Nghị quyết 36 của Bộ Chính trị (NQ 36) về công tác đối với người Việt Nam ở nước ngoài (NVNƠNN) được ban hành từ ngày 26-3-2004. Ngay sau đó, Chính phủ và Bộ Ngoại giao cũng đã đề ra các chương trình hành động thực hiện NQ 36 khá cụ thể và quyết liệt. Thế nhưng, cho đến nay, đã gần 3 năm trôi qua, kết quả đạt được vẫn còn rất… khiêm tốn!
- Chủ trương: có; thực hiện: khó!
Tết là dịp đông đảo kiều bào về thăm quê hương. Ảnh: Anh Thư
Nội dung NQ 36 khẳng định “NVNƠNN là một bộ phận không thể tách rời của cộng đồng dân tộc Việt Nam, do đó không có sự phân biệt đối xử nhằm thực hiện tốt chính sách đại đoàn kết dân tộc”. Trong nội dung Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện NQ 36 cũng nhấn mạnh: “NQ 36 có ý nghĩa rất quan trọng đối với toàn Đảng, toàn dân, liên quan đến tất cả các ngành, các cấp, các địa phương, các đoàn thể và tổ chức, là định hướng cho việc xây dựng chính sách về công tác đối với NVNƠNN trong thời gian tới…”.
Chương trình hành động của Bộ Ngoại giao thực hiện NQ 36 ban hành ngày 1-9-2004 đã chỉ đạo Cục Lãnh sự, Ủy ban NVNƠNN trong quý 4-2004 thúc đẩy phối hợp các ngành liên quan rà soát lại các văn bản pháp luật, chính sách hiện hành có liên quan đến quy định về xuất nhập cảnh, cư trú, đi lại, hồi hương, quốc tịch, thừa kế, hôn nhân gia đình, hộ chiếu, giấy thông hành… của NVNƠNN để có biện pháp chấn chỉnh, tạo điều kiện thuận lợi về các mặt cho kiều bào…
Theo ông Nguyễn Đăng Hưng, Việt kiều (VK) Bỉ: “Khi NQ 36 của Bộ Chính trị được ban hành, hàng triệu kiều bào ở nước ngoài rất đỗi vui mừng và đầy tràn niềm tin, hy vọng… Thế nhưng, cho đến nay không hiểu vì sao NQ 36 vẫn chưa thật sự đi vào cuộc sống. Hơn 100.000 kiều bào có nhu cầu mua nhà, nhưng vì “vướng thủ tục” nên mới chỉ có khoảng 100 người mua được nhà, còn những người khác thì vẫn phải chờ…”.
Một VK Nhật bức xúc: “Đến nay, có không ít cán bộ vẫn chưa biết rõ nội dung NQ… Quốc hội nên mở cuộc thăm dò dư luận để biết vì sao NQ 36 ban hành đã gần 3 năm nhưng vẫn chưa được thực thi. Theo tôi, cản trở lớn nhất là do cách nghĩ! Đất nước ta đang đứng trước vận hội mới, thời cơ mới, vậy mà đến nay vẫn quanh quẩn bàn chuyện… visa cho VK, vẫn chưa thoát ra khỏi chuyện nhỏ để vươn ra biển lớn…”.
Một VK Mỹ than phiền: “Gia đình tôi có 5 người, lần nào về nước cũng vất vả vì chuyện… visa!”, còn một VK Nhật thì hỏi thẳng: “Tại sao người Nhật vào VN không cần visa, còn người VN về chính quê mình lại đòi visa? Tôi về nước từ 16 năm nay, lúc đó đầu còn xanh, tuổi còn trẻ, vậy mà đến nay đầu hói, tóc bạc, tuổi cao, lắm lúc cũng thấy nản, mất hứng khi trở về nước chỉ vì thủ tục nhiêu khê…”. Họa sĩ Lâm Triết, VK Ý kể: “Tôi sinh sống ở nước ngoài từ lâu và lúc nào cũng nhớ quê nhà không nguôi, vì thế dù đi đâu tôi cũng chỉ vẽ tranh ca ngợi vẻ đẹp quê hương VN, đến nỗi bị những kẻ xấu ở nước ngoài chống đối dữ lắm, nhưng vì tình yêu quê hương, tôi bất chấp tất cả. Năm 1990, tôi về thăm quê hương, từ đó đến giờ bay đi bay về nhiều lần và nay tuổi cao rất muốn hồi hương về quê nhà, nhưng ngặt nỗi làm thủ tục giấy tờ vất vả quá…”.
Luật sư Nguyễn Phương Nam, VK Đức, than phiền: “Mỗi lần về nước, tôi có mang theo một số sách luật in bằng tiếng Anh, thế nhưng bị nhân viên chặn lại tại sân bay yêu cầu phải dịch ra tiếng Việt mới được cho mang vào VN (!?). Tôi có một số bạn bè là VK đã về nước từ 20 năm rồi nhưng đến nay vẫn là… VK chỉ vì “vướng” các thủ tục nhiêu khê! Chuyện bằng lái xe tưởng là “chuyện nhỏ” ở xứ người nhưng lại là “chuyện lớn” ở xứ ta, vì không được công nhận. Ông Nguyễn Lương Dũng, làm giáo sư ở nước ngoài suốt mấy chục năm qua, vậy mà khi về nước nay phải lặn lội đi xin… giấy phép hành nghề!”.
- Đâu là nguyên nhân?
Trả lời câu hỏi vì sao NQ 36 của Bộ Chính trị đến nay vẫn chưa thật sự đi vào cuộc sống? Ông Nguyễn Chơn Trung, Chủ nhiệm Ủy ban NVNƠNN TPHCM cho biết nguyên nhân chính là do chưa có các văn bản hướng dẫn thực hiện. Theo ông, đây là trách nhiệm của các ngành, các cấp chứ không phải là hành động ban ơn đối với VK… “Gần đây, cả nước đang thực hiện cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”, do đó, nhiệm vụ đưa NQ 36 đi vào cuộc sống là trách nhiệm và hành động thiết thực để thể hiện lời nói đi đôi với việc làm… Đừng ngại “mở cửa” sẽ tạo cơ hội cho kẻ xấu tràn vào, quan trọng là ta có biện pháp quản lý chặt chẽ, nếu ai vi phạm sẽ có luật pháp xử lý” - ông Trung nhấn mạnh.
Ngoài nguyên nhân do chưa có văn bản hướng dẫn thực hiện NQ 36, còn có nguyên nhân khác lớn hơn, đó là nhận thức và tinh thần trách nhiệm chưa cao của các bộ, ngành có liên quan. Chưa nơi nào thật sự thể hiện tinh thần đột phá thực hiện NQ 36. Nhiều kiều bào cùng có chung tâm sự: “VN đã chính thức gia nhập “sân chơi lớn” WTO, vậy mà khi thực hiện các chủ trương chính sách của Đảng và Nhà nước các ngành, các cấp có liên quan vẫn còn tỏ ra lúng túng, thiếu tinh thần trách nhiệm, khiến Nhà nước không thu hút được nguồn đầu tư dồi dào của kiều bào. Và bà con VK muốn trở về làm ăn sinh sống tại quê hương cũng ngán ngại vì gặp nhiều khó khăn. VK không cần phải trải thảm đỏ, chiếu hoa mời gọi đầu tư mà chỉ cần tấm lòng rộng mở thật sự…”.
Điều đáng nói, sự chậm trễ trong thực hiện NQ 36 đã làm ảnh hưởng không nhỏ đến chính sách đại đoàn kết dân tộc và niềm tin của những kiều bào tha thiết yêu quê hương, muốn chung tay góp sức xây dựng quê hương. Ông Vũ Mão, Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại của Quốc hội tâm sự: “NQ 36 thể hiện tinh thần nhân đạo cao cả của Đảng ta, đã đến lúc, các cấp các ngành cần nhanh chóng thể chế hóa chủ trương của Đảng bằng việc làm thiết thực. Đây là “thời cơ vàng” để người Việt Nam trong và ngoài nước đoàn kết một lòng cùng nhau vươn ra biển lớn, sánh vai các cường quốc năm châu…”.
Ông Lâm Thành Mỹ, VK Pháp nêu: “Cần có chính sách thông thoáng để thu hút chất xám của đội ngũ trí thức VK, hiện nay vẫn còn nhiều trí thức muốn trở về góp phần xây dựng đất nước nhưng vẫn còn e ngại…”. Ông Trần Văn Thịnh, Vụ trưởng Vụ Nghiên cứu và Tổng hợp Ủy ban NVNƠNN của Bộ Ngoại giao đúc kết: “Nhiều trí thức VK nói rằng họ không đòi hỏi gì cả, chỉ cần được đối xử công bằng, bình đẳng và tôn trọng lẫn nhau. Về phần mình, chúng tôi đã có văn bản kiến nghị giải quyết các vấn đề về nhà đất, quốc tịch, visa… cho VK hồi tháng 1 năm 2007”.
MINH NGỌC
