Du khách đã chi phí tiền bạc, thời gian để thư giãn và trải nghiệm nét văn hóa nơi mình đến là nhu cầu có thực.
Phương tiện vận tải bộ đáp ứng tốt nhu cầu này vì được thỏa thích ngắm cảnh, tiếp cận thực tiễn với nhiều điều thú vị. Đa số du khách chọn lựa di chuyển bằng xe bus opentour giường nằm, ghế ngồi… nhưng có vấn đề trên “dọc đường thiên lý” là nhu cầu “vì thân xả… nước” chưa đáp ứng được, đó là nhà vệ sinh công cộng (VSCC).
Hôi không chịu nổi
Chúng tôi chọn một nhà xe du lịch có thương hiệu tương đối nổi tiếng cho hành trình tour từ TPHCM ra Hà Nội. Trên xe khá đa dạng khách Tây “ba lô”, nào là nhóm khách người Hà Lan, Bỉ, Mỹ, Đức... và hơn nửa xe là người Việt Nam. Xe chạy xuyên đêm từ TPHCM và chúng tôi được thông báo trước là xe sẽ dừng từng chặng: Nha Trang - Hội An - Đà Nẵng - Huế - Ninh Bình và Hà Nội. Bước lên xe, mỗi người được phát một túi ni lông để gói giày dép của mình nhằm giữ vệ sinh chung trên sàn xe và tất cả đều đi chân trần trên sàn xe.
Xe chạy khoảng 3 giờ thì dừng lại tại một điểm ở huyện Long Khánh (Đồng Nai), nơi có bán trái cây và để khách đi vệ sinh, giải lao. Du khách lần lượt xuống xe và đa số hướng về phía nhà vệ sinh và mọi chuyện bắt đầu từ nhà VSCC. Đối với du khách trong nước, dường như đã “quen” với mùi hôi và khai nồng nặc, cũng như ánh sáng mù mờ ở các nhà VSCC nhưng du khách nước ngoài lại khác. Anh Cilroy (người Hà Lan) và nhóm du khách nước ngoài khác cùng lộ rõ trên gương mặt sự khó chịu trước mùi hôi bốc lên khi vừa bước tới cửa nhà vệ sinh. Anh Cilroy quay sang nói với tôi: “Ôi trời ơi! Sao hôi và khai kinh khủng quá vậy?”. Vài người trong số họ lấy khăn tay ra bịt mũi rồi cũng ráng đi vệ sinh cho xong nhưng trong tâm trạng không vui.
Hành khách phải bịt mũi vì mùi hôi khi vào một nhà vệ sinh dọc quốc lộ
Chúng tôi nhận ra rằng, dọc hành trình càng đi xa trung tâm các thành phố thì nhà VSCC càng tệ hơn… Tại điểm dừng chân tạm ở một số khu vực ngoại ô TP Huế, Hà Tĩnh, Ninh Bình… nhiều nhà VSCC xây rất thô sơ bằng xi măng và đã meo mốc thành từng vệt loang lổ, chất cặn bã đóng từng lớp và mùi hôi cực kỳ khó chịu. Có bệ tiểu bằng tôn thì lỗ thoát nước chung bị sứt, nước xả chảy lênh láng ra sàn; lòng máng thủng lỗ, rò rỉ. Nước dội cầu ở những nhà VSCC thì nơi có nơi không nên bốc mùi “tự nhiên”. Hành khách đã lỡ vào chỉ muốn ói và chạy ra thật nhanh. Khu vực bồn rửa tay cũng dơ không chịu nổi do ít được chùi rửa, nấm mốc bao phủ quanh các góc của bồn rửa mặt. Có nơi rửa tay tập trung tại một hồ nước xây bằng xi măng, đặt sẵn khoảng chục ca nhựa trên thành hồ. Cứ hết người này đến người khác cầm nắm chung quai ca và thọc tay vào múc nước để rửa mặt… Những nhà VSCC như thế đều tiềm ẩn nguy cơ lây lan bệnh truyền nhiễm.
Tất cả điểm dừng chân của phương tiện lưu thông trên quốc lộ 1, phần lớn đều ghé vào các trạm xăng hay tiệm ăn để du khách đi vệ sinh, nhưng đa phần chủ nhân những nơi này suy nghĩ: khách chỉ qua đường và có khi đi một lần mà thôi nên không trang bị, sửa sang lại nhà vệ sinh cho sạch đẹp. Khi tôi hỏi anh tài xế H.: “Dọc đường còn chỗ nào có nhà vệ sinh tốt hơn không?”, anh H. trả lời: “Công ty tôi đã lựa chọn những điểm có nhà vệ sinh tốt nhất rồi anh à. Ở Việt Nam mình chỉ có vậy thôi!”.
Xã hội hóa nhà VSCC
Ở một số nước, nhà VSCC được xây dựng bằng sự đóng góp của các khách sạn, nhà hàng xây dựng ngay tuyến dừng đầu tỉnh. Tại đây các chương trình, hình ảnh quảng cáo được tiếp cận đến khách hàng rất thuận tiện. Các nhà VSCC này kết hợp là nơi buôn bán, tiệm ăn rất sạch sẽ.
Một trong những nhà vệ sinh được xã hội hóa ở TPHCM
Thật ra, trên tuyến quốc lộ 1, chúng tôi cũng nhận thấy có một số mô hình nhà hàng, cây xăng kết hợp nhà VSCC xây dựng thoáng mát, sạch sẽ nhưng không nhiều. Hay như tại TPHCM, trong những năm vừa qua mô hình nhà VSCC sạch sẽ kết hợp cây ATM rút tiền được người dân rất hoan nghênh.
Nên chăng, các cơ quan chức năng các tỉnh cần khuyến khích chủ nhân các cây xăng hay tiệm ăn dọc theo các tuyến quốc lộ tình nguyện tham gia chương trình nhà VSCC đạt chuẩn, bù lại cũng có chính sách giảm một phần thuế để có chi phí thuê người chuyên trách lo dọn dẹp và đầu tư nâng cấp nhà VSCC. Hoặc tổ chức đấu thầu dịch vụ nhà VSCC miễn phí và cho phép tận dụng không gian để làm quảng cáo, đặt bảng hiệu không thu thuế hoặc lệ phí.
Nhà VSCC tuy nhỏ, nhưng xem ra không nhỏ chút nào!
ĐÌNH HIẾU
