Bài 1: Ông vua keo kiệt

Ở thế kỷ này, Bill Gates đứng đầu danh sách những người giàu nhất thế giới thì ở những năm đầu thế kỷ 20, người đứng đầu danh sách những người giàu nhất thế giới phải là John Davison Rockeffeller. Trải qua cuộc đời gần trọn thế kỷ cạnh tranh trong lĩnh vực công nghiệp dầu mỏ, Rockefeller đã tích lũy được một gia tài khổng lồ trị giá 900 triệu USD. Tên tuổi và hình ảnh của ông đại diện cho sự giàu sang, quyền lực và thành công vượt bậc.

• Tính toán cả chi phí... cua bồ

Ông sinh năm 1839 tại một trang trại ở ngoại ô New York. Mẹ ông rất có ảnh hưởng đến cuộc sống sau này của ông, nhất là tính tiết kiệm. Sau này, khi đã là tỷ phú, tính tiết kiệm của ông vẫn luôn làm mọi người phải… bó tay.

Ngay từ năm 16 tuổi, ông đã lập cuốn sổ chi tiêu cho mình, trong đó ghi lại mọi khoản chi, dù là từng… xu. Các khoản chi ghi lại của ông chi li đến buồn cười. Đó là chi phí… cua bồ (?), đi hưởng tuần trăng mật, mua tem gửi thư…

Có lần quan sát một công nhân đang đóng thùng đựng dầu thấy mỗi khi hàn nắp thùng thì dùng hết 40 giọt nguyên liệu, ông liền yêu cầu dùng thử 38 giọt nhưng kết quả thùng bị rò rỉ. Sau đó ông nâng lên… 1 giọt thì rất tốt. Kể từ đó, “39” giọt trở thành mức quy định trong việc hàn thùng dầu của Standard Oil.

Sau ngày 27-8-1859, ngày mà Erwin Drake dùng thiết bị khai thác khoan sâu vào thung lũng gần thị trấn Titusville (Pennsylvania), nền công nghiệp dầu mỏ của Mỹ nhanh chóng lớn mạnh, tạo thành một cơn sốt “vàng đen” mới. Từ vùng này, các thùng dầu thô được chất lên sà lan để đến các ga xe lửa rồi đi về các thành phố phía Đông và Tây nước Mỹ.

Hàng trăm ngàn thùng dầu được Công ty Đường sắt Atlantic & Great Western vận chuyển mà ga cuối là Cleveland - khi đó đã trở thành một trung tâm lọc dầu. Với số tiền dành dụm 4.000USD, Rockeffeller cùng Clark và một người bạn thành lập một nhà máy lọc dầu nhỏ có tên Excelsior Works tại Cleveland vào năm 1863. Ông đề ra nguyên tắc “thắt lưng buộc bụng”, mọi khoản lợi nhuận đều tái đầu tư vào nhà máy để nhanh chóng mở rộng quy mô hoạt động.

Sự gia tăng sản lượng làm giá dầu thô dao động mạnh, từ 10USD/thùng chỉ còn… 50 cent. Việc này khiến không ít các nhà đầu tư điêu đứng. Nhanh nhạy, ông liền chuyển sang đầu tư một nhà máy sản xuất vỏ thùng đựng dầu ngay tại nhà máy lọc dầu, vì giá vỏ thùng lúc đó là 2,5USD/chiếc.

Kết quả là chi phí cho mỗi thùng dầu giảm được 96 cent. Từ đó ông mạnh dạn vay vốn đầu tư nhà máy thứ hai có tên Standard Works và đến tháng 2-1865, ông mua lại toàn bộ cổ phần công ty lọc dầu cũ với giá 72.500USD.

• Người xa cách không sao tả được

Nhờ nỗ lực không ngừng cũng như quan tâm đến từng việc nhỏ nhất, năm 1865 Excelsior Works đã trở thành một trong những nhà máy lọc dầu lớn nhất Cleveland với công suất 505 thùng/ngày.

Sau khi ổn định hoạt động sản xuất và tiêu thụ, ông bắt đầu quan tâm đến việc phân chia lực lượng quản lý. Năm 1867, ông thiết lập quan hệ với Henry Flagler, một thương gia lớn chuyên kinh doanh rượu và ngũ cốc, người có nhiều kinh nghiệm về ngành vận tải. Nhờ sự kết hợp này, các nhà máy lọc dầu của ông được đảm bảo về vận chuyển với giá cả phải chăng.

Cách quản lý này đã giúp các nhà sản xuất và cung ứng cùng lớn mạnh theo các công ty lọc dầu của ông, như Rockefeller nói: “Chúng tôi có thể mua các loại nguyên liệu với giá thấp hơn bất cứ công ty nào vì chúng tôi phát triển ổn định, bao giờ cũng mua hàng với số lượng lớn”. Sau đó ông còn tổ chức đội xe riêng, lập kho chứa hàng ở cảng New York. Năm 1870, Flagler đàm phán với Công ty Đường sắt Lake Shore và kết quả là Standard Oil đảm bảo vận chuyển 60 toa dầu tinh mỗi ngày từ Cleveland đến New York với giá thấp hơn giá thị trường 35%.

Đồng thời ông cũng sáp nhập Excelsior và Standard thành Công ty Standard Oil trị giá cả tỷ USD. Đến năm 1872, Standard Oil kiểm soát đến 80% ngành công nghiệp lọc dầu ở Cleveland.

Năm 1877, để tiện việc điều hành, ông cùng với vợ và 4 người con chuyển đến sống ở New York trong một ngôi nhà 4 tầng cạnh đại lộ số 5. Lúc này, Standard Oil đã trở thành tập đoàn khổng lồ có ưu thế tuyệt đối nhờ áp dụng phương thức vận chuyển dầu qua đường ống đầu tiên trên thế giới.

Năm 1882, tập đoàn Standard Oil kiểm soát 90% ống dẫn dầu của cả nước Mỹ và đứng đầu trong các ngành xe vận tải chở dầu, các chế phẩm từ dầu, vỏ thùng đựng dầu. Đến năm 1885, 3 nhà máy lọc dầu của ông ở New Jersey, Philadelphia và Cleveland là 3 nhà máy lớn nhất thế giới với sản lượng dầu thô là 17,7 triệu thùng (cả nước Mỹ là 21,5 triệu thùng).

Đến lúc này, Standard Oil đã có dáng dấp của một tập đoàn. Năm 1890, Rocke feller buộc phải từ bỏ các công việc điều hành thường nhật ở Standard Oil Co. Theo yêu cầu của bác sĩ, dù chỉ mới 50 tuổi. Lý do thật đơn giản, cơ thể suy nhược vì làm việc với cường độ quá cao.

Từ đó, ông quay sang làm công tác từ thiện. Năm 1892, ông cấp rất nhiều học bổng cho sinh viên ĐH Chicago rồi đứng ra thành lập quỹ từ thiện với số tiền hàng triệu USD để tài trợ cho các công trình nghiên cứu về giáo dục, y tế trên khắp thế giới.

Mặc dù vậy, bề ngoài của ông được mô tả là toát lên vẻ xa cách không sao tả được. Ông được các nhà báo, nhà viết sử về kinh tế gọi là “Ông vua của chế độ tư bản độc quyền”, “Hoàng đế trong ngành dầu mỏ”. Ông sống ở quê hương Florida 20 năm cuối đời trong thú chơi gofl và chăm sóc vườn tược. Ông mất năm 1937 ở tuổi 97.

Nguyên Quốc

BÀI 2: Không để “sẩy” đồng lợi nhuận nào

(*) Theo Forbes-Những câu chuyện thành công nổi tiếng nhất mọi thời đại do First News phát hành.