Năng lượng hóa thạch đang dần cạn kiệt trong khi năng lượng hạt nhân có thể trở thành “kẻ hủy diệt” của môi trường nếu có sự cố… Vì thế ở nước ta, thiết nghĩ tập trung công nghệ, nguồn lực phát triển, khai thác năng lượng tái tạo (NLTT) là chiến lược hết sức cần thiết.
Tiềm năng thật sự
Từ năm 2015, Việt Nam sẽ trở thành nước nhập khẩu về năng lượng… Trong khi đó nguồn NLTT ở nước ta khá dồi dào, có khả năng thay thế nguồn năng lượng hóa thạch, giảm thiểu tác động tới môi trường. Nhiều chuyên gia khẳng định, việc khai thác NLTT có ý nghĩa quan trọng về kinh tế, xã hội, an ninh năng lượng và phát triển bền vững.
Các thiết bị dùng năng lượng mặt trời đã được phổ biến nhưng số lượng người mua chưa nhiều.
Tiềm năng về NLTT ở Việt Nam là có thật. Như thời gian mặt trời chiếu sáng trung bình ở nước ta đạt 2.000-2.500 giờ, tương đương gần 44 triệu tấn dầu quy đổi; năng lượng gió lên tới 500 - 1.400 kWh/m²/năm; năng lượng củi, phụ phẩm nông nghiệp khoảng 43 - 46 triệu tấn dầu quy đổi nhưng lâu nay chúng ta lại chưa khai thác hợp lý nguồn tài nguyên này.
Được coi là sạch và phát thải khí thấp nhất trong các loại năng lượng, nhưng lâu nay địa nhiệt ở nước ta vẫn chưa được khai thác. Hơn 200 điểm nước nóng, nước khoáng, đặc biệt tại vùng đồng bằng sông Hồng có những điểm nước nóng, nước khoáng ở độ sâu 3.000m, nhiệt độ lên tới 140°C, hiện chủ yếu được khai thác phục vụ du lịch thuần túy. Đại diện Công ty KV VENTI, nhà phát triển những tổ hợp phát điện từ năng lượng gió ở châu Âu và đang có dự án nghiên cứu tại Việt Nam, cho rằng nước ta có thể đảm bảo 100% điện từ NLTT.
Bên cạnh đó, chúng ta có thể xây dựng các nhà máy điện chạy bằng vỏ trấu (từ nhà máy xay xát lúa) với tổng công suất tới 70 MW; sử dụng bã mía (do các nhà máy đường thải ra) sản xuất điện với tổng công suất khoảng 250 MW. Thậm chí, các hệ thống biogas hiện đang được các gia đình ở nông thôn sử dụng nấu nướng, thắp sáng và chạy các động cơ công suất nhỏ cũng là nguồn năng lượng hiện hữu có thể khai thác mạnh.
Với đường bờ biển trải dài, chúng ta có tiềm năng về phong điện rất lớn: tại hải đảo là 860 – 1.410 kWh/m²/năm; khu vực duyên hải là 800 – 1.000 kWh/m²/năm; một số khu vực trong nội địa: 500 – 800 kWh/m²/năm.
Dự án NLTT thưa thớt
Tiềm năng là vậy nhưng những năm gần đây, điểm lại các dự án phát triển các nguồn NLTT đã được lên kế hoạch và bước đầu triển khai, đã có được những thành công ở các nguồn như biogas, phong điện và năng lượng mặt trời… song cũng như chỉ mới bắt đầu.
Như dự án thử nghiệm “Chương trình khí sinh học cho ngành chăn nuôi ở Việt Nam” (giai đoạn 1: 2003-2006) do Cục Chăn nuôi thực hiện hợp tác với Tổ chức Phát triển Hà Lan (SNV). Mục tiêu của chương trình là áp dụng hiệu quả công nghệ khí sinh học trong nước, phát triển thị trường khí sinh học, phát triển và bảo vệ môi trường nông thôn thông qua việc cung cấp nguồn năng lượng sạch cho các gia đình nông thôn, cải thiện điều kiện vệ sinh cộng đồng và sức khỏe người dân nông thôn, tạo việc làm và giảm sự phát thải khí nhà kính. Tính đến nay dự án đã xây dựng được 88.000 hệ thống khí sinh học so với mục tiêu 166.000 hệ thống vào năm 2012.
Dự kiến khi dự án Phong điện Bình Thuận (đặt tại huyện Tuy Phong, tỉnh Bình Thuận, do Liên doanh giữa Công ty Năng lượng gió Fuhrlaender AG của Đức và Công ty cổ phần NLTT Việt Nam làm chủ đầu tư) có tổng công suất 120 MW hoạt động ổn định (1 trong 80 tuabin đã phát điện lần đầu vào 21-8-2009) Việt Nam sẽ có thêm khoảng 100 triệu kWh/năm. Điều đó cho thấy ngành công nghiệp điện gió Việt Nam có thể góp phần nâng dần tỷ lệ của NLTT trong cơ cấu năng lượng quốc gia.
Kế đến là nhà máy sản xuất pin mặt trời đầu tiên tại Việt Nam ở huyện Đức Hòa, tỉnh Long An đã được khánh thành vào tháng 4-2009.
Tuy nhiên so với tiềm năng, những dự án lớn trong thời gian qua không nhiều, chưa tạo được chuyển biến thực sự trong sử dụng, khai thác NLTT. Điều đó cho thấy, từ tiềm năng đến ứng dụng là cả một quá trình mà nếu không có sự đầu tư thích hợp, tiềm năng vẫn chỉ là tiềm năng. Một yếu tố khách quan là đầu tư sản xuất các nguồn năng lượng như điện gió, nhiệt điện đòi hỏi kinh phí lớn, kỹ thuật cao khiến cho tiềm năng NLTT chưa thể được khai thác hết. Do đó, rất cần cơ chế khuyến khích để lôi kéo các nhà đầu tư, đặc biệt là những nhà đầu tư nước ngoài và sự phối hợp đồng bộ hơn giữa các cơ quan quản lý nhà nước; song song đó cũng rất cần những chiến dịch nâng cao nhận thức cộng đồng về NLTT…
BÁ TÂN
