Theo số liệu thống kê mới nhất của Tổng cục Hải quan, tính đến giữa tháng 7-2015, nước ta đã nhập siêu gần 4 tỷ USD, trong đó tính riêng nửa đầu tháng 7 đã nhập siêu tới 940 triệu USD.
Cụ thể, trong kỳ 1 tháng 7-2015 (từ 1-7 đến 15-7), kim ngạch hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam đạt gần 6,22 tỷ USD, giảm 16,1% so nửa cuối tháng 6-2015. Trong khi đó, trị giá hàng hóa nhập khẩu đạt 7,16 tỷ USD, tăng 2,3% so với nửa cuối tháng 6-2015.
Tính chung đến hết ngày 15-7, kim ngạch xuất khẩu của cả nước đạt 83,85 tỷ USD, tăng 8,9% (tương ứng tăng 6,83 tỷ USD) so với cùng kỳ năm 2014. Cũng tính đến thời điểm này, kim ngạch nhập khẩu hàng hóa đạt 87,81 tỷ USD, tăng 16,5% so với cùng kỳ năm 2014. Như vậy, tốc độ nhập siêu đang có xu hướng tăng khá nhanh khi đạt tới 3,96 tỷ USD ở thời điểm giữa tháng 7. Trước đó, theo số liệu từ Bộ KH-ĐT, trong 6 tháng đầu năm 2015, nhập siêu cả nước đạt 3,75 tỷ USD, tương đương 4,8% kim ngạch xuất khẩu, gần sát mục tiêu 5% cho cả năm nay.
Sau 3 năm xuất siêu, việc nhập siêu tăng mạnh trong những tháng đầu năm 2015 đang thực sự trở thành mối lo ngại cho nền kinh tế và các nhà điều hành. Tại phiên họp Chính phủ thường kỳ tháng 6-2015, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng đã đặc biệt nhấn mạnh đến nguy cơ tăng mạnh trở lại của nhập siêu, có thể đe dọa và tạo sức ép đến sự ổn định của kinh tế vĩ mô. Theo lý giải của Tổng cục Thống kê, sản xuất tiêu dùng trong nước đang có xu hướng tăng cao do kinh tế khởi sắc trở lại nên có nhu cầu lớn trong nhập nguyên nhiên liệu. Hiện phần lớn nguyên liệu sản xuất đều phụ thuộc vào nhập khẩu từ nước ngoài, đặc biệt là nhóm hàng gia công lắp ráp chiếm tỷ trọng lớn, nên đã dẫn tới nhập khẩu tăng. Trong khi đó, giá trị xuất khẩu giảm do giá cả nhiều mặt hàng trên thị trường thế giới giảm đã dẫn tới việc “căn bệnh” nhập siêu tái phát trở lại. Tuy nhiên, theo phân tích của nhiều chuyên gia, nhập siêu của Việt Nam là do cấu trúc kinh tế lệch lạc, quá chú trọng vào công nghiệp chế biến - nơi mà hầu hết là gia công, lắp ráp. Ngoài ra, việc nền kinh tế hầu như không có sản phẩm hỗ trợ nên nếu muốn sản xuất thì phải nhập nguyên vật liệu và máy móc thiết bị. Nhập siêu tăng mạnh sau 3 năm liên tục xuất siêu, đã phản ánh đúng “bệnh” của nền kinh tế, tức là chính sách điều hành chưa có những biện pháp xử lý căn cơ, khiến cán cân xuất - nhập khẩu lên xuống không chắc chắn. Chuyên gia kinh tế Bùi Trinh cho rằng, nền kinh tế Việt Nam là nền kinh tế nặng gia công nên nói nhập khẩu nhiều là sản xuất tích cực cũng không sai. Nhưng vấn đề là phần Việt Nam nhận được trong chuỗi giá trị của sản phẩm là rất thấp (chỉ là phần gia công), nên không thể xem nhập siêu là tín hiệu đáng mừng. Bộ trưởng Bộ KH-ĐT Bùi Quang Vinh cũng tỏ ra lo ngại, nếu tiếp tục để nhập siêu “vọt” quá 5% kim ngạch xuất khẩu, sẽ gây mất cân bằng cán cân thanh toán ngoại tệ, giảm thặng dư và gây áp lực lên tỷ giá.
Với diễn biến như hiện nay, nhập siêu được dự báo sẽ còn căng thẳng hơn trong những tháng cuối năm. Trong khi đó, để đạt được mục tiêu kim ngạch xuất khẩu năm 2015 là 165 tỷ USD, 6 tháng cuối năm phải đạt từ 87,3 tỷ USD trở lên (bình quân 1 tháng phải đạt 14,55 tỷ USD), cao hơn mức 77,75 tỷ USD của 6 tháng đầu năm (bình quân 1 tháng đạt 12,95 tỷ USD). Một trong những nhiệm vụ rất quan trọng trong những tháng cuối năm và cả những năm tiếp theo là làm sao thúc đẩy tăng trưởng xuất khẩu, giảm nhập siêu. Muốn vậy, cần thực hiện đồng bộ các giải pháp mở rộng thị trường, đẩy mạnh xuất khẩu. Bên cạnh việc thúc đẩy xuất khẩu trong lĩnh vực nông nghiệp, kiểm soát chặt chẽ nhập khẩu, đặc biệt là mặt hàng không thiết yếu, công tác đấu tranh chống buôn lậu và hàng giả, hàng nhái cần tăng cường để thúc đẩy sản xuất trong nước. Về lâu dài, để trị “căn bệnh” nhập siêu cần phải giải quyết những vấn đề căn bản, gốc rễ. Đó là các giải pháp giải quyết khâu quản lý về đầu tư, nâng sức cạnh tranh và tái cơ cấu doanh nghiệp, phát triển mạnh mẽ công nghiệp hỗ trợ, nhất là việc tự chủ được khâu nguyên liệu ở các mặt hàng chính, như: dệt may, da giày, máy móc thiết bị… Cần tránh phụ thuộc vào một thị trường như Trung Quốc, thay bằng mở rộng nhập khẩu máy móc thiết bị từ nhiều nguồn khác nhau, chẳng hạn từ Mỹ, EU, Nhật Bản… để tận dụng các hiệp định thương mại (FTA) đã và đang chuẩn bị ký kết, đặc biệt là Hiệp định đối tác kinh tế xuyên Thái Bình Dương (TPP).
BẢO MINH
