(SGGPO).- Ngày 6-11, Quốc hội dành 1 ngày để thảo luận ở hội trường về một số nội dung còn ý kiến khác nhau của dự thảo Bộ luật Tố tụng hình sự (sửa đổi).
Kiểm ngư được tiến hành một số hoạt động điều tra
Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Bộ luật Tố tụng hình sự (sửa đổi) do Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Nguyễn Văn Hiện trình bày cho biết, đa số ý kiến đại biểu Quốc hội (ĐBQH) đề nghị làm rõ nội dung nguyên tắc “suy đoán vô tội”. Tiếp thu ý kiến ĐBQH, để đáp ứng yêu cầu cụ thể hóa Hiến pháp, bảo đảm tôn trọng quyền con người, quyền công dân, dự thảo chỉnh lý “nguyên tắc suy đoán vô tội” như sau: “người bị buộc tội được coi là không có tội cho đến khi được chứng minh theo trình tự, thủ tục do bộ luật này quy định và có bản án kết tội của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật. Khi không đủ và không thể làm sáng tỏ căn cứ để buộc tội, kết tội theo trình tự, thủ tục do bộ luật này quy định thì cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng phải kết luận người bị bắt, người bị tạm giữ, bị can, bị cáo không có tội”.
Về việc bổ sung các cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra, Ủy ban Thường vụ (UBTV) đề nghị chỉ bổ sung cơ quan kiểm ngư là cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra, không bổ sung cơ quan Thuế, Ủy ban Chứng khoán nhà nước.
Không áp dụng tạm giam đối với người từ 70 tuổi trở lên
Về quyền của người bị bắt, bị tạm giữ, bị can, bị cáo không buộc phải đưa ra lời khai chống lại chính mình hoặc buộc nhận mình có tội (được hiểu là quyền im lặng - PV), đa số ý kiến ĐBQH tán thành dự thảo trình Quốc hội tại kỳ họp thứ 9, theo đó người bị bắt, bị tạm giữ, bị can, bị cáo có quyền “trình bày lời khai, đưa ra ý kiến, không buộc phải đưa ra lời khai chống lại chính mình hoặc buộc phải nhận mình có tội”. Tuy nhiên, có ý kiến đề nghị quy định: người bị bắt, bị tạm giữ, bị can, bị cáo có quyền trình bày lời khai, đưa ra ý kiến, không bị ép buộc đưa ra lời khai chống lại chính mình hoặc bị ép buộc phải nhận mình có tội.
UBTV nhận thấy, việc quy định rõ hơn quyền khai báo, trình bày ý kiến của người bị buộc tội như quy định tại điểm g khoản 3 Điều 14 của Công ước quốc tế về Quyền Dân sự và chính trị năm 1966 mà Việt Nam tham gia năm 1982 là cần thiết. Vì vậy, dự thảo quy định “người bị bắt, bị tạm giữ, bị can, bị cáo có quyền “trình bày lời khai, đưa ra ý kiến, không buộc phải đưa ra lời khai chống lại chính mình hoặc buộc phải nhận mình có tội”.
Về căn cứ và thời hạn tạm giam, tiếp thu ý kiến ĐBQH, dự thảo luật đã bỏ quy định "không áp dụng tạm giam đối với người từ 70 tuổi trở lên" và chỉnh lý theo hướng giữ quy định hiện hành: không tạm giam đối với người già yếu nếu họ có nơi cư trú và lai lịch rõ ràng.
Về thời hạn tạm giam, UBTV tán thành dự thảo về việc rút ngắn thời hạn tạm giam đối với bị can, bị cáo về tội nghiêm trọng, tội rất nghiêm trọng, tội đặc biệt nghiêm trọng, đồng thời chỉnh lý dự thảo bộ luật, tiếp tục giữ quy định hiện hành về thời hạn tạm giam đối với bị can, bị cáo về tội xâm phạm an ninh quốc gia và đối với bị can, bị cáo về tội đặc biệt nghiêm trọng không phải là tội xâm phạm an ninh quốc gia và không có căn cứ để thay đổi, hủy bỏ biện pháp tạm giam.
Bị can được đọc, ghi chép tài liệu trong hồ sơ vụ án
Về quyền đọc, ghi chép tài liệu trong hồ sơ vụ án của bị can, theo UBTV, để đảm bảo quyền tự bào chữa của bị can, kể cả trường hợp bị can nhờ hoặc không nhờ người bào chữa thì kể từ khi kết thúc điều tra và khi có yêu cầu, họ có quyền đọc, ghi chép bản sao các tài liệu liên quan là cần thiết nhưng để bảo đảm tính khả thi cần xác định rõ phạm vi các tài liệu và thời điểm bị can được đọc, ghi chép tài liệu đó; đồng thời để tăng cường ứng dụng CNTTT trong hoạt động tư pháp cần có quy định về việc bị can được quyền đọc tài liệu hồ sơ đã được số hóa. Vì vậy, tiếp thu ý kiến ĐBQH, UBTVQH đề nghị chỉnh lý dự thảo theo hướng: Kể từ khi kết thúc điều tra, bị can có quyền đọc, ghi chép bản sao hoặc tài liệu đã được số hóa liên quan đến việc buộc tội, gỡ tội hoặc bản sao tài liệu khác liên quan đến việc bào chữa khi họ có yêu cầu.
Để bảo đảm chặt chẽ khi áp dụng, các cơ quan có thẩm quyền cần hướng dẫn về trình tự, thủ tục, thời hạn, địa điểm bị can đọc, ghi chép bản sao các tài liệu, UBTV cũng đề nghị quy định: Chính phủ chủ trì, phối hợp với Viện Kiểm sát Nhân dân tối cao, Tòa án Nhân dân tối cao quy định cụ thể về trình tự, thủ tục, thời hạn, địa điểm bị can đọc, ghi chép bản sao hoặc tài liệu đã được số hóa liên quan đến việc buộc tội, gỡ tội hoặc bản sao tài liệu khác liên quan đến việc bào chữa khi họ có yêu cầu.
Về bắt buộc ghi âm, ghi hình hoạt động hỏi cung bị can, theo UBTV, việc ghi âm, ghi hình hoạt động hỏi cung là cần thiết để vừa đảm bảo tính minh bạch quá trình hỏi cung, vừa bảo vệ bị can, chống bức cung, dùng nhục hình, bảo vệ người hỏi cung tránh bị vu cáo. Để bảo đảm tính khả thi, hiệu quả, tránh lãng phí, phù hợp với điều kiện nước ta thì quy định việc hỏi cung bị can tại cơ sở giam giữ hoặc tại trụ sở cơ quan điều tra phải được ghi âm, ghi hình là phù hợp; còn tại các địa điểm khác (như tại nơi tiến hành điều tra, tại chỗ ở của bị can) thì được ghi âm hoặc ghi hình theo yêu cầu của bị can, của cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng.
Nghe điện thoại bí mật khi điều tra hình sự vụ án đặc biệt nghiêm trọng
Về biện pháp điều tra tố tụng hình sự đặc biệt, UBTV đề nghị giữ quy định của dự thảo về đối tượng, thẩm quyền áp dụng các biện pháp này và chỉ nên quy định 3 biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt trực tiếp liên quan đến hạn chế quyền con người, quyền công dân gồm: ghi âm, ghi hình bí mật; nghe điện thoại bí mật; thu thập bí mật dữ liệu điện tử. UBTV cũng đề nghị thời điểm áp dụng các biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt kể từ khi khởi tố vụ án là phù hợp để bảo đảm chặt chẽ, khả thi của việc áp dụng.
Thảo luận về dự luật này, về quyền im lặng, vẫn còn có ý kiến khác nhau. ĐB Phạm Trường Dân (Quảng Nam) đề nghị không quy định trong dự thảo về quyền im lặng mà vẫn giữ nguyên như quy định hiện hành. “Vì nếu quy định sẽ gây ảnh hưởng đến công tác phòng chống tội phạm, nhất là trong những vụ án nguy hiểm như tham nhũng, giết người cướp của, chống phá nhà ước... Quy định quyền im lặng sẽ làm chậm tiến độ điều tra”. ĐB Phạm Trường Dân cho biết, ông đã đề xuất điều này từ kỳ họp trước và đến nay vẫn bảo lưu quan điểm này.
Về bắt buộc ghi âm, ghi hình hoạt động hỏi cung bị can, ĐB Phạm Trường Dân, ĐB Trần Đình Sơn (Đắk Lắk), ĐB Bùi Văn Xuyền (Thái Bình) đều cho rằng, so với điều kiện thực tiễn của chúng ta hiện nay thì trước mắt chỉ nên thực hiện ghi âm, ghi hình ở những vụ án nghiêm trọng, có dấu hiệu oan sai. ĐB Huỳnh Ngọc Ánh (TPHCM) đề nghị ghi rõ ngay trong luật những quy định cụ thể về việc ghi âm, ghi hình, nhất là việc sử dụng băng ghi âm, ghi hình.. “Có cơ chế nào để loại trừ việc hỏi cung thì hỏi một nơi, hỏi xong mới đưa vào phòng có ghi âm ghi hình để hỏi lại”, ĐB Ánh nêu.
Về quyền của bị can đọc, ghi chép tài liệu trong hồ sơ vụ án, ĐB Huỳnh Ngọc Ánh đề nghị, phải quy định rõ trong luật là trước 5 ngày mở phiên tòa thì không được quyền đọc, ghi chép tài liệu trong hồ sơ vụ án nhằm tránh tình trạng ra tòa bị can mới đề nghị quyền này để hoãn phiên tòa.
PHAN THẢO
