Tác phẩm viết về bi kịch của đàn ông không phải hiếm trên văn đàn Trung Quốc. Đó có thể là bi kịch tình yêu hay những bi kịch trên thương trường… Tuy nhiên những bi kịch ấy chẳng thấm vào đâu so với bi kịch của nhân vật chính Biện Dung Đại trong tác phẩm Hễ sướng thì hét lên của nhà văn nữ Trung Quốc Trì Lợi.
Nhà tù của tư tưởng
Cái tên Hễ sướng thì hét lên tuy mang hàm nghĩa nửa dung tục, nửa gây tò mò nhưng ở đây, tác giả dùng với một nghĩa đơn thuần, dễ hiểu nhất. Theo tác giả, người đàn ông dù có đau khổ cách mấy, bị giam hãm đến đâu vẫn có một cái quyền, đó là khi sung sướng trong tình dục thì hét lên.
Ấy thế mà Biện Dung Đại bị tước luôn cả cái quyền bản năng nhất đó. Rõ nét nhất là đoạn văn miêu tả Biện Dung Đại quan hệ với vợ để có con theo yêu cầu của bố và mẹ vợ. Tất cả đều được bà mẹ vợ chuẩn bị trước, nào là phải quan hệ ngày nào, giờ nào. Rồi tư thế khi quan hệ, cái gối phải để đâu, thậm chí khi nhập cuộc, từng động tác phải theo… hiệu lệnh của mẹ vợ để đảm bảo có thai! Trong tình huống đó, làm sao Biện Dung Đại hét lên đây?
Mà sự kiểm soát đó lại không phải điều mới lạ. Từ khi sinh ra Biện Dung Đại đã được dạy phải biết vâng lời, biết kềm chế xúc cảm bản thân qua sự trui rèn của một ông bố sùng tin rằng lối dạy kiểu phong kiến của mình sẽ sản sinh ra một vĩ nhân.
Rồi anh lớn lên, yêu một người con gái theo đúng sự sắp đặt của bố mẹ, vào một cơ quan làm việc theo đúng kế hoạch của các bậc phụ mẫu. Biện Dung Đại sau cái lần đốt tay trên ngọn lửa để luyện tính kềm chế đã nhất mực sống cuộc sống theo đúng những quan niệm được coi là chuẩn mực xã hội để đến khi 41 tuổi, anh trở thành kẻ thất nghiệp với một gia đình xa cách, một tình yêu nhuốm màu lừa dối.
Cuốn tiểu thuyết dày hơn 200 trang tập trung vào tuần lễ từ khi thất nghiệp cho đến khi anh tìm thấy một công việc sẽ đưa anh đi một nơi thật xa. Chuyến đi được Biện Dung Đại hy vọng sẽ là cuộc hành trình làm lại cuộc đời, một cuộc đời do chính anh chứ không phải bất kỳ ai khác quyết định thay.
Bức chân dung con người hiện đại
Cái tựa đầy biểu cảm nhục dục có thể làm độc giả hiểu lầm đây là một tác phẩm nữa của thế hệ “nổi loạn”. Thực tế, Hễ sướng thì hét lên là sáng tác mới nhất của nữ văn sĩ Trì Lợi (sinh năm 1957), Chủ tịch Liên hiệp Văn học thành phố Vũ Hán và là nhà văn hàng đầu của Trung Quốc hiện nay, đại diện cho trường phái “tiểu thuyết tân tả thực”.
Thực ra, ban đầu tiểu thuyết này có tên Rêu xanh phương Đông nhưng Trì Lợi nhận thấy tựa trên không đủ sức khái quát tình cảnh của nhân vật chính. Hễ sướng thì hét lên, câu cách ngôn được ghi trên vỏ bao diêm của lính Mỹ những năm 1970 trở thành tựa tác phẩm về thân phận con người rất phù hợp với câu chuyện cuộc đời nhân vật chính.
Hễ sướng thì hét lên ngoài cái tựa ra hoàn toàn không hề có chút gì dung tục hay giật gân. Cách viết táo bạo khiến Hễ sướng thì hét lên trở thành bức chân dung đầy cảm động về con người hiện đại trong sự giằng xé với những quan niệm của quá khứ. Hễ sướng thì hét lên (bản dịch tại Việt Nam do Công ty truyền thông Nhã Nam phối hợp cùng NXB Phụ nữ giới thiệu) đã đoạt cúp Mao Đài giải Văn học nhân dân năm 2003.
Tân Tường
