Điều kiện chuyển đổi một phần hoặc hoàn toàn từ đất trồng lúa sang trồng cây hàng năm hoặc trồng lúa kết hợp nuôi trồng thủy sản là không được làm mất đi các điều kiện phù hợp để trồng lúa trở lại, không làm biến dạng mặt bằng, không gây ô nhiễm, thoái hóa đất trồng lúa; không làm hư hỏng công trình giao thông, công trình thủy lợi phục vụ trồng lúa. Đây là một trong những đề xuất đáng lưu ý được quy định trong dự thảo Nghị định về quản lý, sử dụng đất trồng lúa thay thế Nghị định 42/2012/NĐ-CP của Chính phủ nhằm đáp ứng mục tiêu giữ 3,8 triệu ha đất trồng lúa.
Chuyển đổi nhưng vẫn thống kê là đất lúa
Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN-PTNT), việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất trồng lúa chưa được quy định rõ ràng trong Nghị định 42/2012/NĐ-CP (gọi tắt là NĐ 42). Chính vì thế, trong dự thảo Nghị định thay thế NĐ 42, bộ này đã đề xuất thêm một số quy định mới về quản lý và sử dụng đất trồng lúa nhằm đáp ứng mục tiêu giữ 3,8 triệu ha đất trồng lúa nhưng sử dụng một cách linh hoạt, hiệu quả.
Cụ thể, về chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất trồng lúa, dự thảo đã đưa ra một số điểm mới như: điều kiện chuyển đổi từ trồng lúa sang trồng cây hàng năm hoặc trồng lúa kết hợp nuôi trồng thủy sản theo hướng người sử dụng đất được phép chuyển đổi nhưng phải đảm bảo duy trì mặt bằng, chất lượng đất, hạ tầng kỹ thuật để quay trở lại trồng lúa khi cần thiết và đất trồng lúa được chuyển đổi vẫn được thống kê là đất trồng lúa. Trường hợp đất bị nhiễm mặn tạm thời trong vụ nuôi trồng thủy sản nước mặn thì phải có biện pháp phục hồi để trồng vụ lúa ngay sau vụ nuôi trồng thủy sản.
Đề xuất được chuyển đất trồng lúa sang đất phi nông nghiệp nhưng người sử dụng phải nộp tiền để cải tạo các vùng đất trồng lúa khác. Trong ảnh: Cánh đồng lúa tại huyện Mai Châu, tỉnh Hòa Bình. Ảnh: BÌNH LÊ
Đối với đất trồng lúa được chuyển đổi hoàn toàn từ trồng lúa sang trồng cây hàng năm hoặc trồng lúa kết hợp nuôi trồng thủy sản đáp ứng các điều kiện trên, dự thảo cũng quy định điều kiện chuyển đất trồng lúa sang sử dụng vào mục đích trồng cây lâu năm, trồng rừng, nuôi trồng thủy sản, làm muối cũng phải phù hợp với kế hoạch sử dụng đất hàng năm của cấp huyện đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt; đồng thời phải được cơ quan có thẩm quyền cho phép chuyển mục đích sử dụng.
Dự thảo cũng quy định rõ trách nhiệm của người sử dụng đất trồng lúa. Cụ thể: Phải sử dụng đúng mục đích theo quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất trồng lúa đã được cơ quan có thẩm quyền xét duyệt; Sử dụng tiết kiệm, không bỏ đất hoang, không làm ô nhiễm, thoái hóa đất trồng lúa; Canh tác đúng kỹ thuật, thực hiện luân canh, tăng vụ để nâng cao hiệu quả sản xuất; cải tạo, làm tăng độ màu mỡ của đất trồng lúa, bảo vệ môi trường sinh thái. Bên cạnh đó, người sử dụng đất trồng lúa thực hiện các quyền, nghĩa vụ của mình trong thời hạn sử dụng đất theo quy định của pháp luật về đất đai và các quy định có liên quan.
Linh hoạt hơn
NĐ 42 hiện hành quy định bắt buộc các dự án bóc lớp đất mặt và bù bổ sung diện tích đất chuyên trồng lúa nước bị mất khi chuyển sang sử dụng với mục đích phi nông nghiệp. Theo Bộ NN-PTNT, quy định này không khả thi, khó đi vào thực tế. Bên cạnh đó, với quy định không được phép chuyển đất chuyên trồng lúa nước sang sử dụng vào mục đích phát triển kinh tế, đô thị gây khó khăn cho phát triển công nghiệp, dịch vụ ở nhiều địa phương, nhất là địa phương vùng đồng bằng.
Do đó, Bộ NN-PTNT đề xuất: được chuyển đất trồng lúa nước sang sử dụng vào mục đích phi nông nghiệp nhưng với điều kiện phải phù hợp với kế hoạch sử dụng đất hàng năm của cấp huyện đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt; được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cho phép chuyển mục đích sử dụng. Bên cạnh đó, người được nhà nước giao đất, cho thuê đất để sử dụng vào mục đích phi nông nghiệp từ đất chuyên trồng lúa nước phải nộp một khoản tiền cho UBND cấp tỉnh để tổ chức thực hiện khai hoang, phục hóa, bóc lớp đất mặt để cải tạo các vùng đất trồng lúa kém chất lượng, đất trồng trọt khác thành đất chuyên trồng lúa nước hoặc tăng hiệu quả sử dụng đất trồng lúa trên địa bàn.
Mức phải nộp bằng 50% giá đất chuyên trồng lúa nước cùng loại trên địa bàn theo quy định của UBND cấp tỉnh. Riêng đối với dự án đầu tư có sử dụng đất trồng lúa phải đáp ứng các điều kiện quy định tại Luật Đất đai.
NĐ 42 quy định mọi trường hợp trước khi chuyển mục đích sử dụng đất chuyên trồng lúa nước sang sử dụng vào mục đích phi nông nghiệp phải báo cáo Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ NN-PTNT xem xét, trình Thủ tướng Chính phủ chấp thuận. Theo Bộ NN- PTNT việc này gây ảnh hưởng đến tiến độ triển khai các dự án, công trình, cũng như thực hiện xây dựng nông thôn mới. Do đó, để tạo thuận lợi, khuyến khích nông dân chuyển đổi cơ cấu cây trồng, dự thảo đề xuất quy định khi chuyển từ trồng lúa sang trồng cây hàng năm hoặc trồng lúa kết hợp nuôi trồng thủy sản chỉ cần báo cáo UBND cấp xã mà không cần phải được chấp thuận hoặc cấp phép của cấp xã. Tuy nhiên, khi chuyển đổi không được làm hư hỏng hệ thống thủy lợi và ảnh hưởng xấu tới việc sản xuất lúa ở các khu vực liền kề.
HÀ PHƯƠNG
