đây là một trong những vấn đề khó nhất mà người viết gặp phải khi thực hiện tác phẩm. Lời kể của nhân vật chính là một phần quan trọng nhưng người viết lại khó có thể chỉ dựa vào đó để viết ra câu chuyện sẽ ảnh hưởng đến người khác. Những người thực hiện đã phải tìm đến người thân, trực tiếp trao đổi, trò chuyện và thậm chí là tìm kiếm các bằng chứng.
Thực ra đây không phải lần đầu một tác phẩm dạng tự truyện lâm vào cảnh khó viết. Trước đó, cuốn tự truyện của nghệ sĩ Lê Vân cũng đã bỏ không 8 trang vì “không tiện viết ra”. Tất nhiên, việc bỏ giấy không còn có nhiều dụng ý khác nhưng nguyên nhân chính được tiết lộ là do các miêu tả vấn đề cá nhân của ca sĩ và người chồng quá dữ dội trong khi đó đây là các thông tin không thể làm rõ khi mà chỉ hai người trong cuộc mới biết được.
Tự truyện, hồi ký… được đánh giá là dòng sách đóng vai trò quan trọng trong văn hóa đọc. Đây là dòng sách dễ thực hiện vì không phải đòi hỏi sự tưởng tượng khi được lấy từ chính cuộc sống của nhân vật hay năng lực viết lách cao vì có thể thông qua các cây bút giỏi để thể hiện. Mặt khác, dòng sách này còn được coi là có giá trị rất lớn khi đưa đến cho bạn đọc những giá trị không chỉ tinh thần mà cả tư liệu như các vấn đề xã hội, những chi tiết lịch sử (hồi ký các nhân vật lịch sử), góc nhìn chân thật về các sự kiện lớn (hồi ký các nhân chứng)… Rất nhiều các tác phẩm văn học nổi tiếng thế giới được hoàn thành nhờ tác giả dù không sống ở bối cảnh câu chuyện nhưng đã xây dựng được vốn kiến thức về các nhân vật, sự kiện thông qua các cuốn tự truyện, hồi ký
Thế nhưng, dòng sách này cũng được xem là dòng sách dễ xảy ra sai sót do mang nặng tính cá nhân. Đã có không ít cuốn tự truyện bị lên án khi mượn sách để mạt sát, vu khống người khác hay thậm chí có cả những tự truyện lợi dụng việc rất khó chứng minh các vấn đề xảy ra với cá nhân để bẻ cong những giá trị tinh thần, lịch sử.
Điều này cũng gây ảnh hưởng đến việc xuất bản dòng sách tự truyện khi mà nhiều NXB do lo ngại tính chân thật của tác phẩm đã từ chối nhiều bản thảo được gửi đến. Người viết cần chú ý đến tính chân thật và phải cẩn trọng tránh ảnh hưởng đến những người được nêu ra trong sách. Như trong phần đề tựa tự truyện Tâm thành và Lộc đời của NSƯT Thành Lộc “…không phải là hồi ký thì cái gì cũng được kể lại, có những chuyện mà người trong cuộc cũng chỉ muốn giữ lại cho riêng mình… kể cho nhau nghe để còn nhìn nhau mà cười, gửi đến nhau những nụ cười viên mãn…”.
TƯỜNG VY
