Theo tờ trình của Bộ Xây dựng, từ 140 dự án BOT giao thông đã được ký kết trước ngày 1-1-2021 trên cả nước, cơ quan quản lý đã xác định được danh mục 11 dự án có vướng mắc đã định lượng và một số dự án tiềm ẩn vướng mắc.
Các giải pháp tháo gỡ được xây dựng trên nguyên tắc "lợi ích hài hòa, rủi ro chia sẻ" giữa nhà nước, nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án và các bên cung cấp vốn.
Hai nhóm vướng mắc chính sẽ được "tháo gỡ" một khi dự thảo nghị định này được thông qua, bao gồm: xử lý vướng mắc giảm doanh thu của các dự án BOT trong lĩnh vực đường bộ và chấm dứt hợp đồng trước thời hạn các dự án BOT giao thông.
Ở nội dung thứ nhất, trường hợp dự án bị ảnh hưởng do thay đổi quy hoạch, chính sách, pháp luật của Nhà nước; sau khi áp dụng các biện pháp điều chỉnh thì cơ quan ký kết hợp đồng sẽ đàm phán với nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án và bên cho vay về tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu, lãi suất vốn vay và phương án trả nợ trong phương án tài chính.
Nhà nước sẽ chia sẻ phần giảm doanh thu một lần. Tỷ lệ chia sẻ (k) được xác định không quá 75% tỷ lệ bình quân giữa mức doanh thu bị sụt giảm và doanh thu trong phương án tài chính của dự án trong 3 năm gần nhất. Mức vốn nhà nước chia sẻ giảm doanh thu phải đảm bảo tổng vốn nhà nước trong dự án không vượt quá tỷ lệ quy định tại Luật PPP (không quá 50% - 70% tổng mức đầu tư dự án).
Khi Nhà nước chia sẻ doanh thu, các bên phải giảm tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu, giảm lãi suất vốn vay để đảm bảo phương án tài chính hiệu quả, không phát sinh tăng phí sử dụng dịch vụ đường bộ và không kéo dài thời gian thu phí. Điều này nhằm bảo đảm nguyên tắc "lợi ích hài hòa, rủi ro chia sẻ".
Các bên cũng cần cập nhật phương án tài chính để ưu tiên các khoản thuế, chi phí quản lý/vận hành, trả nợ vốn vay và vốn chủ sở hữu, sau đó mới đến chi trả lãi vay và lợi nhuận vốn chủ sở hữu. Nếu doanh thu tăng sau điều chỉnh, các bên sẽ rút ngắn thời gian thu phí hoàn vốn.
Về việc chấm dứt hợp đồng trước thời hạn dự án BOT giao thông, quy định được áp dụng khi dự án hoặc dự án thành phần đã hoàn thành, đưa vào khai thác tối thiểu 2 năm, nhưng nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án không được thu phí để hoàn vốn theo hợp đồng; dự án bị sụt giảm doanh thu, các bên đã tính toán phương án tài chính điều chỉnh (trên cơ sở dự kiến vốn nhà nước chia sẻ, giảm tỷ suất lợi nhuận, giảm lãi vay) nhưng thời gian thu phí hoàn vốn kéo dài đến 50 năm vẫn không đảm bảo mức doanh thu tối thiểu để chi trả chi phí quản lý, vận hành, bảo trì và lãi vay.
Một nội dung còn có ý kiến khác nhau, đang được Bộ Xây dựng xin ý kiến Chính phủ theo 3 phương án là cách tính chi phí lãi vay trong giai đoạn vận hành, kinh doanh trước khi chấm dứt hợp đồng.
Cụ thể, (1): tổng vốn vay nhân với mức lãi suất 4%/năm, tính từ thời điểm đưa vào khai thác đến thời điểm chấm dứt hợp đồng. (2) Tổng chi phí lãi vay nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án đã thanh toán cho ngân hàng tín dụng tính đến thời điểm chấm dứt hợp đồng. (3) 0 đồng (không tính lãi vay trong giai đoạn vận hành, kinh doanh).
Thường trực Chính phủ đã chỉ đạo đàm phán theo hướng không tính lãi vay trong giá trị dự kiến đề nghị thanh toán. Tuy nhiên, các ngân hàng cho rằng việc không tính lãi sẽ gây thiệt hại, do họ phải huy động tín dụng từ người dân.
