Giá mua điện thấp, áp thuế không hợp lý là những bức xúc của không ít doanh nghiệp thủy điện nhỏ, chuyên gia tại diễn đàn Phát triển thủy điện nhỏ và Giải pháp phát triển đầu tư do Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) và Hiệp hội Năng lượng Việt Nam tổ chức ngày 12-7.
Người dân, doanh nghiệp luôn chịu áp lực do giá điện tăng, trong khi đó EVN lại ép các chủ đầu tư thủy điện nhỏ để mua giá rẻ. Ảnh: Thanh Tâm
Khó đủ bề
Do đặc điểm địa hình và khí hậu Việt Nam nằm trong vùng nhiệt đới gió mùa, có lượng mưa trung bình năm khoảng 1.800 - 2.000mm nên tiềm năng thủy điện tương đối lớn, trong đó trữ năng kinh tế ước đạt 80 - 100 tỷ kWh/năm. Riêng thủy điện vừa và nhỏ có tới 800 dự án với tổng điện năng khoảng 15 - 20 tỷ kwh/năm.
Tuy nhiên, hiện nay, do những bất cập trong quản lý thuế tài nguyên nước và trong cách tính giá bán điện thương phẩm đã dẫn đến thực trạng khó khăn chung đối với các nhà đầu tư thủy điện nhỏ. Theo Tập đoàn Hưng Hải (chuyên đầu tư thủy điện), nếu vào thời điểm năm 2006 - 2008, các nhà máy thủy điện bán giá trung bình khoảng 650 đồng/kWh, đến nay vẫn vậy mặc dù giá điện Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) bán cho người tiêu dùng đã tăng lên rất nhiều.
Năm 2008, giá bán điện bình quân tới người tiêu dùng 870,80 đồng/kWh, thì năm 2012 giá bán điện bình quân tới người tiêu dùng lên tới 1.369 đồng/kWh, tăng gần 57%. Giá bán điện mùa mưa năm 2012 chỉ khoảng 550 đồng/kWh, trong khi sản lượng điện mùa mưa của các nhà máy khoảng 65% - 70% sản lượng điện trung bình năm. Thực tế trong năm 2011 một số trung tâm điều độ điện lực địa phương (Hà Giang, Lào Cai) yêu cầu các nhà máy cắt, giảm phát vào giờ cao điểm gây nên những bức xúc lớn cho doanh nghiệp.
Trong hành trình đầu tư - sản xuất - bán điện của doanh nghiệp, ngoài vướng mắc về giá bán điện rẻ, chính sách thuế bất cập, các nhà máy thủy điện nhỏ còn đang điêu đứng vì lãi suất vay vốn quá cao. Hiện tại, suất đầu tư cho một nhà máy thủy điện khoảng 30 tỷ đồng/MW, nếu doanh nghiệp phải vay ngân hàng với lãi suất trên 20%/năm, thậm chí có lúc lên đến 22%/năm thì doanh thu bán điện của hầu hết các nhà máy thủy điện chỉ đủ trả phần lãi vay ngân hàng.
Không những vậy, chính sách về thuế tài nguyên nước đang khiến doanh nghiệp thủy điện nhỏ gặp không ít khó khăn. Theo ông Vũ Ngọc Cừ, Phó Chủ tịch Hội Doanh nghiệp tỉnh Lào Cai, giá điện thương phẩm tính thuế tài nguyên nước năm 2012 là 1.304 đồng/kW (năm 2011 áp giá ở mức 1.242 đồng/kWh), trong khi đó, giá điện thương phẩm các thủy điện vừa và nhỏ của Lào Cai bán chỉ với giá điện bình quân mùa khô và mùa mưa là 866 đồng/kWh. “Cách áp dụng giá bán điện thương phẩm bình quân như trên để đưa vào tính thuế tài nguyên nước là chưa hợp lý, gây bức xúc cho các nhà máy thủy điện vì thực tế không có nhà máy nào bán được điện cho EVN với mức giá ấy”, đại diện Tập đoàn Hưng Hải cho biết.
Theo ông Hà Sỹ Dinh, Phó Tổng giám đốc Công ty cổ phần Phát triển năng lượng Sơn Vũ, quy định các tổ chức tín dụng chỉ cho vay tối đa 70% (trước thuế và lãi vay) phần còn lại là vốn của doanh nghiệp. Đây là con số yêu cầu khá lớn so với các doanh nghiệp vừa và nhỏ trong bối cảnh “ăn đong” thời gian qua.
Vẫn bài toán giá điện
Trong khi nhu cầu đầu tư cho phát triển điện lực phục vụ phát triển kinh tế và công nghiệp hóa rất lớn vấn đề nguồn vốn đóng vai trò quan trọng. Tuy nhiên, theo PGS-TS Đàm Xuân Hiệp, Hiệu trưởng Trường Đại học Điện lực, Việt Nam hiện nay nằm trong số ít các nước giá điện thấp, thậm chí rất thấp so với nhiều nước trên thế giới. Cũng vì giá thấp nên thời gian trả nợ vay ngân hàng phải kéo dài. Do đó, nhiều ngân hàng khó có thể chấp nhận. Như vậy, để có vốn đầu tư phát triển điện chỉ còn mỗi cách tăng giá điện. Song để giá điện tăng hợp lý, ông Hiệp cũng cho rằng, có hai việc ngành điện phải làm đồng thời khi tăng giá điện, đó là: cải tạo lại biểu giá điện, định giá theo thời gian sử dụng và tái cấu trúc và cải tổ ngành điện. Cách này phải làm từng bước và có lộ trình.
Đồng tình với việc cần có biện pháp khuyến khích đầu tư, hỗ trợ thị trường điện, theo các doanh nghiệp, Chính phủ cần có các hỗ trợ như: ân hạn thời gian trả gốc cho các dự án để lấy nguồn kinh phí duy trì và phát triển các hoạt động của doanh nghiệp; giảm lãi suất tại các tổ chức tín dụng; tăng giá bán điện đúng với giá trị thật…
| |
Ngọc Quang
