Nô lệ ở thế kỷ 21

Thật khó có thể tưởng tượng được rằng nô lệ và nạn mua bán nô lệ còn tồn tại ở thế kỷ 21 nhưng LHQ cho biết hiện có khoảng 27 triệu nô lệ khắp thế giới (200.000 riêng tại Mỹ)  - theo Christian Science Monitor (21-2-2007)…

• Bi kịch toàn cầu

Mặc dù bị cấm ở nhiều nước nhưng nạn nô lệ vẫn phát triển mạnh trong 50 năm qua. Khi dân số toàn cầu bùng nổ, có một tỷ người đang bị bóc lột với giá 1 USD/ngày. Cảnh nghèo nàn cùng cực cộng với nạn tham nhũng và sự cách biệt lớn giữa các nước giàu và nghèo đã dẫn đến số nô lệ ngày càng tăng.

Kevin Bales, chủ tịch Giải phóng nô lệ, tổ chức phi lợi nhuận ở Washington DC,  nói: “Đối với người Mỹ, nô lệ là khái niệm gắn chặt với các bang miền Nam thời xưa, trong đó những người Mỹ da đen làm việc cực nhọc trong các đồn điền với xiềng xích và roi vọt”.

Nô lệ ngày nay khác với nô lệ ở những bang miền Nam thời đó. Trong số 27 triệu nô lệ, đa số là những người lao động có giao kèo ở Ấn Độ, Pakistan, Bangladesh và Nepal. Họ phải làm việc để trả những khoản nợ không bao giờ giảm, dù họ phải làm việc cực nhọc trong nhiều năm, thậm chí nhiều thế hệ liền. Gian lận sổ sách là bài học nằm lòng của các chủ nô.

Rất ít người nhận thức được đó không phải là vấn đề riêng của những nước thuộc thế giới thứ ba. Mặc dù chiếm số lượng rất nhỏ so với thế giới, nhưng ở các quốc gia phát triển, tình trạng nô lệ vẫn diễn ra không dễ chịu chút nào.

Hàng năm, khoảng 14.000 đến 17.500 nô lệ bị bán qua Mỹ. Phần lớn bị bán vào nhà chứa, làm việc nhà hoặc lao động nông nghiệp. Tổng cộng có khoảng 52.000 đến 87.000 nô lệ rải rác khắp nước Mỹ (vài tài liệu khác ghi  200.000).

Tháng 6-2004, một người Ấn Độ giúp việc nhà ở Brookline đã thắng trong phiên tòa kiện hai vợ chồng người Oman. Cặp vợ chồng này đã giam bà trong nhà suốt hơn một năm liền, buộc bà phải trông nom 4 đứa trẻ, nấu ăn và dọn dẹp nhà cửa mà không trả lương và cho ăn đầy đủ. Một người hàng xóm thương cảm cho hoàn cảnh của bà đã giúp bà trốn thoát. Nhưng đó chỉ là ngoại lệ.

Tommy Calvert, thành viên một tổ chức chống nô lệ ở Boston, nhận xét: “Pháp luật không phải lúc nào cũng nhận ra được nạn nhân của tình trạng nô lệ và công chúng lại càng có ít khả năng hơn”. Tháng 8-2004, Bộ Ngoại giao Mỹ từng kêu gọi công dân tích cực bài trừ nô lệ hiện đại và đưa ra cảnh báo: “Điều đó có thể xảy ra ngay tại sân nhà bạn”.
 
Năm 1850, một nô lệ có giá tương đương với 40.000USD ngày nay. Bây giờ mọi người có thể mua được một nô lệ với giá 30USD ở vùng Bờ Biển Ngà. Sở dĩ có giá rẻ như vậy vì nô lệ đang bị dư thừa. Điều này làm cho cuộc sống của nô lệ ngày càng bị coi thường.

Phổ biến nhất là nô lệ vì nợ nần, hiện tượng đang trói buộc 10 đến 20 triệu người vào những giấy nợ mà họ không bao giờ trả dứt. Những người khác trở thành nô lệ vì bị đe dọa. Tệ nhất là tình trạng bóc lột lao động trẻ em và khai thác tình dục.

• Tội ác xuyên quốc gia

Tuy nhiên phát triển mạnh nhất là loại hình buôn bán nô lệ. Theo báo cáo Bộ Tư pháp Mỹ về nạn buôn người, có 600.000 đến 800.000 người bị bán qua biên giới mỗi năm. Và có hàng triệu người bị bán ngay chính trên đất nước họ. Trong số đó, khoảng 80% là phụ nữ  và 70% trong số họ bị bán vào nhà chứa.

LHQ ước tính lợi nhuận từ  việc buôn người (khoảng 9,5 tỷ USD vào năm 2003) đã nằm trong ba lãnh vực tội phạm có lợi nhuận cao nhất (cùng buôn bán ma túy nghiện và vũ khí). Trong 10 năm nữa, kinh doanh nô lệ sẽ trở thành nguồn thu nhập bất hợp pháp lớn nhất.

Trong cuộc chiến thủ tiêu nạn nô lệ, ngay cả khi sự ép buộc thi hành luật không được nói đến, những trường hợp được phát hiện cũng không có bằng chứng truy tố. Năm 2003, chỉ có 9 trường hợp buôn người bị truy tố ở Mỹ với tổng cộng 17 người bị kết án. Chỉ là một mảnh vụn.

Bales nói: “Buôn nô lệ là một tội ác nghiêm trọng, tương tự hành động bắt cóc trẻ em, hành hạ và giết người”. Nô lệ thường bị lạm dụng thể chất và tinh thần và họ thường xuyên bị đe dọa và bóc lột tàn nhẫn.

Các cô gái bị ép buộc làm gái điếm, bị đánh đập, cưỡng hiếp. Nếu họ kháng cự thì có thể bị giết chết. Làm việc 15 giờ mỗi ngày, không có ngày nghỉ, bị phân biệt đối xử và thức ăn không đầy đủ là chuyện bình thường. Đối với những người trốn chạy, con đường dẫn đến tự do rất khó khăn.

Theo LHQ, giải phóng con người dễ hơn giải phóng tư tưởng của họ. Ngay cả khi đã bị bãi bỏ, tình trạng nô lệ vẫn để lại dấu vết. Nó tồn tại rất lâu như một dấu ấn tinh thần giữa các nạn nhân và con cháu của họ.

Muốn biết điều gì sẽ xảy ra nếu một quốc gia chẳng làm gì khác ngoài việc thả nô lệ - Bales nói - hãy thử xem nước Mỹ. “Là nước có hành động giải phóng nô lệ sai lầm nhất trong lịch sử nhân loại. 4 triệu người bị đẩy ra ngoài xã hội không dụng cụ sản xuất, không vốn, không giáo dục, không được chăm sóc phục hồi… và bây giờ chúng ta vẫn đang phải trả giá” – nhận xét của Bales.

Sự phục hồi mặc dù rất quan trọng vẫn là một “khái niệm” mới mẻ. Hiện nay, đã có các chương trình dành riêng cho nạn nhân bị tra tấn và bạo hành gia đình. “Cảnh nô lệ có thể ví với cuộc sống trong tù hay dưỡng trí viện” – Bales viết - “Những người ra khỏi đó phải học cách sống trong thế giới thực”.

Đôi khi những nô lệ được giải phóng  quay về làm việc lại cho chủ cũ vì họ không thể đương đầu với cuộc sống bên ngoài. Theo Vidyullata Pandit, khi giải phóng những lao động có giao kèo, ba yếu tố quan trọng nhất cần phải trang bị cho họ là: hiểu luật, tự tin để đối mặt môi trường thay đổi và lòng tin vững chắc để không quay lại tiếp tục làm nô lệ nữa. 

Nhận thức về tình trạng nô lệ toàn cầu bắt đầu được nhấn mạnh khi tháng 3-2007 là cột mốc 200 năm kết thúc chế độ nô lệ tại Anh nhờ công của nghị sĩ William Wilberforce (bộ phim về nhân vật này, Amazing Grace, trình chiếu tại Mỹ ngày 23-2-2007; tựa phim lấy theo tựa quyển sách nổi tiếng của John Newton, người từng là nhà buôn nô lệ thế kỷ 18). Loạt sách về nô lệ thời hiện đại cũng đã và chuẩn bị tung ra. Tuy nhiên, vấn đề bây giờ là thế giới cùng “xắn tay áo” để làm thế nào xóa sổ vĩnh viễn nỗi nhức nhối nô lệ…

Hoàng Minh