“Em 24 tuổi, cao 1,45m, vậy phải làm gì để cao thêm?”. Với câu hỏi này, bác sĩ trả lời: “Chắc ăn nhất là em nên đi giày… cao gót!”. Bác sĩ nói thế vì cô gái nọ đã bỏ qua cơ hội cuối cùng để phát triển chiều cao. Đó chính là giai đoạn vị thành niên (từ 10 đến 19 tuổi), tức giai đoạn chuyển tiếp từ trẻ em thành người lớn. Giai đoạn này các em cần được “bón thúc” để cao hết khả năng di truyền. Chỉ có 3 cơ hội trong đời để tăng chiều cao. Đó là giai đoạn trong bào thai, 2 năm đầu đời và tuổi vị thành niên.

Ngoài di truyền, chiều cao phụ thuộc 3 yếu tố chính

Các hoạt động lành mạnh cũng giúp trẻ vị thành niên tăng chiều cao. Ảnh: Q.V.

- Ăn uống: các em nên ăn uống đa dạng, đủ chất. Không chỉ vitamin D (có nhiều trong gan cá) và canxi (sữa và các sản phẩm từ sữa như sữa chua, phô-mai…) ảnh hưởng đến tăng trưởng chiều cao, mà chất đạm (trong thịt, cá, trứng, sữa, các loại đậu...), vitamin A (trong gan, lòng đỏ trứng, bơ, sữa béo, rau lá xanh đậm, củ quả vàng đậm), sắt (thịt, huyết, gan, trứng, rau đay, rau dền...) và kẽm (thức ăn động vật, hải sản...) cũng có vai trò rất quan trọng.

Mỗi ngày nên uống 500-600ml sữa, hoặc ăn các loại thực phẩm giàu canxi khác như cá con nguyên xương, tôm, cua, hàu, sò, ốc, trứng... Phơi nắng mỗi ngày 20 phút. Diện tích da tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng càng nhiều càng tốt để tạo vitamin D cần thiết cho xương tăng trưởng. Gần đây, người ta còn nói đến vai trò của lysin trong tăng trưởng chiều cao, có nhiều trong thức ăn động vật (thịt heo, bò, trứng, hào, tôm, cua, cá…) và sữa mẹ.

- Vận động nhiều như tập 1 môn thể thao: bơi lội, hít xà, bóng chuyền, bóng rổ…, hay chỉ cần đi bộ thường xuyên, phơi nắng 20 phút/ngày để giúp canxi hấp thụ vào xương tốt hơn.

- Môi trường sống lành mạnh, không stress, nghỉ ngơi hợp lý, ngủ đủ 7-8 giờ/ngày sẽ tác động tích cực lên hệ thần kinh, giúp điều hòa tốt hệ nội tiết (để tiết hormon) và hệ vận động cần cho sự tăng trưởng.

Canxi không là tất cả

Nhìn chung, xương gồm 1/3 là chất hữu cơ và 2/3 là chất khoáng; tỷ lệ này thay đổi tùy theo tuổi và theo tình trạng bệnh lý. Chất hữu cơ trong xương gồm có chất căn bản, sợi collagen và tế bào xương. Chất khoáng trong xương gồm chủ yếu là tinh thể hydroxy-apatit chứa nhiều canxi và một ít CO3, Mg, K, Na. Khi mới sinh, xương có tỷ lệ collagen nhiều và tỷ lệ khoáng ít. Càng lớn, tỷ lệ khoáng tăng lên, xương càng trở nên giòn, dễ gãy.

Xương hấp thụ canxi tùy nhiều yếu tố

Canxi được hấp thu phần lớn qua tá tràng ruột non với một cơ chế phức tạp ảnh hưởng bởi sinh tố D, và tùy thuộc sự chuyển tải qua tế bào ruột non. Các chất làm giảm sự hấp thu gồm có phytat oxalat, phosphat (có trong các thuốc điều trị bao tử) - làm giảm rất lớn sự hấp thu của canxi qua ruột non. Ở một đứa trẻ còi xương (một dạng loãng xương do bệnh), lượng canxi trong máu không thiếu mà xương vẫn không hấp thụ đủ canxi vì thiếu sinh tố D. Sự hấp thu canxi giảm khi tuổi càng cao. Hấp thu nhiều nhất là lúc trẻ, và giai đoạn tiền dậy thì - là những giai đoạn tăng trưởng nhanh của cơ thể, hoặc hấp thu tăng lên sau một giai đoạn ăn uống thiếu kém canxi.

Như vậy uống canxi chỉ có hiệu quả khi có sự hiện diện của sinh tố D và chất đạm cùng với một số yếu tố khác: tuổi, cách ăn uống và chức năng tiêu hóa của từng người. Do đó muốn cải thiện tầm vóc hay tránh loãng xương cần ăn uống đa dạng chứ không phải chỉ uống canxi mà thôi.

BS ĐỨC DŨNG