Mặc dù được đánh giá rất tiềm năng, tính khả thi cao và đang được nhiều nhà đầu tư quan tâm nhưng do thiếu cơ chế đồng bộ nên điện mặt trời (ĐMT) ở Việt Nam vẫn chưa phát triển như kỳ vọng.
Theo đánh giá của Hiệp hội Năng lượng sạch Việt Nam, nước ta là một trong những quốc gia có ánh nắng mặt trời nhiều nhất trong bản đồ bức xạ mặt trời thế giới. Trung bình, tổng bức xạ năng lượng mặt trời ở nước ta dao động từ 4,3-5,7 triệu kWh/m². Ở các tỉnh Tây Nguyên, Nam Trung bộ, số giờ nắng khá cao, đạt từ 2.000-2.600 giờ/năm. Bức xạ mặt trời trung bình 150kcal/m2 chiếm khoảng 2.000-5.000 giờ/năm, với ước tính tiềm năng lý thuyết khoảng 43,9 tỷ TOE. Quy hoạch điện VII điều chỉnh đưa ra triển vọng và đặt kế hoạch khai thác được khoảng 850MW ĐMT vào năm 2020, sẽ nâng lên 4.000MW vào năm 2025 và có thể khai thác khoảng 12.000MW vào năm 2030. Đây là điều kiện để phát triển sản xuất và đa dạng hóa các nguồn phát điện. Ngoài ra, nếu phát triển tốt ĐMT sẽ góp phần đẩy nhanh Chương trình điện khí hóa nông thôn và thực hiện mục tiêu đến năm 2020 hầu hết số hộ dân nông thôn có điện được Quy hoạch điện VII đưa ra. Tuy nhiên, hiện nay vẫn còn thiếu nhiều cơ chế hỗ trợ từ phía Chính phủ nên việc đầu tư ĐMT vẫn chỉ ở dạng tiềm năng.
Ông Gavin Smith, Giám đốc Quỹ phát triển sạch của Công ty Dragon Capital cho rằng, hiện nay giá bán ĐMT ở Việt Nam chỉ khoảng 7,5 cent/1kW. Con số này là quá thấp so với mặt bằng chung của thế giới và đây chính là trở ngại lớn để kêu gọi các nhà đầu tư tham gia vào lĩnh vực này. Cũng theo ông Gavin Smith, trong dự thảo của mình, mặc dù Bộ Công thương Việt Nam đã nâng mức giá từ 7,5 cent/kW lên 11 cent/kW, nhưng các nhà đầu tư vẫn cho rằng giá 11 cent là quá thấp, không đủ khuyến khích việc triển khai các dự án ĐMT. Chia sẻ về vấn đề này, ông Diệp Bảo Cánh, Tổng giám đốc Công ty cổ phần Năng lượng Mặt Trời Đỏ, cho biết, ông đã chuẩn bị nguồn vốn khoảng 30 triệu USD để chuẩn bị đầu tư dự án ĐMT 24 MW. Điều chờ đợi lúc này là quy định về giá bán ĐMT từ dự án lên lưới được quy ra sao để chúng tôi có quyết định triển khai cuối cùng.
Theo Viện Năng lượng Việt Nam, phát triển ĐMT sẽ góp phần đa dạng hóa các nguồn phát điện, thay thế các nguồn năng lượng hóa thạch, tiết kiệm năng lượng, giảm phát khí thải nhà kính, bảo vệ môi trường. Song, để phát triển ĐMT cần có một cơ chế đồng bộ rõ ràng và hướng dẫn cụ thể từ việc quy hoạch, quy định, quy chuẩn kỹ thuật xây dựng, hạ tầng thiết bị, đấu lưới, nguồn vốn, ưu đãi thuế, cơ chế giá mua bán điện đến đào tạo. Trong đó, quan trọng nhất là chính sách đầu tư phát triển nguồn nhân lực nghiên cứu, chế tạo pin mặt trời, cũng như nhân lực tư vấn xây dựng nhà máy sản xuất. Bởi lực lượng cán bộ, công nhân cho ngành công nghiệp này hiện còn mỏng so với nhu cầu sử dụng điện năng lượng tái tạo nói chung, năng lượng mặt trời nói riêng. Khi cơ chế, chính sách hỗ trợ phát triển được ban hành, chắc chắn sẽ khuyến khích và giúp các doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực ĐMT, đảm bảo phát triển “năng lượng xanh” thay thế nguồn nhiên liệu hóa thạch.
Ông Gavin Smith cho biết thêm, để phát triển ĐMT, Chính phủ Việt Nam cần hỗ trợ nhiều cơ chế hơn nữa để thu hút đầu tư. Cụ thể như việc hỗ trợ giá bán điện, kêu gọi sự chung tay của khối doanh nghiệp tư nhân. Nút thắt lớn nhất khiến ĐMT chưa có bước phát triển đột phá là thiếu các văn bản chính sách, đặc biệt về quy hoạch, kỹ thuật, cơ chế giá. Ông Gavin Smith cũng kiến nghị, Chính phủ Việt Nam cần quy định giá mua bán điện ĐMT một cách hợp lý để hài hòa lợi ích cho các bên. Giá mua bán này cần điều chỉnh linh hoạt theo nguyên tắc giảm dần khi suất đầu tư vào ĐMT giảm nhờ giá môđun pin mặt trời. Bên cạnh đó, Chính phủ cần bổ sung các quy định, cơ chế nhằm khuyến khích hơn nữa việc sản xuất các thiết bị ĐMT trong nước, nâng cao tỷ lệ nội địa hóa dự án ĐMT.
MINH HẢI
